Uitdagingen voor de toekomst

4.1.1 De COVID19-crisis en de “back-to-normal-fallacy”

In mijn masterproef kwam de COVID19-crisis tot nog toe niet aan bod. Gezien de impact van deze crisis op de economie, op het welzijn van de mens en op de economische ongelijkheid, zal ik hier toch een paragraaf aan wijden.

Ten eerste is het belangrijk om te stellen dat deze crisis veroorzaakt werd door menselijk handelen. Klimaatsverandering, de ontwrichting van ecosystemen en biodiversiteitsverlies liggen aan de basis van de uitbraak van deze pandemie (United Nations Environment Programme, 2020, online). Deze gebeurtenissen zijn op hun beurt een rechtstreeks gevolg van de menselijke consumptiedrang en de kapitalistische welvaarstaat die overmatige productie en consumptie stimuleert. Op ecologisch vlak toont de crisis dus aan dat we dringend iets moet veranderen aan de manier waarop wij leven (met ‘wij’ bedoel ik dan de rijkere mensen op deze aardbol die over het algemeen een veel grotere ecologische voetafdruk hebben dan het gemiddelde). Een transitie naar een Degrowth-samenleving kan dus mogelijks een oplossing bieden om pandemieën als COVID19 in de toekomst te vermijden. Bovendien legt de COVID19-crisis bestaande ongelijkheden bloot (Boushey, 2020, online), zal de economische ongelijkheid door de crisis vermoedelijk alleen maar toenemen (Williams, 2020, online) én werd er reeds aangetoond dat het virus sneller verspreidde in landen met hogere economische ongelijkheid (Sachs, 2020, online).

Ten slotte is ons economisch systeem niet voldoende stabiel gebleken om dergelijke crisissen te dragen zonder desastreuse gevolgen. Ik kan het niet beter uitleggen dan deze quote die ik vond op de Degrowth.info website (zonder auteur): “The current crisis highlights the unsustainability of our current

system. If a flu can cause such upheaval throughout our entire social and economic system, then we should probably consider different and better ways to organize our societies. Our current political- economic system is incapable of responding to the crisis in a just and humane way. For example, the G7’s recent statement on the crisis portrays ‘the economy’ as an equal, if not greater, priority than

social well-being.” (A Degrowth Perspective on the Coronavirus Crisis, 2020, online) Op politiek niveau

wordt dus alles in de strijd gegooid om de economie te redden en een financiële crisis in te perken, ook als dat ten koste gaat van het welzijn. Misschien is het dus wel tijd voor een alternatief politiek- economische beleid.

Iets wat ik echter vaak hoor en lees dezer dagen is ‘Hopelijk wordt alles snel terug weer normaal, zoals voor de crisis’. Anne en Paul Ehrlich noemen dit de “back to normal fallacy” (Ehrlich & Ehrlich, 2020, online). Voor de COVID19-crisis zaten we immers al in een crisis. Een sociale crisis en milieucrisis van formaat. De situatie waar we toen in verkeerden heeft net voor deze COVID19-crisis gezorgd. We moeten dus helemaal niet terug naar het ‘normale’ pre-COVID19 tijdperk, we moeten vooruit en streven naar een betere toekomst. Ik ben daarom blij dat in België de #BeterNaCorona denktank werd opgericht die deze Back to normal denkfout aankaart. In hun blogbericht kaarten Ehrlich en Ehrlich trouwens de pre-COVID19 situatie aan door enkele mythes van economische groei bloot te leggen (2020, online). Dit sluit naadloos aan op de volgende uitdaging.

4.1.2 Uitdagingen gerelateerd aan de normaliteit van economische groei en

economische ongelijkheid

Ik nam deel aan een webinar over Degrowth waarin journalist Nick Meynen de volgende stelling innam: “Growth is a religion” (Meynen, 2020). Hij doelde daarmee op het geloof in de intrinsieke goedheid van economische groei binnen de politieke-economische wereld, en bij uitbreiding zelfs bij de gemiddelde mens. De goedheid van economische groei is een evidentie die algemeen wordt onderwezen. In het nieuws worden we constant herinnerd aan het belang van het in stand houden van de economische groei. Als je vanuit een Degrowth-standpunt naar economische groei kijkt, lijkt het echter op een religie. Een geloof in iets dat er eigenlijk niet is of toch niet rationeel te verklaren valt, tenzij je geen waarde hecht aan welzijn of gelooft dat welvaart de (enige) determinant is van welzijn. Het concept Degrowth wordt nochtans als taboe beschouwd in economische en politieke kringen. Ter illustratie: er kwam mij ter ore dat men vorig jaar op een conferentie over Degrowth men dit woord vervangen zou hebben door Post-Growth, omdat het te controversieel was voor de desbetreffende universiteit om het woord Degrowth te gebruiken en te refereren naar een inperking van economische groei.

Voor het fenomeen van economische ongelijkheid geldt volgens mij een vergelijkbaar irrationeel geloof. De illusie van sociale mobiliteit en the American Dream voeden het idee dat economische ongelijkheid niets is om ons zorgen over te maken. De complexiteit van het fenomeen zorgt er echter

voor dat verschillende gevolgen van economische ongelijkheid op het welzijn niet zo zichtbaar zijn (bijv. mentale problemen als gevolg van stress door te veel te werken). Het idee in een democratie te leven verdoezelt bovendien de realiteit van een extreem rijke eliteclubje dat via lobby-netwerken macht kan uitoefenen om beleidsveranderingen door te voeren of tegen te houden om zo nóg rijker te worden, zonder rekening te houden met het welzijn van het gros van de bevolking.

Ik hoop dat er snel verandering komt, wat deze twee ‘evidenties’ betreft. Verder onderzoek naar de topics behandeld in deze masterproef zal daar, vermoed ik, aan toe bijdragen.