ROTTBBDAM, 15 December 1922.
I N H O U D .
De nieuwe kiesrechtregeling voor den Volksraad. — De wet op de Staatsinrichting. — Vertimmering van den staat. — Safety first! — De bezuiniging. — Deonderwfisbezuiniging.
— Tot hier toe ! — Kweekscholen voor onderwijzers. — Een novum. — Andermans voorbeeld. — Het financieel perspectief voor Nederlandsch-Indië. — De militaire attaché te Tokio. — De nota van mr. Treub in zake de herziening van het Indische belasting-stelsel. — Indië en het kapitaal. — Speciale productenbelasting. — De Indische winst-aandeelkassen. — Onderha,ndsche interneering. — Federatie van militaire vereenigingen.
De nieuwe kiesrecht-regeling voor den Volksraad. Aneta schrijft om-t r e n om-t de n i e u w e k i e s r e c h om-t - r e g e l i n g voor d e n V o l k s r a a d :
H e t is bekend, d a t a a n m r . J . J . Sehriecke, wd. regeoriiigsgemacht'LgJe voor algeoneeine z a k e n bij dien V o l k s r a a d , o p g e d r a g e n w e r d een voorontwerp i n t e d i e n e n b e t r e f f e n d e de r e g e l i n g v a n liet k i e s r e c h t voor d e n V o l k s r a a d . Bij de b e w e r k i n g v a n d a t voorontwerp is gebleken, d a t ook m e t h e t oog op h e t i n verschillende opzichten moedige overleg' m e t h e t oppen-bestuur zij, n a a r h e t zich l a a t a a n z i e n , l a n g e r zal d u r e n , d a n aanvankelijk werd ver-w a c h t .
I n 'verband h i e r m e d e z i e t d e r e g e e r i n g zich voorshands in de onmogelijk-heid g e p l a a t s t den V o l k s r a a d in bijzonderheden mededeeling t e doen om-t r e n om-t de beginselen, waarop d i e kiesrechom-tregeiling zal b e r u s om-t e n . Zij som-telom-t e r e c h t e r prijs op d e n V o l k s r a a d a l t h a n s over enkele 'hoofdbeginselen v a n de k i e s r e c h t - r e g e l i n g eenige m e d e d e e l i n g e n t e d o e n .
A a n g e z i e n zulks i n h e t 'wetsontwerp t o t h e r z i e n i n g v a n h e t r e g e e r i n g s -r e g l e m e n t mogelijk was noch is, wo-rden t h a n s hie-rbij d e z e mededeelingen t e r k e n n i s v a n d e n Volksiraad g e b r a c h t .
I n d i t b e w u s t e regeeringsschrijiven w o r d t h e t volgend© o m t r e n t de ge-melde hoofdbeginselen medegedeeld :
De r e g e e r i n g a c h t h e t i n d e e e r s t e p l a a t s onvermijdelijk, d a t d e t e ontwerpen kiesrechtiregeling r e k e n i n g h o u d t m e t h e t v e r s c h i l l e n d e o n t w i k k e -lingspeil d e r bevolkingen v a n d e » gewesten, hetwelk afwisselt v a n liet meest p r i m i t i e v e t o t h e t meest o n t w i k k e l d e .
I n v e r b a n d h i e r m e d e aal d u s in g e e n geval a l g e m e e n k i e s r e c h t k u n n e n worden t o e g e k e n d , wijl d i t i m p l i c e e r t e e n over g r o o t e bevolkingsgroepen v e r b r e i d p e i l v a n o n t w i k k e l i n g , e a n 'voorwaarde, w a a r a a n , zooals geen bei-toog behoeft, de v e r h o u d i n g e n h i e r t e l a n d e n i e t voldoen.
I n de t w e e d e p l a a t s a c h t d e r e g e e r i n g h e t v a n zelf s p r e k e n d , d a t bij d e r e g e l i n g v a n h e t k i e s r e c h t voor den Volksiraad zooveel mogelijk a a n s l u i t i n g w o r d t gezocht a a n d e b e s t a a n d e i n r i c h t i n g v a n h e t kiesrecht.
