Vergelijking gemeenten jaren ‘90

In de gemeente Vlieland en de gemeente Strijen werd vooraf gesproken over de opvang van asielzoekers in die gemeenten. In Haarlem werden al asielzoekers opgevangen, maar daar was commotie omdat er veel criminaliteit was onder de asielzoekers.

In Strijen kwam het voorstel voor de opvang van asielzoekers door het gemeentebestuur, in Vlieland was het een afspraak tussen het COA en een eigenaar van een voormalig hotel op Vlieland. Het gemeentebestuur van Vlieland ‘framede’ de komst van asielzoekers, net als veel inwoners, als probleem, omdat er te weinig voorzieningen zijn op het eiland. Het gemeentebestuur en veel inwoners van Vlieland bekeken de situatie vanuit een dramatisch perspectief. Door middel van handtekeningenacties en media-aandacht werd er aandacht gevraagd voor hun standpunt. De voorstanders van de komst van asielzoekers gebruikten ook het ‘dramatisch frame’ en zij probeerden door middel van posters en media-aandacht de politiek en de tegenstanders te beïnvloeden. In de gemeente Strijen werd de opvang van asielzoekers door de tegenstanders ook door het ‘dramatisch frame’ gezien, zij richtten actiegroepen op en haalden handtekeningen binnen tegen de komst van asielzoekers. De voorstanders maakten ook gebruik van het ‘dramatisch frame’. De voorstanders richtten een actiegroep op, ‘Initiatief ander Geluid Strijen’ en probeerden hiermee de publieke opinie te beïnvloeden.

In Haarlem werd er door een groep buurtbewoners van het asielzoekerscentrum niet positief gereageerd op de asielzoekers, zij zagen de komst van asielzoekers in verband met de toenemende criminaliteit in hun buurt. De bewoners gebruikten met hun reacties in de krant hier het ‘dramatisch frame’.

Het draagvlak onder de bevolking was in Vlieland eerst niet groot, er werd ingespeeld op het ontbreken van de voorzieningen en het isolement van het eiland. De economische capaciteit was volgens tegenstanders niet goed genoeg. Na een brief van de Centrum Democraten en de posteractie van de voorstanders veranderde de mening over de komst van de asielzoekers op Vlieland. Er kwam meer draagvlak onder de bevolking en over het gebrek aan de voorzieningen werd overlegd met het COA. In Strijen waren er veel tegenstanders die zich door middel van een enquête uitspraken tegen de komst van asielzoekers, hieruit bleek dat er geen volledig draagvlak was onder de bevolking. In Haarlem werd het draagvlak onder de buurtbewoners steeds minder. De criminaliteit in de buurt steeg en door buurtbewoners werd aangenomen dat dit kwam door de asielzoekers uit het asielzoekerscentrum.

Paul ’t Hart beschrijft in zijn artikel‘Symbols, Rituals and Power: The lost dimension of crisis management’ het belang van taal, symbolen en communicatie tijdens een crisissituatie. In dit onderzoek komen deze aspecten ook aan de orde. Op Vlieland werd er na alle commotie door de burgemeester en wethouders een ‘ritueel’ bezoek gebracht aan het asielzoekerscentrum, waarin de asielzoekers welkom werden geheten op het eiland. Dit bezoek sloot alle commotie af die zich eerder op het eiland voordeed. In Vlieland en Strijen werd door tegenstanders van de komst van

asielzoekers een negatief ‘frame’ gebruikt en ook de komst van asielzoekers als ‘crisis’ voor hun plaats bestempeld. Door het te ‘framen’ als ‘crisis’ wordt het zo ook bestempeld en dit wordt vaak gedaan om aandacht te vragen voor de situatie in de politiek en in de media (’t Hart, 1993: 42). In Haarlem stond een groep inwoners ook negatief tegenover de asielzoekers die er op dat moment al waren, zij zagen de situatie als onhoudbaar en met behulp van extra politie is deze situatie toen verbeterd. In Strijen wilde het gemeentebestuur graag asielzoekers opvangen en de beoogde komst van asielzoekers ging door als de normaalste gang van zaken en het gemeentebestuur zag geen grote problemen, ‘masking’ (’t Hart, 1993: 44-45).

Boin,e.a. beschrijven in hun artikel een evaluatieschema waarin verschillende stappen staan, die gebruikt kunnen worden voor het evalueren van de leider tijdens een crisissituatie. Tijdens de analyse van de plaatsen Strijen en Vlieland zijn een aantal stappen aan de orde gekomen. Tijdens de analyse van Haarlem is er geen stap aan de orde gekomen.

Stap drie: ‘Making cricital decisions’ komt aan de orde in Strijen. Nadat het gemeentehuis ontruimd moest worden vanwege een bommelding, waarbij er vanuit werd gegaan dat die bommelding wat te maken had met de plannen voor een asielzoekerscentrum, werd er door de wethouder gezegd dat dit de beslissing over de komst van een asielzoekerscentrum niet mocht versnellen. De wethouder gaf aan dat deze beslissing weloverwogen moet worden genomen. Volgens de stap ‘Making critical decisions’ van Boin e.a., is het maken van een beslissing en de afwegingen die daarbij horen, cruciaal tijdens een crisissituatie (Boin e.a., 2013: 83).

Stap zes: ‘Meaning making’ komt aan de orde op Vlieland. In eerste instantie waren het

gemeentebestuur en de gemeenteraad van Vlieland tegen de komst van asielzoekers naar het eiland. Zij gaven onder andere het gebrek aan voorzieningen als reden, hierna veranderden de mening van het gemeentebestuur en de gemeenteraad. Zij moesten nu goed aan de bevolking en tegenstanders uitleggen waarom zij nu wel voor de komst van asielzoekers zijn en dit niet meer als probleem ervaren.

Stap zeven: ‘Communication’ komt aan de orde in de gemeente Strijen. Tijdens de

gecommuniceerd over het plan om asielzoekers op te vangen. En in de eerste raadsvergadering na de informatiebijeenkomst wordt er door een raadslid gesproken over het gebrek aan communicatie in de zaal. Hij vindt dat het de taak van het gemeentebestuur is om de inwoners nog nadrukkelijker te informeren. In Strijen is op het gebied van communicatie waarschijnlijk niet alles helemaal soepel verlopen. Communicatie is volgens Boin e.a. (2013: 85) belangrijk in de ontwikkeling en afwikkeling van een crisissituatie. Na de eerste informatiebijeenkomst worden er kleinere bijeenkomsten georganiseerd waarin met verschillende groepen van de bevolking wordt gesproken. Volgens tegenstanders was bij deze bijeenkomsten de communicatie van het gemeentebestuur te eenzijdig, maar de wethouder en een medewerker van het COA waren van mening dat er verschillende mensen informatie hebben gegeven en dat er tijdens de bijeenkomsten niets is verbloemd.

Er was voor deze drie incidenten niet alleen aandacht op lokaal niveau, maar ook op landelijk niveau bemoeide men zich met deze incidenten. In Haarlem werd het Rijk betrokken bij het incident, omdat er aan het Rijk gevraag werd om extra geld voor de extra politieagenten. De komst van asielzoekers op Vlieland maakten ook op het vaste land wat los, organisaties die voor de komst van asielzoekers waren publiceerden een grote advertentie in de Leeuwarder Courant en er was een tv-debat gepland over het onderwerp. Op landelijk politiek niveau bemoeide de Centrum Democraten zich met de situatie door het sturen van een brief naar alle eilandbewoners. De ‘crisissituatie’ leefde hier niet alleen op het eiland, maar ook in de rest van Nederland (Muller, e.a., 2009: 15).