Vergelijking met Nederland

Voor de doelstellingen van dit onderzoek is de vergelijking van de functies van de CA in de vier onderzochte landen met de functies van de Nederlandse CA vooral op de volgende punten van belang:

• Anders dan in Nederland is de CA in geen van de vier onderzochte landen

daadwerkelijk belast met de taak van de procesvoering. Deze taak is voorbehouden aan advocaten in Duitsland, Engeland & Wales en in Zweden en aan de Procureur

de La République in Frankrijk.

• De dubbele rol van de CA, die in Nederland als problematisch wordt gezien, komt ook – zij het in iets andere vorm- in Duitsland voor. In Duitsland komt die dubbele rol zelfs nog enigszins sterker over, omdat Duitsland, in tegenstelling tot Nederland, een tweesporenbeleid hanteert. Om die reden opereert de CA als bemiddelaar (in

Nederland schikkingsbevorderaar) tussen de ouders en als (formele)

procesvertegenwoordiger van de verzoekerende ouder niet achtereenvolgens, zoals in Nederland, maar gelijktijdig. Als de samenloop van deze functies tot verwarring zou leiden, zou die verwarring zich in Duitsland in sterkere mate moeten manifesteren. Aan de andere kant, is de CA in Duitsland slechts een formele vertegenwoordiger van de verzoekende ouder (het proces wordt daadwerkelijk door een advocaat gevoerd), waardoor de vertegenwoordigende rol van de CA voor de ontvoerende ouder minder zichtbaar is. Hoe dan ook, er zijn in Duitsland geen problemen rond de dubbele rol van CA gesignaleerd.

• Met betrekking tot de equality of arms is de Nederlandse situatie het beste te vergelijken met die in Duitsland en Frankrijk.

− In Duitsland wordt het feit dat de CA de achtergebleven ouder bijstaat en formeel vertegenwoordigt niet als probleem gezien. De heersende mening is dat juist door bijstand van de CA aan de achtergebleven ouder de equality of

arms wordt bewerkstelligd.³⁵⁷ Dit wordt zo gezien, omdat er een grote

materiële processuele ongelijkheid is tussen de ontvoerende en achtergebleven ouder in teruggeleidingszaken. De ontvoerende ouder procedeert immers in de regel in zijn eigen land, waarvan hij/zij de taal beheerst, en waar hij/zij op de steun van familie en netwerken kan rekenen. Dit in tegenstelling tot de

achtergebleven ouder. Deze ouder procedeert in de regel in een vreemd land. Hij/zij is vaak niet daadwerkelijk in dat land aanwezig en moet dus op afstand procederen. Duits is dikwijls niet zijn/haar moedertaal en de achtergebleven ouder is in veel gevallen niet bekend met het Duitse rechtssysteem. De bijstand van de CA dient deze materiele ongelijkheid te compenseren, zodat de equality

of arms wordt hersteld.³⁵⁸

− In Frankrijk is de formele processuele ongelijkheid tussen ouders nog groter dan in Nederland. Deze formele ongelijkheid wordt niet gecreëerd door de vertegenwoordiging van de achtergebleven ouder door de CA, maar door het feit dat het proces door de Procureur de La République namens de Franse Staat wordt gevoerd.³⁵⁹

6.4. ANDERE (OVERHEIDS)ORGANISATIES BETROKKEN BIJ DE UITVOERING VAN HET HKOV 6.4.1. Inventarisatie van de betrokken organen

In de onderzochte landen zijn grosso modo vier soorten organen bij teruggeleidingszaken betrokken:

• De Procureur de La République – een overheidsorgaan dat in Frankrijk namens de Franse Staat de gerechtelijke procedure in de teruggeleidingszaken voert. De Procureur

de La République is een magistraat die het parket van het Tribunal de Grande Instance coördineert, de functie van de openbare aanklager in strafzaken vervult en in civiele zaken in het algemeen belang namens de Staat optreedt. Zijn functie is enigszins vergelijkbaar met die van de Nederlandse Officier van Justitie. Het procederen in teruggeleidingszaken is slechts één van zijn talrijke taken, waardoor hij niet over een bijzondere deskundigheid en ervaring op dit gebied kan beschikken. Nadat de CA de zaak naar de Procureur doorverwijst probeert deze eerst een minnelijke terugkeer te beproeven. Soms zal de Procureur de La République persoonlijk proberen vrijwillige terugkeer te bewerkstelligen, maar in de meeste gevallen wordt de politie verzocht de ontvoerende ouder te bezoeken en het teruggeleidingsverzoek te bespreken. Als de ontvoerende ouder niet akkoord gaat met vrijwillige terugkeer, wordt een verzoek ingediend bij het gerecht.³⁶⁰ De Procureur is verder verantwoordelijk voor het voeren van de gerechtelijke procedure en voor de uitvoering van het teruggeleidingsbevel.

358

Antwoord van onze Duitse respondent Dr. A. Schulz.