N i e t t e o n t k e n n e n toch valt, d a t de s t a a t s i n r i c h t i n g v a n N e d e r l a n d s c h -I i i d i ë i n de eerstvolgende j a r e n een periode v a n v e r d e r e n u i t b o u w en
ont-wikkeling zal meemaken en liet schijnt aangewezen onder die omstandig-heden niet te streven naar theoretisch wellicht de voorkeur verdienende stelsels, waarvan de mogelijkheid van toepassing in de practijk echter neg niet gebleken is, maar in het algemeen voort te houwen op liet thans reeds enkele jaren werkend stelsel, dat, welke feilen het ook aankleven, toch m elk geval de verdienste heeft practisch uitvoerbaar te zijn en, gepaaid aa het benoemingsrecht, een weerspiegeling in den Volksraad van de hier i lande bestaande meest belangrijke strooimingen te waarborgen.
t e
*
Be wet op de Staatsinrichting. In een uit zes deelen bestaand artikel in de Java-Bode komt Beschouwer tot de conclusie, dat het bij den Volks-raad aanhangige wetsontwerp betref f ende de herziening van de Staatsin-richting de voorkeur verdient boven het ontwerp der lierzieningscom-missie en de Proeve.
H e t wetsontwerp stelt ruimer dan de beide andere ontwerpen den weg open voor de deimocra-tiseering van het Indische regeeringstelsel.
Het wetsontwerp biedt betere waarborgen voor een geleidelijk en natuur-lijk verloop van dit proces.
* * *
Yertimmering van den Staat. De Loc. vestigt er de aandacht op, dat aangedrongen is op het ontwerp van een kiesrechtregeling, opdat deze tege-lijk °met het wets-ontweirp op de herziening der staatsinrichting: door den Volksraad in behandeling zon kunnen worden genomen. Het is echter niet gelukt dit te bereiken.
De Loc. schrijft nu o.m. :
Latere beschrijvers van Indië's staatkundige historie zullen met verba-zing gewagen van de wipe waarop Indië zijn herziene staatsregeling kreeg.
En de Volksraad zal ook tegenover een rekenschap vragend nageslacht zijn gezag slechts kunnen handhaven door met klem van redenen protest aan te teekenen tegen een gang van zaken, die zoo duidelijk wijst op een ge-ringschatting van het Indische belang.
Er valt zeker geen groote waarde te hechten aan een onder boegen druk snel in elkander geknutseld kiesrbehtontwerp. Men heeft ook slechts ge-ringe zekerheid dat het voorontwerp, op telegrafische bestelling vervaar-digd, niet in het ministerieel kabinet straks een volledige retouche onder-gaat, welke de oorspronkelijke wezentrekken tot onherkenbaar wardens toe verandert. Het is alles nog maar embryonaal en er ïs geen enkele waarborg dat het anders dan alleen technisch gewijzigd zal worden voorgelegd aan de Staten-Generaal. Toch, viel er een acooord t e treffen, waardoor de Volks-raad alsnog het ontwerp-staatsregeling tegelijk en in verband met de kies-reehtregeling kon behandelen, zoo zou dit stellig de voorkeur verdienen.
Het oordeel van den Volksraad zal immers, over het hoofd van den minister heen, de Tweede Kamer bereiken en daar allicht weerklank vinden. De Volksraad bedenke trouwens bij heel deze behandeling dat hij: daarmede iets meer doet dan het samenstellen! van een advies ten dienste van den minister, dat hij zich richt tot een Nederlandschen parlementairen kring, die blijkens de aanvaarding van de nieuwe Indische grondwetsartikelen aan Indië een faire kans tot staatkundige ontplooiing wil geven.
Van groote berbeekenis zou het natuurlijk zijn, wanneer voldaan kon wor-den aan het desideratum, in wor-den aanvang van het afdeelingsverslag uitge-sproken : dat de Volksraad later ook op het definitieve ontwerp zal worden
gehoord. Men stelt zich den gang van zaken dan zoo voor, dat liet dooi-den Volksraad geamendeerde voorontwerp naai- dooi-den minister gaat, deze liet in den door hem wenschelijk geachten voirai giet en liet dan in de gedaante, zooals het ook straks naar de Staten-Generaal zal gaan, opnieuw aan den Volksraad voorlegt. Dan heeft de Volksraad het voorrecht om als het ware gelijk met den minister de Staten-Generaal met zijn eindoordeel te kunnen bereiken. Men wil van de Indische regearing hieromtrent een bepaalde toe-zegging zien te krijgen en het ds te hopen dat Buitemzorg zich tijdig ge-wapend heeft met de wetenschap hoe de minister hierover denkt, opdat een stellig antwoord gegeven zal kunnen worden.
