Eenvoudige migratieprojecties wijzen op een geleidelijk stijgende immigratie in en een geleidelijk dalende emigratie vanuit Nederland tot het jaar 2020 (zie hoofdstuk 1). Om verschillende redenen liggen deze ontwikkelingen in de lijn der verwachting. Gezien de nog altijd grote welvaartsverschillen in de wereld, de vele (potentiële) conflictgebieden en situaties van onderdrukking, en de ecologische ontwikkelingen die zich voordoen, zal het aantal migranten in de wereld de komende jaren waarschijnlijk niet afnemen.
In de toekomst is een toename van arbeidsmigratie te verwachten, vooral vanuit landen die relatief hard worden getroffen door de economische recessie. Voor Nederland zal vooral de arbeidsmigratie vanuit EU landen toenemen, zeker als de overgangsregelingen voor Bulgarije en Roemenië worden opgeheven en ver-dere uitbreiding van de EU plaatsvindt (met bijvoorbeeld Turkije). Migranten uit
172
deze landen zullen worden aangetrokken door het hogere welvaartsniveau en reeds bestaande migrantennetwerken.
Mogelijk leiden de gevolgen van de klimaatverandering en van de conflicten die kunnen ontstaan door de huidige wereldwijde economische recessie tot een toename van het aantal asielmigranten in Noord-West Europa. De uitbreiding van de EU heeft op de asielmigratie mogelijk ook effecten: uitbreiding aan de Oostgrenzen levert voor asielmigranten extra moeilijkheden op om de EU-lan-den met het hoogste welvaartsniveau, die in Noord-West Europa liggen, te be-reiken, zonder in de omliggende EU-landen geregistreerd te worden. Zolang in het kader van het gemeenschappelijke Europese asielbeleid geen harde afspra-ken zijn gemaakt over ‘burden sharing’ zou het aantal asielzoekers in Noord-West Europese landen hierdoor kunnen dalen.
De toekomstige immigratie is tot op zekere hoogte beïnvloedbaar door het be-leid van de Nederlandse overheid. De voortgaande vergrijzing zal waarschijnlijk leiden tot een aanhoudende vraag naar arbeidsmigranten. Daarnaast valt te ver-wachten dat, als gevolg van de huidige economische recessie, het Nederlandse arbeidsmigratiebeleid ten aanzien van migranten van buiten de EU restrictiever wordt. Dit zal waarschijnlijk mede gebeuren onder invloed van de maatschappe-lijke onvrede die met de recessie gepaard gaat. Zowel door de economische teruggang als door het verslechterende maatschappelijke klimaat ten aanzien van migranten, zou Nederland in de ogen van zowel arbeids- als asielmigranten minder aantrekkelijk kunnen worden. Of dit gevolgen heeft voor het Nederland-se aandeel in de migratiestromen binnen Europa hangt af van de wijze waarop in andere landen op de economische problemen zal worden gereageerd.
4.5 Migratiekaart 2010
Zoals in de inleidende paragraaf van deze slotbeschouwing is vermeld, dient dit rapport als nulmeting voor de Migratiekaart die in 2010, en vervolgens om de twee jaar, zal verschijnen. Net zoals in dit rapport zal ook in de Migratiekaart 2010 aandacht uitgaan naar de overall immi- en emigratiestromen, en naar arbeidsmigratie en asielmigratie. Voor deze twee migratietypen zullen pogingen ondernomen worden om de achterliggende mechanismen met behulp van tijd-reeksanalyse te kwantificeren. Hierdoor wordt het beter mogelijk om de relatie-ve invloed van factoren als economische ontwikkelingen, het toelatingsbeleid of het bestaan van netwerken in kaart te brengen. De uitkomsten van deze exer-citie zullen vervolgens worden gebruikt als input voor kwantitatieve migratie-prognoses.
De Migratiekaart 2010 zal daarnaast meer gedetailleerd ingaan op gezinsmigra-tie en studiemigragezinsmigra-tie, twee migragezinsmigra-tietypen die in deze rapportage nog onderbe-licht zijn gebleven. Ook zal in de Migratiekaart 2010 meer nadrukkelijk aandacht worden besteed aan migratiestromen die een overlap met eerdergenoemde migratietypen vertonen en in feite uit meerdere migratietypen bestaan. In af-zonderlijke hoofdstukken zal worden ingegaan op emigratie, migratie tussen (ex-)koninkrijksdelen en illegale migratie. Een mogelijke invulling van deze thema’s wordt hieronder toegelicht.
