Van gehucht naar
kloosternederzetting (… > 1259) Assen is ontstaan in het Drents Plateau. Een bijzonder landschap, bestaande uit esgronden,
pingoruïnes, veengebieden en beekdalen zoals de Weiersloop en de Bosbeek. Zo’n 800 jaar geleden vestigden mensen zich langs de onverharde wegen in de kleine agrarische buurtschappen zoals Loon, Rhee, Peelo en Rolde, die uit slechts een paar boerderijen bestonden. En toch had Assen iets bijzonders, want in 1259 stond een belangrijke gebeurtenis aan de basis van de stad Assen.
Kloosternederzetting binnen een regionaal netwerk (1259 – 1602) Halverwege de dertiende eeuw verhuisde het vrouwenklooster Maria in Campis van Coevorden naar het relatief hoog en droog gelegen Assen.
Een bijkomend voordeel van Assen was dat het omgeving was door (hoog)veengronden, zodat de kloostergemeenschap zich kon blijven richten op de ontginning van woeste gronden. Het kloostercomplex werd gebouwd op de oostelijke oever van de Weiersloop. Tezamen met het voorterrein van de Brink staat het kloostercomplex daarmee aan de basis van de ruimtelijke structuur van Assen.
Bestuurlijk hart van Drenthe (1602 – 1809)
Dankzij het vrouwenklooster werd de regionale bereikbaarheid van Assen sterk verbeterd. De gunstige ligging en de bereikbaarheid zorgde ervoor dat het provinciebestuur in 1602 naar Assen kwam. Het was het begin van Assen als bestuurscentrum. Hierdoor groeide Assen harder dan omliggende kernen. Zowel binnen als buiten het centrum waren er ingrijpende veranderingen in de ruimtelijke structuur, met de aanleg van het Asserbos (1765-1784) en het doortrekken van de Drentse
Hoofdvaart tot het centrum (1780) als belangrijkste voorbeelden. De Drentsche Hoofdvaart en de
Hoofdlaan die door het Asserbos liep zijn twee hoofdassen die
tegenwoordig nog steeds beeldbepalend zijn voor de stedenbouwkundige structuur van Assen.
Stad der Paleizen (1809 – 1904) De aantrekkingskracht van het mooie, groene en goed omsloten Assen zorgde in 1809 voor de status van
‘stad van de eerste rang’. Ook werd Assen aangewezen als
provinciehoofdstad. Gedeputeerden en leden van de ‘gegoede stand’
verruilden hun havezaten op het platteland voor grote herenhuizen langs de Vaart, aan de Brink en in het Van der Feltzpark. De aanwijzing van Assen als hoofdstad had grote invloed op de doorontwikkeling van de stad.
Er kwam een eigen station (1870) en een treinontsluiting met Zwolle en Groningen en bovenlokale (overheids)functies als het Gerechtshof, de Rechtbank, belastingdiensten, scholen, een schouwburg en een toenemend winkelbestand voor meer regionale aantrekkingskracht.
64
Garnizoensstad waar het fijn wonen is (1904 – 1945) Rond de eeuwwisseling groeide het inwoneraantal van Assen enorm. Assen had een grote aantrekkingskracht op met name jonge gezinnen. Assen was een prettige, groene en schone stad om in te wonen. In deze tijd kwam er ook meer aandacht voor de omstandigheden van de minder rijke bevolking. Er werden voor het eerst sociale huurwoningen gebouwd, voornamelijk ten oosten van de spoorlijn en ten noorden van het Noord-Willemskanaal.
Het uitbreidingsplan van 1937 had veel invloed op de doorontwikkeling van de stad. Op de kaart zijn onder andere de contouren van het Stadsbedrijvenpark te zien.