Juist omdat het hier een veirtimmeriiig geldt, is het van zoo uitermate groot belang de verbouwers streng op de vingers te ziem dat zij niet al tim-merend fundamenteele deelen ondermijnen.
Safety first t Het Soer. HM. verzet zich tegen het plan van prof. Treub, die leger en vloot bijna zoo goed als geheel wil afschaffen, Het blad schrijft : Treub zoekt naar middelen tot bezuiniging, waar hij die slechts vinden kan en het spreekt dus wel vanzelf, dat hij ook den blik slaat op liet dure paard op stal : leger en vloot.
Wij staan intusschen «enigszins verbaasd over het idealisme, dat spreekt uit deze suggestie. Immers, Treub' is geen utopist, geen anti-militaiirist in den verkeerden zin van het woord. Maar hoe gaarne wij ons aan zijn zijde zouden scharen, het is ons bij de huidige wereldoonstellatie niet mogelijk, zijn optimisme te deelen. Wat hij blijkbaar wil, is het scheppen van een gewapende macht, die uitsluitend is aangewezen voor het handhaven van de binnemlandsche orde en rust. Mocht er te ©einiger tijd een B. V. komen, dan meent de heer Treub, dat er nog tijd genoeg is, om de verdedigings-maclit in orde t e krijgen.
Wij achten dit een gevaarlijke theorie, welke in Europa mogelijk juist kan zijn, waar men de hulpbronnen bij' de hand heeft, maar welke door deze afgelegen landen funest zou kunnen blijken. De B. V. zoui eventueel niet wachten tot wij gereed zijn.
Uit Treub's beroep op de internationale resoluties inzake beperking van bewapening spreekt een vertrouwen, -dat vooralsnog het onze niet is. Wij wijzen alleen ernaar op de maas in de wet, in den vorm van het ontbreken van afdoende regelingen betreffende luchtvloten.
Het argument „van den nood een deugd t e maken en het goede voorbeeld te geven", berust alweer op datzelfde idealisme, 'dat in onze materialisti-sche samenleving: nog niet op zijn plaats is. Het nuchtere verstand moet ten aanzien van de defensie alleen leiding geven. Dat zegt ons, 'dat de 'bewape-ning niet méér mag zijn dan strikt noodig miaar ook niet minder.
Wij herinneren aan de uitspraak der defemsieeomimissie, die in haar voor-stel is gegaan tof wat zij: het „uiterste iminimuiin" noemde.
Allen zijn wij er van doordrongen, dat Indië's finanoiëele toestand ver-betering behoeft, wij weten, dat alles gedaan moet worden wat mogelijk is, om de uitgaven in te krimpen.
Maar wij weten ook, dat safety first de grondslag moet zijn voor de rus-tige ontwikkeling van het land. Eh die veiligheid is, elke pacifistische rede-neei-ing ten spijt, voorloop ig nog gelegen in een afdoende defensie, zij het dan een defensie, teruggebracht tot haar geringste proporties.
Onder het opschrift : Het uiterste minimum, komt het Soer. Hol. later nog als volgt op de hooger bedoelde kwesties terug.
Juan eein ongewijzigde uitvoering van. de vlootwet, zijnd© liet uiterste minimum, kunnen wij niet meer gelooven, ,zoo schrijft de heer van Loo.
Doch wanneer het uiterste minimum niet wordt toegestaan, dan is het beter geen vloot, dan een, weihe aan haar -zeer bescheiden opdracht niet kan vol-doen, welker onvermogen bij voorbaat vaststaat.
