De coffeeshop is gelegen in een rustige dwarsstraat vlak bij het plein. We zien in de straat gedurende de hele dag relatief weinig mensen lopen en fietsen. Heel af en toe zien we een auto door de straat rijden. Bezoekers van de coffeeshop komen veelal alleen of in kleine groepjes. Wanneer ze met de fiets of scooter zijn parkeren ze deze direct voor de coffeeshop of tegen twee ijzers aan de overkant van de straat. In de avonduren – wanneer de coffeeshop iets drukker is – staat er vaak een tiental fietsen geparkeerd voor en tegenover de coffeeshop.
Direct naast de coffeeshop zit een café dat volgens meerdere lokale experts en omwonenden enkele maanden geleden vanwege verstoring van de openbare orde is gesloten door de burgemeester. Naast het café zijn er diverse andere panden die leeg staan. Enkele restaurants en winkels in de straat trekken wat klanten. De meeste panden zijn twee of drie verdiepingen hoog en boven de ondernemingen zitten meestal woningen. We krijgen de indruk dat de meeste voorbijgangers de straat vooral gebruiken om naar een ander deel van de stad te gaan en niet vanwege het winkelaanbod.
Om de coffeeshop binnen te komen moet men aanbellen. De voordeur van de coffeeshop zit op slot. Direct achter de deur zit een portier die de deur en de klanten nauwlettend in de gaten houdt. Wanneer hij in gesprek is met klanten merken we dat het even kan duren voordat men naar binnen wordt gelaten. Volgens medewerkers van de coffeeshop vragen ze alle klanten bij elk bezoek om een identificatie. Ook wij moeten ons bij elk bezoek identificeren met een geldig legitimatiebewijs.
De coffeeshop is modern ingericht en bestaat uit twee delen. In het eerste deel – dat aan de straatkant ligt – zien we een pooltafel, afhaalloket en een bar. Er staan een paar tafels waar bezoekers kunnen zitten. Op drukke momenten staat er in dit gedeelte een kleine rij van de voordeur tot aan het afhaalloket, af en toe zien we ook mensen buiten op straat staan. Het tweede gedeelte dat met een deur van het eerste kan worden afgesloten, is als zitruimte ingericht. Gedurende meerdere momenten op de dag zijn de
Gemeente V – Straathandel en drugspanden 65
tafels achter in de coffeeshop redelijk bezet. Onze indruk is dat ongeveer de helft van de klanten na de aankoop van wiet in dit gedeelte van de coffeeshop gaat zitten.
Coffeeshop aan de grens
De coffeeshop aan de grens is gevestigd in een groot pand en bestaat uit twee verschillende ruimtes. In de ene ruimte is het afhaalloket en in de andere de loungeruimte. Beide ruimtes zijn op verschillende plekken en verdiepingen gevestigd in het pand. De beide delen van de coffeeshop zijn fysiek van elkaar gescheiden door twee andere zaken. Om van het afhaalloket naar het rokersgedeelte te lopen moet een klant na aankoop van softdrugs eerst weer naar buiten lopen om vervolgens enkele tientallen meters verderop het rokersgedeelte te betreden. Van buitenaf krijgen we de indruk dat het rokersgedeelte niet bij de coffeeshop hoort en dat het een apart café is. Pas bij binnenkomst zien we dat het onderdeel is van de coffeeshop.
Het afhaalloket van de coffeeshop zit op een hoek op de eerste verdieping van het pand. Buiten bij de voordeur staan de huisregels van de coffeeshop duidelijk vermeld. Binnen hangt een prijzenlijst. Er is hier geen gelegenheid om te zitten. Achter het afhaalloket zit een grote ruimte met een bar. Deze ruimte was in het verleden toegankelijk voor bezoekers, maar doet nu dienst als plek voor het personeel om te zitten.
In het zitgedeelte van de coffeeshop staan een bar, een pooltafel en een groot aantal banken. Dit gedeelte van de coffeeshop doet gedurende onze bezoeken relatief rustig aan. Er zitten soms enige bezoekers aan een tafel samen softdrugs te gebruiken en enkele bezoekers zijn aan het poolen.
