Ruim vier van de tien (43%) volwassenen in Noordwest heeft overgewicht (inclusief obesitas). Bij 1 op de 8 (12%) is sprake van obesitas. Van de kinderen in Noordwest heeft 28% overgewicht (inclusief obesi-tas). Bij 9% van de kinderen is sprake van obesitas.
Aanpak
Gezondheid hangt, behalve met eigen aanleg, samen met de sociaal-econo-mische positie en met (perspectief op) wonen, leefstijl en werk. Daarom kiest Utrecht voor een intensieve, integrale en gebiedsgerichte aanpak van gezondheids-achterstanden via een vier sporenbeleid:
gezond meedoen, gezonde leefstijl, ge-zonde leefomgeving en toegankelijke zorg en ondersteuning.
Onder de noemer Gezonde Wijk zetten de gemeente Utrecht en Achmea ook in Noordwest intensief in op geïntegreerde eerstelijnszorg en samenwerking tussen eerstelijnszorg, welzijn en publieke ge-zondheidszorg. Ook wordt zoveel mo-gelijk de verbinding gezocht met andere maatschappelijke velden zoals sport &
bewegen, participatie en werk, welzijn en onderwijs. Op basis van kansen in de wijk worden de samenwerking en structuur opgebouwd. Kansen zijn er onder meer rond psychosociale gezondheid en JOGG (Jongeren op Gezond Gewicht).
Successen
n Stichting Ondiep/Zuilen GEZond is een volwaardige GEZ geworden. Een sa-menwerkingsverband tussen een ge-zondheidscentrum Ondiep en huis-artenpraktijk de Dame, ondersteund door Achmea.
n De wijkbijeenkomst Levenslustig oud worden, waar 130 deelnemers uit de wijk aanwezig waren. Ouderen zelf, en professionals uit de eerste lijn, welzijn, en cultuur. Tijdens deze bijeenkomst werden de resultaten getoond van het project Levenslustig oud worden.
n Het winnen van de 3e prijs van de Participatietrofee voor de Taste Ex-perience. Dit is een belevenis waar-bij jongeren in de plaatselijke Albert Heijn ervaringen opdoen met gezond en ongezond eten. Klik hier door voor meer informatie en een filmpje over de Taste Experience.
Terug naar kaart Wijkenkwadrant
Lessen
n Er is niet één recept voor Noordwest, omdat de wijk heel heterogeen is.
Autochtone lager opgeleiden hebben anderen behoeften dan allochtonen.
n Zoeken naar gezamenlijkheid is een proces en vergt organisch meebewe-gen met steeds veranderende ontwik-kelingen. Het vraagt bij partners ook om ruimte voor nieuwe ontwikkelin-gen. Die ruimte is er niet bij iedereen.
Houd daar rekening mee en haak aan waar die ruimte wel bestaat.
n Samenwerking is essentieel om te ko-men tot een gezonde wijkaanpak.
Tips voor samenwerking
n Neem de tijd om elkaars taal en dyna-miek te leren begrijpen en om resulta-ten te boeken.
n Formuleer duidelijk meetbare doelen en mijlpalen met inzicht in en respect voor elkaars belangen.
n Formuleer lange termijn doelstelling en een aanpak met meetbare doelen die flexibel genoeg zijn om mee te be-wegen op actualiteit en resultaten.
n Wees bereid om over je eigen domein heen te kijken. Zoek naar verbindin-gen ook binnen je eiverbindin-gen organisatie.
n En last but not least, vier je successen !
Contactgegevens procesmanager Gezondheidsbevordering:
Gio van den Heuvel g.van.den.heuvel@utrecht.nl 030 - 286 11 96
Utrecht Noordwest
Wijkenkwadrant
Wijkenschets
De wijk Poelenburg telt ruimt 8000 inwo-ners. De wijk Poelenburg heeft in verge-lijking met Zaanstad als geheel een jonge bevolking en er wonen naar verhouding veel niet-westerse allochtonen (vooral van Turkse herkomst).
Gezinnen met jonge kinderen in Poelen-burg hebben in vergelijking met gezinnen in heel Zaanstad vaker een inkomen bene-den modaal en hebben ook vaker moeite hebben om rond te komen met het inko-men. Daarnaast lijkt het opleidingsniveau van volwassen inwoners in Poelenburg iets lager te liggen in vergelijking met de volwassenen in Zaanstad. De verschillen zijn echter niet significant.
Uit de meeste recente gezondheidsen-quetes en registratiegegevens blijkt dat inwoners van Poelenburg op een aantal onderwerpen in ongunstige zin afwijken van het gemiddelde in Zaanstad. De on-derwerpen waarbij deze verschillen het meest prominent zijn, betreffen psychi-sche gezondheid, overgewicht en leefstijl en opvoedproblemen.