Er zal hoogstwaarschijnlijk worden aangestuurd op het scheppen van een ouderzeevloot, ter remplaoeering van tie vloot van klem-materieël, welke als uiterste minimum in de vlootwet is belichaamd. De voorstanders ver-geten echter, dat ieder seheepstype deugden heeft, doch nimmer nog be-stond een vloot uit een einkel soort schepen. En nu kan men wel zeggen : wij zullen de onderzeebooten leveren en de gelegenheidsbondgenooten
zor-gen voor de rest, doch zij, die de les ter harte namen, welke opgesloten ligt in de teleurstellende actie der geällieeirde leger® in den grcoten oorlog, toen een opperste leiding nog ontbrak, kunnen met tie taktiek, welke haair ver-trouwen stelt in het groot-materieël der bondgenooten, geen genoegen nemen.
De onvermijdelijke bezuiniging op elk gebied tier staatsbemoeienis stelt ook ten aanzien van onze marine haar eisenen, accentueert het ontmoedi-gende politiek gehannes met Indië's defensie op maritiem gebied. Zoolang echter over de vlootwet nog niet definitief is beslist, moeten eventueel© be-zuinigingen warden gehouden buiten tie grens van het uiterste minimum, zooals dit voor Indië's verdediging ter zee door tie experts noodzakelijk werd geacht.
Verder verdient o.i. het denkbeeld overweging, of het niet mogelijk is, de gouvernements-marine in te lijven biji de oorlogsmarine, De eisch, dat het hoofd van gewestelijk bestuur in de buitenbezittingen over een vaartuig moet beschikken, is geen onoverkomelijk bezwaar. Meer en meer blijkt, dat de afgelegen streken van den archipel te weinig bezocht worden door oor-logsschepen, zoodat izeerooverij hoogtijd viert. Wanneer nu gebouwd worden mijnenleggers, torpedobootjagers enz. met logeergelegenheid voor het hoofd van gewestelijk bestuur, dan mon. aan varengenoemden eisch zijn voldaan.
Evenals stemmen opgaan, om het leger te benutten voor politiediensten, kaai een productiever arbeidsveld voor de vloot worden geopend door oor-logsschepen, al of niet vergezeld van bestuursambtenaren, zich in alle boch-ten en gaboch-ten van den archipel te doen vertoonen.
Doch welke maatregelen men, op bezuinigingsgeibied, ten aanzien van de vloot ook zal voorstellen, zij behooreai voorloopig t e blijven buiten de gren-zen van het uiterste minimum, zooals dit in tie vlootwet is vastgelegd.
* *
Bc bezuini(jin,g. De voorzitter der bezuinigings-commissie, dr. E-More«», vice-president van den Raad van Indië, deelde aan Aneta een en ander mede omtrent de werkwijze der commissie.
De bezuinigings-eomimissie stelt zich op het standpunt, dat een jaarlijkseh tekort cp tien gewonen dienst binnen enkele jaren tot een volkomen ineen-storting van de maatschappij! zou leiden en toestanden als in de landen met bijna waardeloos geworden valuta zou scheppen, d a t daarom het herstel van financieel evenwicht en alle beperkingen in de overheidstaak moeten wor-den aangebracht, die geen gevaren van dezelfde ordo zouwor-den doen ontstaan.
Dit laatste zou het geval zijn met een vermindering beneden het strikt noo-dige minimum van de organen tot handhaving van de openbare orde : be-stuur, rechtswezen, politie, leger on vloot. Instorting op dit gebied zou een raimp voor het maatschappelijk leven vormen van gelijke beteekenis als
instorting op financieel gebied.
In eerste instantie nu zal liet tekort voor het grootste gedeelte kunnen worden weggenomen; door de aan de departementsehefs gevraagde opsom-ming van (maatregelen, om te komen tot besnoeiing van ieders begrooting met bepaalde bedragen. Wat dan nog van bet tekort overschiet, zal op-nieuw over de verschillende diensten worden omgeslagen, waarbij echter de diensten die reeds tot het minimum zijn teruggebracht, dat toelaatbaar is zonder aantasting van vitale belangen, buiten rekening blijven. Na 'deze tweede lezing, zoo noodig nog door een derde gevolgd, verwacht de oom-missie in staat te zijn aan de regeering een volledig plan tot herstel van het evenwicht op den gewonen dienst, voor de begrootingsjaren 1024 en 1926 te kunnen voorleggen. Daar vete van de te. nemen maatregelen reeds in 1923 geheel of gedeeltelijk voor uitvoering vatbaar zijn, zullen ook de uitgaven voor dat jaar dientengevolge beperkt worden.
