Intervention mapping
Doel: voor een succesvolle implementatie van een innovatie is het belangrijk een passende veranderstrategie te kiezen. Intervention mapping kan daarbij helpen.
Ontwikkeld door: Bartholomew in 1998.
Toepassing: bij stap 1 (voorbereiden van de verandering) is het probleem gedefinieerd.
Invervention mapping helpt om aan de hand van deze problemen te komen tot een concreet veranderprogramma en de strategieën die daarbij horen.
Opzet intervention mapping
In zes stappen kan worden gekomen tot een intervention map.
1. Probleemanalyse
Het probleem wordt beschreven in termen van te veranderen gedrag en in te bereiken doelen.
2. Determinanten van het handelen
In kaart brengen van factoren die van invloed zijn op het handelen.
3. Matrix van programmadoelen en determinanten
Factoren die van invloed zijn op het handelen en de programmadoelen worden tegen elkaar uitgezet in een matrix. In de cellen komen vervolgens de gewenste gedragselementen te staan die nodig zijn om een bepaalde factor te veranderen. Deze matrix is de intervention map en vormt de basis voor de verdere ontwikkeling van de interventie.
4. Strategieën
Doe onderzoek naar geschikte strategieën om de in stap 2 genoemde determinanten te veranderen.
5. Programma
Bij de strategieën worden werkvormen gezocht; losse werkvormen worden samengevoegd tot een logisch programma. Het conceptprogramma wordt eerst op kleine schaal
uitgeprobeerd.
6. Evaluatieplan
Kijk of de doelen zijn behaald.
Categorieën van implementatiestrategieën
Doel: In de vorige stappen is gekeken naar het te bereiken doel. Maar wat is er nodig om deze doelen te bereiken? Welke factoren werken in het voordeel en welke factoren in het nadeel?
Toepassing: Door te bepalen wat nodig is om van A naar B te komen is het makkelijker een strategie te bepalen. Het onderstaande schema uit het implementatieplan ZonMw helpt om een strategie te kiezen.
Opzet
Het onderstaande schema biedt een overzicht van manieren en hulpmiddelen om van A naar B te komen.
Wat is er nodig om van A naar B te komen?
Deze strategie past daarbij Deze middelen zijn zoal mogelijk
We moeten ervoor zorgen dat de doelgroep weet dat de vernieuwing bestaat en dat het ingevoerd gaat worden.
Informerende strategie Bedoeld om mensen te informeren over de verandering
Persbericht
Lezing of presentatie op congres- en studiedagen Email
Mailings van folders of brochure Artikel in vakblad of publiekstijdschrift Rapport geïnteresseerd raken in de vernieuwing en zich bij de vernieuwing betrokken voelen.
Motiverende en draagvlak vergrotende strategie Bedoeld om mensen mee te krijgen en aan te zetten tot de verandering.
Persoonlijk contact Tweegesprek
Netwerkbijeenkomsten
Inschakelen sleutelfiguren en opinieleiders Intercollegiaal contact
Invitational conference
Begeleidingsgroep samenstellen die gedurende het project al kan meepraten over de resultaten Bijeenkomsten
Feedback op basis van metingen of observaties Reminders (zoals stickers of signalen in computerprogramma’s)
De doelgroep moet de vernieuwing kunnen toepassen. Dat vraagt om de nodige kennis en
vaardigheden.
Educatieve strategie
Bedoeld om mensen kennis en vaardigheden aan te leren zodat zij de verandering in de praktijk kunnen uitvoeren.
Instructie en ondersteuning van een getrainde collega
Scholing door opinieleiders en onder hun begeleiding oefenen, demonstratie, gast college
Training Intervisie
Buddy-systeem van elkaar opleiden en begeleiden
We moeten de knelpunten in de organisatie oplossen die de vernieuwing in de weg staan.
Organisatorische strategie Bedoeld om processen goed te stroomlijnen en blokkades op te lossen zodat de vernieuwing de beste kansen maakt.
Iets veranderen in de rol of taak van de zorgverlener (bv nieuwe taak erbij voor doktersassistent) Samenwerkingsverbanden of teams samenstellen waarin allerlei disciplines werken aan de
zorgvernieuwing en betere resultaten.
Ketenzorg opzetten rond een bepaalde aandoening (zoals COPD)
Aandacht voor kennismanagement (zoals elektronische patiëntendossier)
Met regelmaat meten en analyseren van prestaties, nieuwe werkprocessen ontwerpen
De communicatie (in-en extern) verbeteren De doelgroep moet kunnen
terugvallen op iets of iemand om te kunnen veranderen en om die verandering vol te houden.
