Uit de enquête onder omwonenden en informele gesprekken op de hotspots blijkt dat respondenten moeilijk onderscheid kunnen maken tussen straatdealers en drugsrunners. Ze weten vaak niet of de verkoper daadwerkelijk drugs bij zich heeft. Lokale experts geven aan dat er vrijwel alleen nog drugsrunners op beide hotspots aanwezig zijn. Op basis van onze observaties en gesprekken met de respondenten is onze indruk dat de runners eerst contact maken en dat later op een plek buiten de hotspot de verkoop plaatsvindt.
- Contactlegging
Op de kade zien we op verschillende locaties drugsrunners staan. Ze staan vooral bij het bushokje, de trap en op verschillende plekken op het lager – meer uit het zicht -
gelegen deel van de kade. Enkele runners fietsen rond of zitten op een muurtje bij de rivier. We zien en horen van dichtbij dat voorbijgangers op de kade worden aangesproken of toegefloten. Dit zijn niet alleen geweigerde coffeeshopbezoekers, maar ook personen die onderweg zijn naar de coffeeshop of om wat voor reden dan ook op de kade aanwezig zijn. Zelf zijn wij ook meerdere keren door de runners aangesproken. Wanneer we aan de runners in verschillende gesprekken duidelijk maken dat we met een onderzoek bezig zijn, blijkt dat weinig effect op hen te hebben. Met hun illegale activiteiten gaan zij onverminderd door.
De runners begroeten de mensen meestal eerst in het Frans of Engels, bijvoorbeeld “ça va?” of “hello”. Ze lijken hiermee vast te willen stellen of de persoon die zij aanspreken uit het buitenland komt en daardoor hoogstwaarschijnlijk een niet-ingezetene is. Andere runners slaan deze stap over en beginnen het gesprek met “marihuana?”, “wil je wiet?” of “kein Eintritt”. De meeste personen die worden aangesproken reageren een beetje angstig of weifelend. Ze lopen vaak een paar passen uit de richting van de runner of reageren niet. Vaak verheffen de runners dan hun stem, fluiten deze personen na of lopen een aantal passen achter ze aan.
Soms volgt hierna nog een kort gesprek, waarbij in de meeste gevallen de bezoekers uiteindelijk afwijzend reageren op het aanbod van de runner. Een beperkt deel van de personen blijft langer met de runner in gesprek. Het lijkt erop dat in die gevallen wordt gesproken over de vraag naar drugs en het aanbod van de runner, dat er wordt onderhandeld over de prijs en dat er informatie wordt uitgewisseld over de locatie van de daadwerkelijke koop. We zien dat soms telefoonnummers worden uitgewisseld of met woorden en handgebaren duidelijk wordt gemaakt waar en wanneer de daadwerkelijke transactie zal plaatsvinden. Enkele van deze gesprekken vinden plaats binnen gehoorafstand. Eén van de runners – met wie we eerder een gesprek hebben gevoerd - komt na zo’n gesprek glimlachend naar ons toe en zegt na de beklonken deal: “Zo doe je dat”.
Op het oog lijken de runners op de kade redelijk zelfstandig te werk te gaan. Ze staan vaak in kleine groepen van twee tot vijf personen, maar zodra een potentiële klant zich aandient neemt één van de groep het initiatief om contact te maken. De runners staan in direct contact met elkaar. Zelf geven de runners aan dat zij vrijwel alle andere runners op de kade kennen en enkele van hen worden tijdens gesprekken met ons door andere runners gewaarschuwd dat wij misschien van de politie zijn.
Vrijwel alle lokale experts en meerdere omwonenden onderschrijven bovenstaande werkwijze van contactlegging. De experts geven verder aan dat de runners zich ervan bewust zijn dat ze zich in een gebied bevinden waar politie- en cameratoezicht is. De daadwerkelijke overdracht van geld en drugs vindt daarom niet op de kade plaats. De runners hebben volgens experts ook zelden drugs bij zich.
- Overdracht geld en drugs
Op andere locaties, buiten het zicht van de camera’s en politie, vindt meestal de daadwerkelijke overdracht van geld en drugs plaats. Volgens enkele omwonenden
Gemeente III – Drugsrunners 39
gebeurt dit bijvoorbeeld in drukke en minder overzichtelijke straten en pleinen, in parkeergarages of bij een dealpand in de nabijgelegen wijk.
Een lokale drugsexpert legt de werkwijze van de runners verder uit door te vertellen dat runners soms wel vijf “schijven” inbouwen om detectie door politie te voorkomen. Hiermee bedoelt hij dat kopers naar meerdere locaties worden gestuurd of met meerdere runners in gesprek gaan. Zo vindt bijvoorbeeld op de kade het gesprek plaats waarbij een telefoonnummer wordt uitgewisseld. De koper krijgt vervolgens de opdracht om verder te lopen. Tijdens het lopen wordt zijn nummer gebeld. Dan komt de koper in contact met een tweede runner die hem naar een volgende plek stuurt en vraagt wat de koper wil kopen. Op die plek moet de koper soms het geld laten zien of overhandigen. Als er veel politie in het gebied aanwezig is worden volgens de expert door de runners meer tussenpersonen ingezet. Uiteindelijk is het doel van de runners dat de koper naar een locatie uit het zicht van de politie wordt geleid. Daar wordt uiteindelijk de drugs overhandigd.
De runners met wie wij hebben gesproken geven tevens aan een vaste klantenkring te hebben opgebouwd. Deze klanten hoeven ze niet meer op de kade aan te spreken, want ze hebben bij een eerdere verkoop reeds telefoonnummers uitgewisseld. Het contact verloopt telefonisch en deze klanten komen niet op de kade.
- Werkwijze bij het station
In tegenstelling tot bij de kade zijn de runners bij het station minder opzichtig aanwezig. Er zijn volgens een beperkt aantal omwonenden en ondernemers ook hier enkele groepen runners actief. Volgens meerdere lokale experts is de verkoop van drugs op deze hotspot minder opzichtig en zijn de runners mobieler. Contactlegging met kopers verloopt volgens lokale experts vaak telefonisch en de overdracht gebeurt vaak in enkele seconden. In informele gesprekken op de hotspot geven enkele bewoners aan dat runners vaak in tweetallen met een scooter aanwezig zijn. De één geeft volgens hen de drugs aan de koper terwijl de ander de omgeving in de gaten houdt. Vaak zijn de twee runners pas vlak voor de verkoop aanwezig om direct daarna per scooter weer te vertrekken.
Het station heeft een directe treinverbinding met een nabijgelegen stad in België. Volgens lokale experts maken Belgische harddrugsverslaafden gebruik van deze verbinding om aan de achterkant van het station harddrugs te kopen. In het station is een loopbrug die over meerdere sporen van het station loopt. Dit is één van de plekken waar de runners vaak op deze klanten wachten. Gebruikers lopen al dan niet samen met de runners naar de achterzijde van het station. Daar is geen cameratoezicht en kunnen runners buiten het zicht van de camera’s de transactie afhandelen.
Een lokale drugsexpert geeft aan dat de voornamelijk Belgische gebruikers achter het station de harddrugs in gebruikershoeveelheden kopen en meestal direct meenemen in de trein terug naar België. Wanneer het de gebruikers lukt om binnen zeven minuten de drugs te kopen zijn ze met dezelfde trein waarmee ze naar Nederland zijn gekomen
alweer onderweg richting België. Om te voorkomen dat zij bij een van de veelvuldige controles in de trein worden gepakt, verstoppen ze de drugs in de trein.