In een stroomversnelling (1945 – 1970)
In de jaren zestig kwamen de plannen voor Assen in een stroomversnelling, waarbij burgemeester Agter (1958) aangaf: ‘‘De gemeente is aangekomen op een keerpunt in zijn geschiedenis. Het oude bestuurscentrum, de oude garnizoensplaats groeit uit tot een moderne, middelgrote plaats.’’ Het was het startschot voor rigoureuze
veranderingen. De binnenstad kreeg een nieuw, modern jasje. Grote winkelketens kwamen naar Assen en tal van woningen, bedrijven, scholen en groenstructuren moesten hiervoor wijken. De binnenstad werd een echte plek om te winkelen.
Nieuwe ruime en groene woonwijken (1970 – 2000) In het structuurplan van 1964 voorzag men een groei richting de 75.000 inwoners. Op alle fronten was een schaalvergroting noodzakelijk. Er werd geïnvesteerd in de infrastructuur (onder andere werd de A28 aangelegd) en de stad trad een nieuwe stedenbouwkundige fase in.
Assen werd niet meer op organische wijze per straat of per buurt uitgebreid, maar met complete woonwijken.
Pittelo (1970-1975), Baggelhuizen (1972-1977), Peelo (1979-1988) en Marsdijk (1987-1999) zijn hiervan het resultaat. De nieuwe woonwijken werden gekenmerkt door het handhaven van bestaande
landschapselementen. Er waren naar verhouding ruime kavels met laagbouw en veel groen. Assen ontwikkelde zich daadwerkelijk als een stad in het groen.
65
Groeistad voor gezinnen (2000 – 2010)
Aan het begin van de eenentwintigste eeuw behoorde Assen tot de snelst groeiende kernen van Noord-Nederland. Jaarlijks kwamen er zo’n 1.000 inwoners bij. Deze trend was overigens al eerder ingezet. Het groeipercentage van de Asser bevolking lag vrijwel ieder jaar hoger dan het gemiddelde in Nederland en in Drenthe (zie grafiek bevolkingsontwikkeling, volgt).
De visie Assen Koerst speelde in op deze (verwachte) groei en beschreef de gewenste toekomst van Assen in 2020. Het was het resultaat van een intensieve samenwerking tussen gemeente, inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties in Assen. De nadruk lag op een groei van de stad naar 75.000 á 80.000 inwoners in 2020. Deze groei was een belangrijk uitgangspunt in de Regio Groningen-Assen. Assen zou zich doorontwikkelen tot een echte stad waarbij het dorpse karakter van de stad behouden zou blijven. In fysiek opzicht zou de stad zich niet eentonig en versteend ontwikkelen, maar groen en speels en creatief van karakter. In sociaal opzicht werd ingezet op de culturele en actieve betrokkenheid van de inwoners in hun wijk, stad en bij elkaar.
Met name gezinnen wisten we weg naar Assen goed te vinden. Dankzij de aanleg van de nieuwe woonwijk Kloosterveen verhuisden veel gezinnen vanuit de regio naar Assen. In Kloosterveen vond men wat elders niet eenvoudig kon krijgen: een ruime, groene en bovenal betaalbare gezinswoning dichtbij stedelijke voorzieningen. Assen werd nog meer een gezinsstad en woonstad.
Ook in andere opzichten maakte Assen een groei door. Het bevaarvaar maken van de Vaart gaf in stedenbouwkundig opzicht een flinke impuls aan de stad. Bewoners en bezoekers vonden via deze nieuwe entree haar weg richting de binnenstad. Ook op gebied van onderwijs werd er flink geïnvesteerd. Diverse basis- en middelbaar onderwijsgebouwen werden aangelegd.
Betere verbindingen en nieuwe kwaliteiten (2010 – 2020)
De structuurvisie Hoofdstad Assen (2009) zette de ingezette lijn uit Assen Koerst door.
Ondanks de economische crisis, was er nog altijd de verwachting en de ambitie dat Assen zou doorgroeien naar 80.000 inwoners. Dit leidde tot het programma en de bijbehorende structuurvisie FlorijnAs.