Faciliterende strategie
Bedoeld om in belangrijke randvoorwaarden te voorzien die een vernieuwing succesvol helpen invoeren.
Aanleren verbetervaardigheden en projectmanagementvaardigheden Telefonisch advies
Detacheren van de onderzoeker in de gebruikerspraktijk
Gericht advies over de toepassing van de inzichten Bijeenkomst waar belanghebbenden elkaar kunnen ontmoeten rond een aantal vraagstellingen
Een vertaalslag van de bevindingen naar bijvoorbeeld richtlijnen
Instrument om tot keuzes te komen bij beslissingen in praktijk of beleid
We moeten de druk opvoeren zodat men de vernieuwing gaan toepassen.
Marktgerichte strategie
Bedoeld om een gevoel van urgentie te vergroten, door een relatie te leggen tussen de vernieuwing en de (financiële) gevolgen.
Cijfers over prestaties publiek maken Meedingen naar kwaliteitskeurmerk van verzekeraars
De organisatie nog beter positioneren en profileren Zorgen dat de vernieuwing vergoed kan worden via de verzekering
We moeten patiënten inzetten om de vernieuwing succesvol te maken.
Patiëntgerichte strategie
Bedoeld om vanuit de patiënt de druk te vergroten om een vernieuwing toe te passen.
Schriftelijk aanmoediging om vragen te stellen tijdens consulten
Klachten en commentaren bijhouden en analyseren Investeren in therapietrouw (om ervoor te zorgen dat het nieuwe ook daadwerkelijk wordt gebruikt) Organiseren van bijeenkomsten waar patiënten leren actiever om te gaan met hun chronische ziekte (zelfmanagement)
EPOC-taxonomie van strategieën
Doel: De EPOC taxonomie geeft een overzicht van strategieën die gebruikt kunnen worden tijdens de implementatie van een innovatie/verbetering.
Ontwikkeld door: Thorsen in 1999. De Effective Practice and Organisation Group (EPOC) van Cochrane heeft als doel systematische reviews te verrichten naar interventies die zijn ontwikkeld om de praktijk van zorgprofessionals en de organisatie van zorg te verbeteren.
Toepassing: Veranderstrategieën kunnen erg uiteenlopen. Gebruik de EPOC-taxonomie om een keuze te maken in interventies.
Opzet van de EPOC-taxonomie
De EPOC taxonomie bestaat uit vier onderdelen: 1) professional gerichte interventies 2) financiële en wettelijke interventies 3) patiëntgerichte interventies en 4) organisatorische interventies.
Tabel 5 Professionalgerichte interventies (naar taxonomie van veranderingsstrategieën (EPOC, Thorsen 1999 uit Grol & Wensing, 2006)
Verspreiding van educatief materiaal
Verspreiding en gedrukte aanbevelingen voor klinische zorg, inclusief klinisch materiaal en elektronische publicaties; de materialen worden persoonlijk geleverd of via massamedia richtlijnen, audiovisueel.
Educatieve bijeenkomsten Deelname van professionals aan conferenties, lezingen, workshops, trainingen buiten de praktijksetting. a) kleine conferenties, met actieve participatie b) grote conferenties met passieve participatie
Lokale consensus processen Deelname van professionals aan discussies om te bewerkstelligen dat zij het klinisch probleem belangrijk vinden en over de aanpak ervan overeenstemming bereiken.
Educatieve praktijkbezoeken Inzet van een getraind persoon die contact heeft met professionals in hun praktijksetting om informatie te verstrekken. De informatie kan onder meer feedback op het handelen omvatten.
Lokale opinieleiders Inzet van professionals die door collega’s als invloedrijk ten aanzien van educatie worden gezien. Het moet expliciet worden gemaakt hoe opinieleiders worden geïdentificeerd en gerekruteerd.
Interventie via de patiënt Nieuwe, niet eerder bekende klinische informatie die direct bij de patiënt is verzameld en aan de professional wordt gegeven (bijv. scores op een vragenlijst).
Toetsing en terugkoppeling (feedback)
Samenvatting van gegevens over klinisch handelen van professionals in een bepaalde tijdsperiode. Twee varianten a) interne toetsing, waarbij professionals zelf meedoen aan de gegevensverzameling b) externe toetsing, waarbij hulpverleners van anderen passief gegevens krijgen over hun handelen.
Herinneringen (reminders) Elke interventie, handmatig of geautomatiseerd, die de professionals op het moment van beslissen aanzet om een klinische handeling of verrichting uit te voeren. Bijvoorbeeld geautomatiseerde beslissingsondersteuning zoals medicatieadviezen op grond van patiëntengegevens, of administratieve ondersteuning zoals een follow-up afsprakensysteem of stickers op patiëntenkaarten.