Gezinsmigratie
Gezinsmigratie, dat voor lange tijd in omvang het belangrijkste immigratietype in Nederland was, zal in de Migratiekaart ruime aandacht krijgen. Daarbij zal onderscheid worden gemaakt tussen gezinshereniging en gezinsvorming, en zullen verbanden worden gelegd met andere migratietypen. Een interessante vraag is bijvoorbeeld waarom Turkse en Marokkaanse arbeidsmigranten die voor de recessie van 1973/74 naar Nederland kwamen, in grote getale hun fami-lieleden lieten overkomen, terwijl verreweg de meeste Zuid-Europese gastarbei-ders terugkeerden naar hun land van herkomst. Waarschijnlijk speelden de eco-nomische ontwikkelingen in de herkomstlanden een belangrijke rol, maar ook de sociaal-culturele integratie van etnische minderheden in Nederland kan een belangrijke factor zijn geweest. De prognoses voor gezinsmigratie zouden dan gebaseerd kunnen worden op mogelijke toekomstige culturele en demografische ontwikkelingen in Nederland en op toekomstige economische ontwikkelingen in belangrijke herkomstlanden.
Studiemigratie
Bij het bestuderen van de achtergronden en mogelijke verklaringen van studie-migratie zal aandacht worden besteed aan de mate van internationale diploma-erkenning; het niveau van het hoger onderwijs; het onderwijsaanbod in het Engels (dat in toenemende mate de wetenschappelijke lingua franca aan het worden is); en aan speciale EU programma’s voor internationale studenten, zoals bijvoorbeeld de Marie Curie fellowships. Prognoses van toekomstige aantallen studiemigranten zullen daarnaast worden gebaseerd op de mogelijke ontwikkeling van hoger onderwijssystemen binnen EU verband, en op culturele en demografische ontwikkelingen in Nederland en enkele (andere) belangrijke herkomst- en bestemmingslanden.
Emigratie
Omdat de achtergronden van emigratie in dit rapport, mede vanwege de focus op de instroom, nog onvoldoende uit de verf zijn gekomen, zal in de Migratie-kaart 2010 een apart hoofdstuk aan dit onderwerp worden gewijd. Het hoofd-stuk zal ingaan op de specifieke redenen om Nederland te verlaten waarbij een multivariate analyse zal worden uitgevoerd op integrale populatiegegevens uit het Sociaal Statistisch Bestand van het CBS. Daarbij zal onderscheid worden gemaakt naar drie emigratiecategorieën, te weten: emigratie van in Nederland geborenen, retourmigratie en transit migratie.
Migratie tussen (ex-)koninkrijksdelen
Internationale migratie tussen (ex-)koninkrijksdelen heeft na het jaar 1962 (de Nieuw Guinea-crisis) bijna uitsluitend betrekking op migratie uit en naar Suri-name en de Antillen. In de Migratiekaart 2010 zal meer uitgebreid op de histo-rische context en de achtergronden van deze migratiestromen worden ingegaan. Onderwerpen die daarbij behandeld zullen worden zijn: het Koninkrijksstatuut van 1954; de onafhankelijkheid van Suriname en de destijds opgestelde Toe-scheidingsovereenkomst; de politieke en economische geschiedenis van de Republiek Suriname, en de sociaal-economische ontwikkelingen op de Neder-landse Antillen en Aruba. Een verklaring voor de migratiestromen tussen de Antillen en Nederland, kan worden gezocht met behulp van de mechanismen
174
theorieën. Mogelijke toekomstige ontwikkelingen worden geschetst op basis van economische scenario’s voor Nederland, Suriname, Aruba en de Neder-landse Antillen, waarbij rekening zal worden gehouden met de indeling van het Koninkrijk der Nederlanden na de staatkundige hervormingen van 2010.
Illegale migratie
In het hoofdstuk over illegale migratie zal worden nagegaan wat er bekend is over het aantal in Nederland verblijvende illegalen door de jaren heen. Hierbij zal zo mogelijk onderscheid worden gemaakt tussen illegale migratie en het vervallen in de illegaliteit van aanvankelijk legale migranten. Thema’s die trends in illegale migratie zouden kunnen verklaren, zijn de vraag naar illegale arbeid, de uitvoering en handhaving van het reguliere (arbeids)migratiebeleid, en de effectuering van uitzettingsprocedures. Ook zullen de verwachte effecten van mogelijk nieuw nationaal en Europees beleid in kaart worden gebracht om uit-spraken te doen over mogelijke toekomstige ontwikkelingen in illegale migratie naar Nederland.
Speciaal thema: Intra-EU migratie
Omdat de Migratiekaart een monitorfunctie heeft, zullen de belangrijkste mi-gratietypen in elke editie aandacht krijgen. Daarnaast wordt iedere keer ruimte gereserveerd voor een speciaal thema. In de Migratiekaart 2010 zal dit Intra-EU migratie zijn, waarbij speciale aandacht uit zal gaan naar de migratie uit de nieuwe Midden en Oost-Europese lidstaten. Daarbij zal worden ingegaan op de vraag of de migratie naar Nederland van migranten uit de nieuwe lidstaten een etnische component bevat. Men kan bijvoorbeeld denken aan de migratie van Roma’s of Bulgaarse Turken. Een onderwerp dat eveneens binnen dit thema aan de orde zou kunnen komen is de migratie van in Zuid-Europa geregulariseerde illegalen naar Noord-West Europese landen.