359 Zie para. 6.4.1. en 6.4.2. van dit rapport.

• Overheidsorganen met taken die (gedeeltelijk) vergelijkbaar zijn met die van de Nederlandse deurwaarder en politie, die uitvoering van het teruggeleidingsbevel bewerkstelligen en bij het opsporen van het kind assisteren. In alle onderzochte landen kan de politie worden ingezet bij opsporing en teruggeleiding. Daarnaast speelt daarbij in Duitsland de Gerichtsvollzieher een rol; in Engeland & Wales the Officers of the

court (the Tipstaff); en in Frankrijk de Procureur de La République en Huissiers de

justice.

• Organen voor maatschappelijk werk, die assisteren bij het horen van het kind, de situatie waarin het kind zich bevindt onderzoeken en soms ook bij teruggeleiding betrokken zijn. Zoals in Duitsland het Jugendamt, in Engeland & Wales the Children and Family

Court Advisory and Support Service (CAFCASS) en in Zweden the Social Welfare

Committee en in Frankrijk de services sociaux.

• De non-gouvernementele organisaties die de ouders van informatie en advies voorzien, zoals de Engelse Reunite and PACT (Parents and Abducted Children Together); de Duitse IAF (Verband binationaler Familien und Partnerschaften); en de Franse

Collectif de Solidarité aux Mères des Enfants Enlevés (CSMEE).

6.4.2. Vergelijking met Nederland

Voor de doelstelling van dit onderzoek is alleen de vergelijking van de functies van de Nederlandse CA met de functies van de Franse Procureur de La République van belang.

Immers, de Franse Procureur tracht, net als de Nederlandse CA, eerst een minnelijke regeling te bevorderen en vervolgens treedt de Procureur op in de gerechtelijke procedure als tegenpartij van de ontvoerende ouder. Formeel verschil is wel dat de Franse Procureur de Franse Staat vertegenwoordigt en niet optreedt namens de verzoekende ouder, terwijl de Nederlandse CA de gerechtelijke procedure voert namens zichzelf (d.w.z. het Ministerie van Justitie) én de verzoekende ouder. Materieel gezien maakt het voor de perceptie van de dubbele rol door de ontvoerende ouder echter geen verschil. In beide gevallen ziet deze de ‘bemiddelaar’ veranderen in de vertegenwoordiger van zijn processuele tegenpartij. Desalniettemin is tijdens dit onderzoek niet gebleken dat in Frankrijk over deze situatie enige onvrede is geuit.³⁶¹ Oorzaak hiervan is wellicht dat de Franse Procureur niet de vertegenwoordiger is van de achtergebleven ouder en die ouder voor de vertegenwoordiging van zijn eigen belang, net als de ontvoerende ouder, is aangewezen op de bijstand van een

advocaat. Zoals eerder vermeld, wordt de achtergebleven ouder – ondanks het kosteloze optreden van de Procureur – zelfs aangeraden om een eigen advocaat in de arm te nemen.

Het feit dat in Frankrijk de procedure namens de Franse Staat door de Procureur de La

République wordt gevoerd, creëert een nog grotere processuele onevenwichtigheid dan de vertegenwoordiging van de verzoekende ouder door de CA in Nederland. De Procureur treedt namelijk niet in het belang van de verzoekende ouder op, maar in het algemeen belang. Dat zou de suggestie kunnen wekken dat de ontvoerende ouder bij voorbaat in strijd met het algemeen belang heeft gehandeld. Dit geldt strikt genomen ook voor de Nederlandse CA. Immers de CA dient niet alleen een verzoek in namens de verzoekende ouder, maar ook namens zichzelf, d.w.z. het Ministerie van Justitie. Daarmee handelt de CA in het algemeen belang c.q. in het belang van de Nederlandse staat die zich verbonden heeft de verplichtingen uit het Haags Kinderontvoeringsverdrag na te leven. Het in Nederland aangevoerde bezwaar dat rechters sterker geneigd zouden zijn om ‘een verzoek van de Centrale Autoriteit toe te wijzen, omdat zij de Minister van Justitie vertegenwoordigt,’ geldt des te meer voor Frankrijk, waar de Procureur uitsluitend de Staat zelf vertegenwoordigt. Desondanks zijn noch in de Franse bronnen³⁶² noch in de evaluatierapporten aanwijzingen te vinden dat deze situatie wordt beschouwd als schending van het beginsel van de equality of arms.

6.5.PROCESVERTEGENWOORDIGING VAN PARTIJEN

6.5.1. Algemeen

In alle vier landen wordt de gerechtelijke teruggeleidingsprocedure in de meeste gevallen via de CA aanhangig gemaakt. Verder is in Frankrijk (in eerste aanleg), en in Duitsland en Zweden (in alle instanties) procesvertegenwoordiging in kinderontvoeringszaken zowel voor de achtergebleven ouder als voor de verzoekende ouder niet verplicht. In de praktijk is vertegenwoordiging vaak echter onontkoombaar en laten de ouders zich nagenoeg altijd vertegenwoordigen.