Met het compensatiegeld voor de afgeblazen Zuiderzeelijn in 2007, kon geïnvesteerd worden in het verbeteren van de bereikbaarheid en de ruimtelijke en groene kwaliteit van Assen. We realiseerden onder andere de Stadsboulevard, het nieuwe station, de Blauwe As en Assen aan de Aa. Een belangrijk uitgangspunt was dat de verbinding van de stad met de Drentsche Aa, aan de oostkant van de stad, behouden zou blijven en verder versterkt zou worden.
Ook de binnenstad kreeg een impuls. Het zuidelijk gedeelte van de binnenstad kreeg gedeeltelijk haar historische karakter terug. De Brink werd weer een echte beleefplek voor de inwoners en bezoekers, net zoals dat vroeger het geval was. Het groene, historische karakter van De Brink, de Zuidersingel en de Oostersingel werd beter zichtbaar gemaakt. De Nieuwe Kolk werd volledig vernieuwd en de transformatie van het Drents Museum haalde
toonaangevende tentoonstellingen naar Assen.
Het noordelijk gedeelte van de binnenstad groeide uit tot het winkelhart van de stad. Er vond schaalvergroting plaats door de aanleg van de winkelcentra Triade en Cité.
In het programma Mijn Buurt Assen lag de focus op wijkvernieuwing. Samen met welzijnsorganisatie Vaart Welzijn, woningcorporatie Actium en de bewoners werkte de gemeente Assen aan sterke wijken.
66
BIO
GRA FIE
ASSEN
2000-2020
67BIJ
KERNKWALITEITEN
LAGE
VAN ASSEN
1: Hoofdstad van Drenthe
Assen heeft een sterke bovenregionale functie als hoofdstad en
bestuurscentrum van Drenthe. Bovendien is de stad een van de dragers in het stedelijke netwerk Groningen-Assen. Assen heeft unieke recreatief-culturele voorzieningen zoals het Drents Museum, het Drents Archief, De Nieuwe Kolk, Podium Zuidhaege en natuurlijk het internationaal toonaangevende TT-circuit.
Assen is een ondernemende stad. De binnenstad is van oudsher een regionaal centrum voor detailhandel en horeca. Buiten de binnenstad kent Assen bedrijven die vooroplopen in hun branche als het gaat om innovatie en ook op gebied van energie en duurzaamheid ontwikkelt Assen zich snel. Op strategische plekken langs de snelweg en het station is er bovendien
voldoende ruimte voor bedrijven en kantoren om zich te kunnen vestigen en te groeien.
2: Ruime woonstad
Assen heeft een goed en evenwichtig woningaanbod met betaalbare
woningen voor alle leeftijden en inkomensklassen. Dit stelt inwoners in staat om verschillende stappen te zetten in hun wooncarrière. Van een stedelijke starterswoning in de binnenstad, naar een ruime gezinswoning in een van de groene woonwijken tot een ouderenwoning. Dit zorgt voor een aantrekkelijk woonklimaat met een geschikte woning voor iedereen, met de belangrijkste voorzieningen dichtbij.
3: Familiestad
Assen is een stad waar gezinnen zich prettig en veilig voelen. Dit komt door het ruime en betaalbare woningaanbod in een rustige en groene omgeving waar de voorzieningen op orde zijn. Daarnaast kent Assen een hoge mate van betrokkenheid in de wijk. Er wordt onderling samengewerkt, verschillende leeftijdsgroepen, religies en etniciteiten ontmoeten elkaar; individualisme heeft niet de overhand. Dit danken we onder andere aan de schaalgrootte van Assen; een fijne stad met een dorps karakter waar de mensen elkaar kennen en begroeten.
4: Zorgstad
De zorgsector is van oudsher sterk vertegenwoordigd in Assen. Het
Wilhelminaziekenhuis en de ontwikkeling van de geestelijke gezondheidszorg zijn belangrijke pijlers voor de positie van Assen als regionaal centrum.
Daarnaast draagt de zorg sterk bij aan de werkgelegenheid in Assen. De zorgsector heeft Assen gevormd tot de stad die het is. Een zorgzame stad waarin mensen naar elkaar omkijken. In een programma als Mijn Buurt Assen zien we dit terug.
