De Commissie Basisopleiding en de Commissie RA-titel van het NIVRA hebben zoals reeds in de literatuurverkenning staat vermeld in oktober 2009 elk een adviesrapport uitgebracht
betreffende respectievelijk de opleiding tot registeraccountant en de specialisatie in de postinitiële opleiding. Voor wat betreft het studiejaar 2010-2011, welke in dit onderzoek wordt bekeken, is het mogelijk dat universiteiten reeds een aantal adviezen in acht hebben genomen. Naast de vakinhoudelijke adviezen, die voor dit onderzoek grotendeels te ver strekken, zijn er namelijk ook adviezen afgegeven voor wat betreft de lengte van de opleiding en de mogelijkheid tot
specialisatie.
Vakinhoudelijke adviezen
De Commissie Basisopleiding van het NIVRA adviseert in haar rapport aan de universiteiten dat de accountantsopleiding qua inhoud dient te voldoen aan de vereisten van IES 2 en gedeeltelijk aan de eisen van IES 8 (NIVRA, 2009). In IES 8 staan de vereiste competenties beschreven voor een accountant, welke is gebaseerd op IES 1 tot en met 7. Naast de International Education Standards van de IAESB adviseert de Commissie Basisopleiding tevens te voldoen aan de inhoud van het Common Content Project. In zowel de IES als het Common Content Project wordt veel aandacht besteed aan ethiek. IES 2, welke de inhoud van de accountantsopleiding voorschrijft, stelt (zoals reeds in het conceptuele model staat beschreven) dat een professionele
accountantsopleiding kan worden onderverdeeld in drie hoofdgroepen: - Accounting, Financiën en daaraan gerelateerde kennis.
- Organisatorische en bedrijfskundige kennis - Informatietechnologie kennis en vaardigheden
In twee van deze drie hoofdgroepen, te weten ‘Accounting, Financiën en daaraan gerelateerde kennis’ en ‘Organisatorische en bedrijfskundige kennis’ dient er krachtens de IAESB aandacht te worden geschonken aan respectievelijk ‘professional values and ethics’ en ‘business ethics’ ofwel ethiek en bedrijfsethiek. Aan het onderwerp ethiek is zelfs een voltallige IES besteed; IES 4 betreft namelijk de professionele waarden, normen, gedragingen en ethiek. In punt zeventien van IES 4 wordt duidelijk voorgeschreven dat er, gezien het grote belang van professionele waarden, ethiek en gedragingen voor een toekomstig professioneel accountant, binnen een
accountantsopleiding apart aandacht aan dit onderwerp dient te worden besteed (IES, 2009). Ook het Common Content Project besteed in haar Skills Framework een apart hoofdstuk aan
professionele waarden, ethiek en gedragingen, waarbij zowel bedrijfsethiek als professionele ethiek behandelt worden (Common Content, 2007). Hieruit kan worden opgemaakt dat ethiek internationaal bezien erg hoog in het vaandel staat. Opvallend is dan ook dat uit bovenstaande overzichten per universiteit uit deelvraag 1a van dit onderzoek naar voren komt dat slechts één universiteit (de Universiteit van Tilburg) binnen het vakgebied Corporate Governance (vakgebied 8) een separaat vak heeft opgenomen voor ethiek. Bij de overige zes Nederlandse universiteiten is
41 hiervan geen sprake. Voor de mate van internationalisering is het aan te raden aan de
universiteiten hieraan meer aandacht te besteden.
Adviezen duur Masteropleiding
Krachtens het NIVRA Rapport ‘De opleidingen tot RA’ is deinternationale erkenning van de in Nederland gebruikelijke eenjarige masteropleiding een probleem, aangezien deze elders in Europa en ook buiten Europa niet of nauwelijks voorkomt, waardoor internationale mobiliteit en
vergelijkbaarheid van de opleidingen nog onvoldoende uit de verf komen (NIVRA, 2009). Uit de resultaten van dit onderzoek (zie de bijlagen) komt naar voren dat alle zeven Nederlandse universiteiten die betrokken zijn in dit onderzoek voor het huidige studiejaar 2010-2011 enkel een éénjarige-Master Accountancy aanbieden (of tweejarig indien deeltijd) waarin zestig ECTS dienen te worden behaald. In dat opzicht wordt de mate van internationalisering van de zeven
Nederlandse universiteiten beperkt.
Echter constateert de Commissie Basisaccountant dat de opleiding tot Registeraccountant een lang traject is die door studenten als te lang wordt ervaren. Hierdoor adviseert de commissie juist te streven naar een verkorting van de gemiddelde opleidingsduur voor het bereiken van de RA-kwalificatie (NIVRA, 2009). Voor de mate van internationalisering zou dit een tegenstrijdig punt zijn. De zeven Nederlandse Universiteiten die in dit onderzoek betrokken zijn hebben de opleidingsduur van de Bacherlor, de Master en de Postmaster ten opzichte van het vorig studiejaar 2009-2010 niet gewijzigd.
Specialisatieadviezen
Tot slot adviseert de Commissie RA-titel van het NIVRA in haar rapport aan de universiteiten om studenten de mogelijkheid te bieden tijdens de postinitiële opleiding te specialiseren in verschillende afstudeervarianten. De Commissie constateert namelijk dat de certificerende functie een specialisme is geworden, naast een aantal andere specialismen van registeraccountants. In plaats van de traditionele indeling van openbaar accountants, interne accountants,
overheidsaccountants en accountants in business, adviseert de commissie als startpunt voor de indeling van de specialisaties de volgende clusters:
- Assurance
- Finance, Advisory & Control
Binnen deze clusters kunnen volgens de commissie RA-titel functiegerelateerde specialisaties worden onderscheiden die tot de RA-titel kunnen leiden. Hierbij kan gedacht worden aan de volgende afstudeervarianten: Financial-auditing, IT-auditing, Internal auditing, Controlling, Accounting en Risk Management (NIVRA, 2009).
Uit het huidige studieaanbod van het collegejaar 2010-2011 van alle zeven Nederlandse
universiteiten die in dit onderzoek zijn meegenomen, blijkt dat er op dit gebied nog geen sprake is van het opvolgen van de adviezen van de commissie. Studenten kunnen enkel kiezen tussen
42 Accountancy en Controlling. Er is nog geen sprake van verschillende specialisaties of
afstudeerrichtingen. Evenals bij de duur van de Masteropleiding is de Postmasteropleiding qua specialisatiemogelijkheden ten opzichte van het vorig studiejaar 2009-2010 bij alle zeven universiteiten ongewijzigd gebleven.
Conclusie
Uit bovenstaande kan geconcludeerd worden dat de zeven Nederlandse universiteiten die in dit onderzoek betrokken zijn, nog niet alle adviezen van het NIVRA ter harte hebben genomen. Voor de mate van internationalisering is het van groot belang dat de Nederlandse universiteiten de voorschriften van de International Education Standards (IES) 1 t/m 8 en het Common Content Project zo veel mogelijk aanhouden bij de invulling van hun accountancyopleidingen. Een eerste stap in de goede richting zou zijn om meer nadruk te leggen op ethiek binnen het aangeboden vakkenpakket.
43