Zaanstad
Psychische gezondheid
Kinderen in Poelenburg zitten vaker niet lekker in hun vel en hebben ook vaker contact met het schoolmaatschappelijk werk. Hoewel dit nog om kleine percen-tages en aantallen gaat, is het van belang hier vroegtijdig aandacht aan te geven om problemen op latere leeftijd te voor-komen. Volwassenen in Poelenburg heb-ben vaker een psychische aandoening en zijn ook vaker psychisch ongezond. Daar-naast komt emotionele eenzaamheid va-ker voor bij volwassenen en ouderen in Poelenburg dan gemiddeld in Zaanstad.
Overgewicht en leefstijl
In Zaanstad komt overgewicht het mees-te voor bij niet-wesmees-terse allochtonen. Dit komt overeen met het landelijke beeld.
Overgewicht bij kinderen, vooral bij Turk-se kinderen, komt in Zaanstad meer voor dan in de rest van de regio ZW, in het bij-zonder in de wijken Pelders- en Hoornse-veld, Rosmolenwijk, Poelenburg en Ko-gerveldwijk.
In de wijken Pelders- en Hoornseveld en Rosmolenwijk wordt gestart met de Jon-geren Op Gezond Gewicht (JOGG)-aan-pak. In Kogerveldwijk is de beweegnorm bovengemiddeld, één van de redenen waarom deze wijk voorlopig nog geen aandachtswijk is.
Opvoedproblemen
Uit de registraties van Evean en de GGD over de JGZ blijkt dat vooral bij jonge kinderen vaker sprake is van opvoedpro-blemen. Zo wordt dit item bij vijfjarigen Poelenburg vaker geregistreerd en bij de nul- tot vierjarigen wordt vaker het
on-derwerp opvoedingsnood geregistreerd. www.nieuwpoelenburg.nl
Terug naar kaart Wijkenkwadrant
Aanpak
De gemeente Zaanstad heeft met het on-dertekenen van het integrale Charter Aan-pak Krachtwijken met VROM/WWI (juni 2008) te kennen gegeven het ‘gezond’
wonen in Poelenburg te willen stimuleren en de gezondheidsachterstanden van de wijk Poelenburg te willen aanpakken.
Doelstelling is om de gezondheid van de inwoners van Poelenburg te verbeteren via een integrale aanpak gericht op ge-zonde bewoners, gege-zonde leefomgeving (waaronder inrichting openbare ruimte en stedelijke ontwikkeling) en een samen-hangend eerstelijns preventief aanbod.
De gemeente heeft de ‘gezondheidsam-bities’ in Poelenburg aldus als volgt gefor-muleerd.
n Verkleinen van het verschil in levens-verwachting.
n Samenhangende eerstelijnszorg met preventief aanbod.
n Deelname aan het experiment gezon-de wijken.
Zaanstad
Successen
n Het project Bewegen op Recept (BOR) loopt van 2010-2013. Eind 2012 heb-ben er in totaal 258 deelnemers mee-gedaan. Het doel van minimaal vijftig deelnemers per jaar is daarmee ruim-schoots gehaald. Van de deelnemers was 92 procent vrouw, bijna de helft van de groep tussen de 35 en 50 jaar en het gros was laag opgeleid, van Turkse komaf en woonachtig in de wijk Poe-lenburg. De gemiddelde Body Mass Index (BMI) was 32, dat wil zeggen:
ernstig overgewicht. Overgewicht en gewrichtsproblemen waren de meest genoemde redenen voor het verstrek-ken van een beweegrecept Uit de eva-luatiegegevens blijkt ook dat meer dan 35% van de deelnemers na afloop van BOR blijft doorsporten.
Het project BOR loopt in 2013 af en zal rond de zomer van de GGD wor-den overgenomen door SportService Zaanstad. Wellicht krijgt de zorgzekaar Achmea ook een rol in het ver-volgtraject.
n Het project Zichtbare Schakel is af-gelopen. Het is nog onzeker of er een vervolg aan het project gegeven kan worden in Poelenburg. De Rijksmid-delen die de gemeente heeft gekregen voor de Zichtbare Schakel zal worden meegenomen in de sociale wijkteams die sinds januari 2012 gestart zijn in Zaanstad in de wijken Rosmolenwijk en Wormerveer.
n In de wijk Poelenburg zijn op initiatief van de afdeling ruimtelijke ordening binnen de gemeente Zaanstad speel-velden en een Cruijff Court gereali-seerd.
Tips en lessen
n Aansluiten bij de cultuur van de men-sen in de wijk is esmen-sentieel voor het slagen van een project.
n Zonder middelen komen initiatieven niet/slecht van de grond. Een stimu-leringssubsidie vanuit het Rijk is ge-wenst.
Contactgegevens projectleider I.E. (Inge) van der Hauw I.Hauw@Zaanstad.nl 06 53 76 46 77
www.nieuwpoelenburg.nl Wijkenkwadrant
Zaandam heeft het project Bewegen op Recept (BOR) dankzij Gezonde Slagkracht kunnen overnemen en aanpassen uit Den Haag. Met succes, met name in het bereiken van de Turkse bevolking. Het project loopt van 2010 tot 2013.