5: Compacte en complete stad
Wie kijkt naar de kaart van Assen ziet een verbonden netwerk van dagelijkse voorzieningen zoals wijkwinkelcentra, gebedshuizen, basis-, middelbaar-, mbo- en hbo-onderwijsinstellingen, sport- en speelvoorzieningen en zorginstellingen. Vanwege de middelgrote schaal van Assen liggen deze voorzieningen voor iedere Assenaar snel en eenvoudig binnen handbereik. Dit maakt van Assen een erg compacte en complete stad met alle benodigde voorzieningen.
6: Stad der Paleizen
Assen heeft vanwege haar status als kloosternederzetting en provinciaal bestuurscentrum een bijzondere historische structuur met de singels, de officierswoningen, de kazerne, de Brink met haar doorkijk naar het Asserbos en de Vaart als belangrijkste cultuurhistorische trekkers.
69
7: Stad in het groen
Assen wordt omringd door hoogwaardige landschappen. Het Nationaal Park Drentsche Aa springt er hierbij uit wat betreft natuur en
landschappelijke kwaliteit. Ook binnen de gemeentegrenzen is het groen een verbindende factor. Het unieke Asserbos is nationaal gezien een zéér oud sterrenbos op loopafstand van de binnenstad en de Baggelhuizerplas is voor iedere Assenaar dichtbij. Al dat groen zorgt voor een opvallend gezonde leefomgeving waar het in vergelijking met steden in de rest van Nederland een stuk koeler, rustiger en ruimer is.
8: Bereikbaar
In de jaren zestig en zeventig is de basis gelegd voor de wegen- en fietsstructuur van Assen. De FlorijnAs heeft ervoor gezorgd dat Assen ook de komende decennia goed bereikbaar is en dat het verkeer binnen de stadsgrenzen goed doorstroomt. Assen is vanuit de regio zeer goed bereikbaar via de A28 en ontsluitingswegen zoals de N33. Hierdoor heeft het wegennetwerk een belangrijke economische functie voor de bedrijventerreinen. Via het spoor hebben bezoekers en werkenden vanuit Groningen en Zwolle de mogelijkheid om zeer frequent aan te komen op het prachtige nieuwe station. Daarnaast kent Assen veel fietspaden waarlangs bewoners en bezoekers uit de omgeving snel in de binnenstad zijn, zoals de doorfietsroute die Assen rechtstreeks met Groningen verbindt. De binnenstad is zelfs over het water te bereiken via de historische Vaart en men kan doorvaren richting Meppel en Groningen.
9: Stad met een dorps karakter
Assen is gelegen in de gelukkigste regio van heel Nederland: Noord-Drenthe. Inwoners waarderen het rustige en diverse landschap en zijn toch altijd dicht bij de stad. Assen heeft het beste van twee werelden: het is niet te groot om elkaar uit het oog te verliezen, en niet te klein om er iets te beleven of te ondernemen. De stad heeft het karakter en de gemoedelijke sfeer van een dorp. Dit maakt van Assen een gezellige familiestad waar de mensen zich veilig voelen.
Hierdoor is Assen uitnodigend voor iedereen en staan vriendelijkheid, betrokkenheid en ontmoeting hoog in het vaandel.
10: TT-stad
Assen kent een aantal toonaangevende evenementen op recreatief en sportief gebied. De TT zet Assen jaarlijks in de wereldwijde spotlights en het bijbehorende TT-festival trekt bezoekers vanuit het hele land en Europa richting de binnenstad. En ook de DTM, MXGP, WK Superbike, Truck Star Festival en de Gamma Racing Days zorgen voor een grote trek van liefhebbers richting de stad.
11: Assen aan de Aa
Er zijn in Nederland maar weinig mooiere buitengebieden te vinden dan dat van Assen, met zijn rijke variëteit aan verschillende
landschapstypen. Via het fiets- en wandelnetwerk is men uit de binnenstad binnen enkele minuten midden in het Nationaal Park Drentsche Aa. Ook het Fochteloërveen en het ontgonnen
heidelandschap van het Zeijerveld zijn nabij.
70