Volgens lokale experts, maar ook volgens de personen die we op informele wijze op de hotspot hebben gesproken kennen de omwonenden elkaar goed. Volgens de coffeeshopeigenaar heerst er een “ons kent ons” sfeer in deze buurt. Veel bewoners wonen er hun hele leven al en zijn vaak samen opgegroeid. Uit gesprekken met omwonenden blijkt dat de coffeeshopeigenaar bij velen van hen bekend is. De coffeeshopeigenaar onderschrijft dit en geeft aan dat hij veel omwonenden kent, zelf woont hij zijn hele leven al in de buurt van de coffeeshop. Met zijn onderneming vervult hij naar eigen zeggen een sociale functie voor de buurt. Hij en zijn personeel zorgen volgens hem ervoor dat de omgeving van de coffeeshop – de eerste vijf zes straten – regelmatig goed worden schoongemaakt en in de gaten worden gehouden. In informele gesprekken met omwonenden en passanten wordt dit bevestigd. Zo halen de coffeeshopmedewerkers dagelijks het zwerfafval weg, ook wanneer het niet van bezoekers van de coffeeshop afkomstig is. Om een goed contact met de buurt op te bouwen zijn het volgens de coffeeshopeigenaar “de kleine dingen die het doen”. We zien gedurende het onderzoek dat het afhaalloket van de coffeeshop redelijk druk wordt bezocht. We krijgen de indruk dat het zitgedeelte van de coffeeshop door een klein gedeelte van de bezoekers wordt gebruikt. Bezoekers die met de fiets zijn gekomen, kunnen deze gemakkelijk voor de coffeeshop kwijt. Ook is er ruime gelegenheid om de auto te parkeren op het nabijgelegen parkeerterrein. We zien echter
dat de meeste bezoekers hun auto parkeren in de directe nabijheid van de coffeeshop. Dit gebeurt zowel op de parkeerplaatsen voor de coffeeshop als op de stoep.
Coffeeshoptoerisme
Volgens lokale experts is er zeer veel coffeeshoptoerisme in de gemeente. Uit de enquête onder omwonenden rond het plein en in de buurt aan de grens wordt dit beeld bevestigd. Zo ziet het merendeel van de omwonenden in de stad (heel) vaak mensen die niet in Nederland wonen van wie ze denken dat ze naar de gemeente komen om in een coffeeshop softdrugs te kopen. Vrijwel alle omwonenden rond de hotspot zien (heel) vaak auto’s met buitenlandse kentekenplaten in hun directe werk- of woonomgeving. De meeste omwonenden zien (heel) veel mensen waarvan ze denken dat ze naar de hotspot komen om daar softdrugs in een coffeeshop te kopen.
We zien zelf vooral bij de coffeeshop aan de grens veel coffeeshoptoeristen, bij de coffeeshop bij het plein zijn minder coffeeshoptoeristen aanwezig. Af en toe horen we softdrugsgebruikers spreken in het Duits. Uit onze gesprekken met de coffeeshopbezoekers blijkt dat bij het plein het merendeel van hen afkomstig is uit Nederland en een minderheid uit Duitsland. In de coffeeshop aan de grens is het precies omgekeerd, daar is het merendeel van de coffeeshopbezoekers afkomstig uit Duitsland en een minderheid uit Nederland.
Een medewerker van de coffeeshop bij het plein geeft aan dat er wel Duitse bezoekers bij de coffeeshop komen, maar dat de grootste groep uit Nederland afkomstig is. De eigenaar van de coffeeshop aan de grens vertelt dat de helft van zijn bezoekers coffeeshoptoerist is, waarvan het merendeel in Duitsland woont, maar er komen ook Polen, Russen en bezoekers uit andere landen.
Grenscontroles
De coffeeshopeigenaar en enkele klanten van de coffeeshop geven aan dat er regelmatig controles bij de grens worden gehouden door de politie. Bij een controle moeten klanten de softdrugs inleveren. Ze riskeren ook een boete omdat ze de drugs over de grens brengen. De controles krijgen volgens hen bij de Duitse politie soms een hoge prioriteit, maar dat is ten tijde van het onderzoek niet het geval. Volgens een lokale expert nemen sommige niet-ingezetenen het risico van een controle, maar kiezen anderen ervoor om de softdrugs in de coffeeshop te gebruiken. Enkele coffeeshoptoeristen geven aan het risico te nemen en te hopen dat ze aan de grens niet worden gecontroleerd.
6.3 Illegale verkoop en drugstoerisme
In deze paragraaf beschrijven we per hotspot de illegale verkoop van drugs, wie er bij betrokken zijn, de aard van de illegale verkoop en of er sprake is drugstoerisme.
Gemeente V – Straathandel en drugspanden 67