De instroom loopt zeer goed, tot nu toe hebben al 140 deelnemers met veel plezier meegedaan aan Bewegen op Recept.
Een van de onderdelen van de website is de Handreiking Gezonde Gemeente . De Handreiking Gezonde Gemeente be-vat achtergrondinformatie, handbe-vatten en praktische tips om de gezondheid van burgers in wijk en gemeente te verbete-ren. Ook vindt u hier een overzicht van wijkgerichte interventies of program-ma’s. Meer informatie kunt u vinden in de Handreiking Gezonde Gemeente. De startpagina Gezonde Wijk helpt u snel op weg naar de informatie over wijkgerichte gezondheidsbevordering.
Benieuwd naar wijkgerichte interventies?
Het digitale interventieoverzicht Gezonde Wijk is een overzicht van aanbevolen en goed beschreven interventies of pro-gramma’s voor gezondheidsbevordering in de wijk.
Loketgezondleven.nl
De website loketgezondleven.nl ondersteunt professionals die werken aan gezondheidsbevordering en preventie. Medewerkers van GGD’en, gemeenten, thuiszorg- en sportserviceorganisaties vinden hier kennis, interventies en producten. De kennis en producten zijn uitgewerkt in settings, zoals Gezonde Gemeente en Wijk. Loketgezondleven.nl wordt gemaakt door RIVM Centrum Gezond Leven (CGL) en zijn partners.
Hoofdstuk 12
Wat vindt u bijvoorbeeld in de Handreiking Gezonde Gemeente?
n Tips over draagvlak krijgen bij wijkgerichte gezondheidsbevordering.
n Tips voor samenwerken meet eerstelijnszorg
n Voorbeelden wijkgezondheidsprofiel
n Informatie over het betrekken van burgers bij wijkgerichte gezondheidsbevordering
n Informatie over samenwerken met fysieke en sociale omgeving
Dit e-boek is een publicatie binnen de Wijkenaanpak van het ministerie van BZK vanuit het experiment Gezonde Wijken, in opdracht van het ministerie van BZK en het ministerie van VWS.
Ministerie van BZK Ministerie van VWS
Postbus 30941 Postbus 20359
2500 GX Den Haag 2500 EJ Den Haag
sg.van.Litsenburg@minvws.nl
Team BZK en VWS:
Laetitia Kuijpers (Ministerie van VWS), Arthur van Iersel (Ministerie van VWS), Ferdi Schild (Ministerie van BZK), Inge Rasser (Ministerie van BZK).
In samenwerking met de betrokken projectleiders in de steden:
Annelies Acda (Amsterdam), Barbara Willaert & Saskia Moester (Arnhem), Linda Groenewegen (Den Haag), Harmke Tack (Deventer), Anne van Dorst (Dordrecht), Janine Cosijn (Eindhoven), Petra Pover (Enschede), Mandy Braun & Anita Vermeer (Heerlen), Astrid de Bue (Leeuwarden), Kristine Mourits (Nijmegen), Vera Ronteltap (Rotterdam), Gio van den Heuvel (Utrecht Noordwest), Sabine Quak & Judith van de Mast (Utrecht Overvecht), Manon Dalderop (Utrecht Kanaleneiland en Transwijk) en Alma van Bruggen (Zaanstad).
Kosten en baten van de ‘Gezonde Wijk’
Veroni Larsen, Lauri de Boer en Merei Lubbe (LPBL)
Vormgeving
GBE communicatie, Den Haag
Colofon
Januari 2015
Leeswijzer
VWS en BZK aan het woord De ambassadeurs aan het woord
GEZONDE WIJK IN HOOFDLIJNEN H1. Waarom een gezonde wijk?
H2. Experiment gezonde wijk bijlage inspiratiedagen
06.11.12 Gezonde Leefomgeving (Amsterdam Nieuw West)
+ presentatie ‘Gezondheid en leefomgeving:
het juiste spoor?’. Annelies Acda (project-leider Gezonde Wijk Nieuw West) + presentatie ‘Gezondheid in de Stedelijke
ver-nieuwing’. Wiebe van der Veen (gebieds-manager stadsdeel Nieuw-West) + presentatie ‘Bewegen moet beloond
wor-den’. Errik Buursink (Urban Planner DRO Amsterdam)
+ presentatie ‘Gezond gedrag in de openbare ruimte’. Camilla Meijer (omgevingspsy-chologe)
+ fotoverslag wijkschouw Amsterdam Nieuw West. foto’s door Rob van Kleef 07.06.12 Gezonde Bewoners (Arnhem) + presentatie ‘Sport & Bewegen in de buurt’.
Marije van Houwelingen (programmalei-der Sport & Bewegen, VWS)
+ presentatie ‘Gezonde Wijk Presikhaaf’
Ed van Dael (projectleider Gezonde Wijk Nieuw West)
08.03.12 Gezonde Zorg (Utrecht) + Visuele notulen GezondeWijkinPraktijk