144 Nood breekt wet?
Itemlijst gesprekken experts casuïstiek onderzoek noodtoestand en de samenleving Versie 5 juli 2017
I Kennismaking en huishoudelijke mededelingen
• Voorstelronde
• Gesprek van 1,5 uur (check of dit ook beeld is respondent)
• Verzoek tot het opnemen van het gesprek. Indien niet gewenst mag interviewer achteraf het verslag sturen als check?
• Herleidbaarheid gegevens: naam respondent komt in bijlage maar citaten niet herleidbaar in rapport. Bevindingen worden op hoger aggregatieniveau opgenomen.
II Introductie op onderzoek
In opdracht van het Nederlandse ministerie van Veiligheid en Justitie en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid voert de Universiteit Utrecht (departement Bestuurs-en Organisatie wetenschap -Mirko Noordegraaf- i.s.m. de departementen Rechtsgeleerdheid -Henk Kummeling- en Geschiedenis -Beatrice de Graaf-) een vergelijkend onderzoek uit naar het uitroepen van de noodtoestand en/of noodmaatregelen rondom terroristische dreigingen. De centrale vraag hierbij is:
Wat zijn de politieke en maatschappelijke gevolgen van het uitroepen van de noodtoestand/noodmaatregelen door overheden, in het bijzonder als gevolg van terroristische dreigingen?
We zouden in dit gesprek graag met u van gedachten wisselen over de ingezette maatregelen in België na de aanslagen in Parijs en de aanslagen van 22 maart 2016. Vragen daarbij zijn welke maatregelen daadwerkelijk geëffectueerd zijn en welke effecten deze maatregelen hebben gehad op de dreiging, de rechtsstaat en op de samenleving.
II Wettelijk kader
• Welke mogelijkheden biedt het constitutionele recht om op te treden in gevallen van nood?
• Is de afwezigheid van noodrecht een belemmering gebleken bij de aanpak van terrorisme?
Topiclijst expert
interviews
• Wordt naar aanleiding van de dreiging van terrorisme overwogen om aanvullende mogelijkheden in te voeren?
• Zijn naar aanleiding van de dreiging van terrorisme (andere) maatregelen aangenomen die formeel niet als noodrecht kunnen worden gekwalificeerd?
• Vertonen deze maatregelen gelijkenissen met formeel noodrecht?
Effectuering aangekondigde maatregelen
• Welke van de aangekondigde maatregelen X,y,z zijn daadwerkelijk geeffectueerd?
• In hoeverre geven deze maatregelen extra mogelijkheid tot ingrijpen/ extra bevoegdheden ten opzichte van de situatie ervoor?
IV Interventievermogen van de aangekondigde/geëffectueerde maatregelen.
• Hoe doeltreffend zijn de maatregelen in uw optiek? o Zijn de doelen van de interventies helder?
o Zijn de doelen van de interventies gedeeld en door wie?
o Wordt er gehandeld met het oog op het behalen van deze doelen? o Zijn de verschillende interventies consistent en gericht op doelen
die elkaar niet uitsluiten?
o Is het doel in realistische zin haalbaar en bereikbaar? o Is het aannemelijk dat doel leidt tot resultaat?
• Hoe legitiem zijn de maatregelen in uw optiek? o Zijn de interventies legaal? (formele check)
o Worden de interventies gesteund door de verschillende stakeholders?
• Hoe robuust zijn de maatregelen in uw optiek? In hoeverre zijn de maatregelen realistisch in termen van benodigde capaciteit, kennis en contact: Can you do it?
• In welke mate hebben de interventies de politieke en publieke opinie gemobiliseerd?
o Hoe gepolitiseerd zijn de maatregelen?
o Hoe worden de interventies gepositioneerd? Staan deze hoog op de politieke, maatschappelijke agenda
146 Nood breekt wet?
V Effect van de aangekondigde/geëffectueerde maatregelen.
• Welke effect hebben de maatregelen op de dreiging? • Welke effect hebben de maatregelen op de rechtsstaat? • Welke effect hebben de maatregelen op de samenleving? • Welke effect hebben de maatregelen op de media?