Tailored strategie Gebruik van persoonlijke interviews, (focus)groepsgesprekken of enquête onder professionals om barrières voor verandering op te sporen en dan een interventie te ontwerpen die deze barrières aanpakt.
Massamedia Gevarieerd gebruik van communicatie die een groot aantal mensen bereikt, zoals televisie, radio, kranten, folders, brochures. Alleen of in combinatie met andere strategieën.
Tabel 6 Financiele interventies (naar taxonomie van veranderingsstrategieën (EPOC, Thorsen 1999 uit Grol &
Wensing, 2006)
Betaling per verrichting Professional krijgt betaald voor aantal en type verrichtingen.
Abonnementssysteem Professional krijgt een vast bedrag per patiënt betaald.
Salarissysteem Professional krijgt salaris voor bepaalde zorgverlening.
Prospectieve betaling Professional krijgt een vast bedrag voor een procedure.
Prikkels voor de professional Individuele professional krijgt direct of indirect een financiële beloning voor bepaalde verrichtingen.
Prikkels voor de organisatie Professionals krijgen direct of indirect een financiële beloning voor bepaalde verrichtingen.
Boete voor de professional Individuele professional krijgt direct of indirect een financiële boete voor ongepast handelen.
Formularia Toevoeging of weglating vergoede producten.
Ziektekostenpremies Door patiënt betaalde deel ziektekostenverzekering naast dat wat een werkgever betaalt.
Eigen bijdragen Patiënt betaalt bij in aanvulling op ziektekostenverzekering bij aflevering van de dienst.
Eigenbetaling Patiënt betaalt bij aflevering van de dienst.
Financiële boete Patiënt ontvangt direct of indirect een financiële boete voor bepaald gedrag, bijvoorbeeld limiet aan vergoeding medicijn
Tabel 7 Wettelijke maatregelen: alle interventies gericht op veranderingen in de zorgverlening of de zorgkosten via wet- en regelgeving. (naar taxonomie van veranderingsstrategieën (EPOC, Thorsen 1999 uit Grol & Wensing, 2006)
Veranderingen in medische aansprakelijkheid
Management van klachten van patiënten
Vergunningen Accreditering
Tabel 8 Patiëntgerichte interventies (naar hfst 16 patiëntgerichte strategieën uit Grol & Wensing, 2006)
(massamediale) voorlichting en beslissingsondersteunende materialen
Voorlichting Betrokkenheid bij voorlichtingsactiviteiten, zowel wat betreft de inhoud van de zorg als bij de structuurorganisatie daarvan.
Stimuleren therapietrouw Stimuleren van therapietrouw en zelfbehandeling bijvoorbeeld met behulp van reminders.
Feedback patiënten Feedback van patiënten over ontvangen zorg, bijvoorbeeld met tevredenheidsonderzoek.
Patiëntvertegenwoordiging Patiëntvertegenwoordiger in de projectorganisatie, inbreng bij bijvoorbeeld de totstandkoming van protocollen.
Tabel 9 Organisatorische interventies (naar taxonomie van veranderingsstrategieën (EPOC, Thorsen 1999 uit Grol & Wensing, 2006)
Klinisch multidisciplinaire teams Het samenstellen van teams met professionals van verschillende disciplines die samenwerken als team in de zorg voor een patiënt.
Integratie van diensten Continue zorg, follow-up mechanismen om de zorg van de patiënt te coördineren.
Herziening van professionele rollen Professionele substitutie, bijvoorbeeld inzet verloskundigen voor perinatale zorg of apothekers voor voorlichting over medicijnen.
Interventie in de samenstelling van vaardigheden Veranderingen in aantal, type of kwalificatie van de staf.
Continuïteit van zorg Dit kan zijn: (a) telefonische follow-up, andere regelingen voor follow-up, (b) casemanagement, bijvoorbeeld ten aanzien van verwijzingen, (c) voorzieningen voor bewaren of verkrijgen van informatie.
Meten van tevredenheid van professionals Tevredenheid van professionals in kaart brengen met
werkomstandigheden en hun materiele en immateriële beloning met het doel aspecten van ontevredenheid te verbeteren.
Communicatie en bespreking van casus door professionals op afstand
Voorbeelden zijn: telefonisch contact, telegeneeskunde:
televisie/videocontact tussen specialist en verpleegkundigen op afstand.
Postorder apotheken
Aanwezigheid en functioneren van adequate mechanismen voor het omgaan met suggesties en klachten van patiënten