VI Relevante bronnen
• Welke bronnen zijn van belang in dit kader? o Opiniepolls beschikbaar?
• Eventueel vragen naar relevante aanvullende respondenten in de gevallen dat we nog ruimte hebben.
AIVD (2006). Jaarverslag Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst https://www.aivd.nl/publicaties/jaarverslagen/2007/04/27/jaarverslag-aivd-2006 (Geraadpleegd: 04-06-17).
Bakker, E. & de Graaf, B. (2014). “Towards a Theory of Fear Management in the Counter-Terrorism Domain”. The International Centre for Counter-Counter-Terrorism – The Hague, 5(2).
CNN. (2016). “September 11, 2001: Background and timeline of the attacks”. http://edition.cnn.com/2013/07/27/us/september-11-anniversary-fast-facts/. (Geraadpleegd: 07-07-17).
Datagraver. (2015, 28 juli). Toenemend terrorisme wereldwijd. Geraadpleegd via http://www.datagraver.com/case/toenemend-terrorisme-wereldwijd.
(Geraadpleegd: 12-09-2017).
Doyle, C. (2002). “The USA PATRIOT Act: A Sketch”. CRS Report for Congress. Geraadpleegd via: https://fas.org/irp/crs/RS21203.pdf. (Geraadpleegd: 19-07-2017).
Europol. (2015). “European Union Terrorism Situation and Trend Report 2015”. Europol. Geraadpleegd via https://www.europol.europa.eu/activities-services/main-reports/european-union-terrorism-situation-and-trend-report-2015.
(Geraadpleegd: 19-07-2017).
Feikert-Ahalt, C. (2013, 13 mei). “The UK’s Legal Response to the London Bombings of 7/7”.
Geraadpleegd via https://blogs.loc.gov/law/2013/05/the-uks-legal-response-to-the-london-bombings-of-77/. (Geraadpleegd: 04-06-17).
Graaf, B.A. de. (2010). Theater van de angst. De strijd tegen terrorisme in Nederland,
Duitsland, Italië en Amerika. Amsterdam: Boom.
Hoffman, B. (2002). Rethinking Terrorism and Counterterrorism Since 9/11. Studies in
Conflict & Terrorism (25), 303-316.
Hood, C. (1991). A public management for all seasons. Public administration, 69(1), 3-19.
Klausen, J. (2009). British Counter-Terrorism After 7/7: Adapting Community Policing to the Fight Against Domestic Terrorism. Journal of Ethnic and Migration Studies. 35(3), 403-420.
Klem, W.M. (2014). Angst voor de anarchistische samenzwering. Magazine Nationale
veiligheid en crisisbeheersing, 14(5), 22-23.
148 Nood breekt wet?
Kummeling H.R.B.M. (2014). ‘Recht in Nood’, in Crises, rampen en recht, Handelingen Nederlandse Juristen-Vereniging 2014-1, 144e jaargang, Deventer: Kluwer, pp. 263-299.
Ministerie van Veiligheid en Justitie. (2011). Antiterrorismemaatregelen in het eerste
decennium van de 21e eeuw. Den Haag: Ministerie van Veiligheid en Justitie.
Moreno, L. (2005). The Madrid Bombings in the Domestic and Regional Politics of Spain.
Irish Studies in International Affairs (16), 65-72.
Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid. (2017, juni). Dreigingsbeeld
Terrorisme Nederland 45. Den Haag: NCTV. Geraadpleegd via
https://www.nctv.nl/binaries/DTN45%20Samenvatting_tcm31-267359.pdf. (Geraadpleegd: 12-09-2017).
Noordegraaf, M., S. Douglas, A. Bos & W. Klem. (2016). Gericht, gedragen en geborgd
interventievermogen? Evaluatie van de nationale contraterrorisme-strategie 2011-2015. Utrecht: USBO Advies.
Raad van de Europese Unie. (2005). De terrorismebestrijdingsstrategie van de Europese
Unie. Brussel: Raad van de Europese Unie.
Reinares, F. (2009). After the Madrid Bombings: Internal Security Reforms and the Prevention of Global Terrorism in Spain. Studies in Conflict & Terrorism 32(5), 367-388.
Richardson, L. (2006). What terrorists want. Understanding the terrorist threat. Londen: John Murray.
Rivinius, J. (2017, 14 augustus). Terrorist attack deaths increase in Iraq, the West, despite
decrease worldwide. Geraadpleegd via
http://www.start.umd.edu/news/terrorist-attack-deaths-increase-iraq-west-despite-decrease-worldwide. (Geraadpleegd: 12-09-2017).
Rose, W., R. Murphy & M. Abrahms. (2007). Does Terrorism Ever Work? The 2004 Madrid Train Bombings. International Security 32(1), 185-192.
The 9/11 commission report (2004). The 9/11 Commission Report: Final report of the
National Commission on Terrorist Attacks Upon the United States (9/11 Report).
Government Printing Office. Geraadpleegd via http://govinfo.library.unt.edu/911/report/911Report.pdf. (Geraadpleegd:
03-07-2017).
United Nations. (7 juli 2008). General Assembly, United Nations Global Counter-Terrorism Strategy. Activities of the United Nations system in implementing the Strategy. A-62-898.
WODC (2016), Startnotitie WODC-onderzoek: De noodtoestand en de samenleving tijdens terroristische dreigingen, 7 oktober 2016 Projectnummer 2805.
H5 Casus Frankrijk:
Amnesty International (2017). Dangerously Disproportionate. The Ever-expending National
Security State in Europe. Londen: Amnesty International.
Assemblée Nationale (2016, 5 juli). Quatorzième Legislature. N˚3922 [Onderzoeksrapport]. Geraadpleegd via http://www.assemblee-nationale.fr/14/pdf/rap-enq/r3922-t1.pdf. (Geraadpleegd: 16-08-2017).
Assemblée Nationale (2016, 6 december). Quatorzième Legislature. N˚4281 [Onderzoeksrapport]. Geraadpleegd via http://www2.assemblee-nationale.fr/documents/notice/14/rap-info/i4281/(index)/depots.
(Geraadpleegd: 16-08-2017).
Atlantico. (2016, 30 januari). 79% des Français favorables à une prolongation de l'état d'urgence. Atlantico. Geraadpleegd via http://www.atlantico.fr/decryptage/79- pourcents-francais-favorables-prolongation-etat-urgence-jerome-fourquet-2568017.html. (Geraadpleegd: 25-07-2017).
Atlantico. (2016, 7 december). “Sondage exclusif sur les priorités des Français : la lutte contre le chômage reprend le pas sur la sécurité et l'anti-terrorisme (et bien d'autres
leçons pour les candidats 2017…”. Atlantico. Geraadpleegd via http://www.atlantico.fr/rdv/politico-scanner/sondage-exclusif-priorites-francais- lutte-contre-chomage-reprend-pas-securie-et-anti-terrorisme-et-bien-autres-lecons-pour-2900717.html. (Geraadpleegd: 22-06-17).
Beaud, Olivier en Guérin-Bargues, Cécile (2016). L’état d’urgence. Étude constitutionelle,
historique et critique. LGDJ.
Benlolo Carabot, Myriam (2016). État d’urgence et droit européen. In: Jean-Louis Halpérin, Stéphanie Hennette-Vauchez en Éric Millard (red.), L’état d’urgence: de
l’exception à la banalisation, Presses universitaires de Paris Nanterre, p.123-139.
Bouanchaud, C. (2016, 11 november). “Un an après les attentats du 13-Novembre, « le fantôme du terrorisme plane toujours”. Le Monde.
http://www.lemonde.fr/attaques-a-paris/article/2016/11/11/un-an-apres-le-
fantome-du-terrorisme-plane-toujours_5029802_4809495.html#HyH2krPWaEr2MpJB.99. (Geraadpleegd: 30-06-17)
Bourdon, W. (2017). Les Dérives de l’État d’Urgence. Paris: Editions Plon. Cassia, P. (2016). Contre l’état d’urgence. Paris : Dalloz.