Met betrekking op .de oorlogsmarine is 'de commissie tot het besluit ge-komen dat eene inkrimping als vereischt zou worden om het voorloopig aan-genomen (op een algenieenen omslag van het totaal over alle diensten be-rustend) cijfer te bereiken, de marine HOU brengen beneden bet minimum, noodig voor de vervulling van haar taak in de handhaving van de openbare veiligheid, waaronder ook de handhaving der neutraliteit begrepen is.
Naar Anééa verder meldde, zal ter wille van het herstel der Indische financiën de bezuiniging op de landsuitgaven nog krachtiger doorgevoerd worden dan tot dusver, waarbij voor inkrimping va!ii de bestaande organi-sation en 'herziening der regelingen in voor de belanghebbenden ongunsti-gen zin niet mag teruggedeinsd worden. Het 'door de Indische Regeering op te maken finaneieeile programma stelt verdere beeuiniging ad 20 pCt. op het totaal der gewone uitgaven verplichtend. Dfe ontvangsten kunnen op niet meer dan 360 miilllioen worden gesteld, n.1. belastingen f 225 millioen, overschot der monopoliën f 50 millioen, overschot producten f 25 millioen, overschot bedrijven f 25 millioen, allerlei middelen f 26 millioen. Hier tegenover wordt aan zuivere gewone uitgaven geraamd f 470 millioen.
* *
*
De onderwijsbezuiniging. De Sum. Post waarschuwt, tegen de voorge-stelde onderwijsbezuiniging als tegen een noodlottig plan en schrijft o.m. :
Besnoeiing van volksonderwijs is een tweesnijdend zwaard : de volksont-wikkeling wordt erdoor tegen gehouden en, daar bet geheele economisch leven van Indië tenslotte drijft op de 40 millioen inheeimsche arbeidskrach-ten en de moderne industrie aan die arbeidskracharbeidskrach-ten voortdurend hoogere eischen moet stellen, wordt dus door vertraging van de volksontwikkeling de algemecne nijverheid geknot, welke de eenige bron is waaruit kan wor-den geput door een werkelijk herstel van Indië's financiën. Voor ons is ' t sinds lang duidelijk dat dit een bezuiniging is die juist voor de volgende Indische begroetingen— niet voor de eerstvolgende doch voor de toekom-stige, welke normalere omstandigheden zouden moeten kunnen, 'afspiegelen
— fataal moet worden.
Wij zeggen hiermede niet, dat op het volksonderwijs in Indië niet bezui-nigd zou kunnen worden. Doch die bezuiniging zou gezocht, en gevonden kunnen worden in het verlaten van eern onderwijsstelsel dat ons een labyrinth van honderden aparte scholen en schooltjes, speciale instituten en speciale V'ooropleidingsinstituten met daaraan verbonden kostbare internaten heeft bezorgd.
Inderdaad kan er op het onderwijs in Indië bezuinigd worden, doch in dezen zin, dat met dezelfde totaal-uitgaven voor de algemeene
volksont-wikkeling het .dubbele van thans zou kunnen worden bereikt; en daar deze verdubbeling in den loop der jaren cumulatief mm werken, is met brj be-nadering te schatten, welk nadeel wij ons door deae dwaze versnippering
van onderwijs en leerkrachten hebben berokkend !
Indertijd hebben wij in den Volksiraad gepoogd, eenige aandacht voor dit inzicht t e wagen. Tevergeefs, omdat ook inzake het volksonderwijs een aeker fatum werkzaam is. Eenmaal op den verkeerden weg geraakt, kan men met meer terug; integendeel dwing* het specialisatie-systeem, bij de cnontkonielijke uitbreiding der staatsbemoeienis in vele richtingen, voort-durend tot het ereëeren van weer nieuwe speciale opleidingsinstituten, voor-opleidingen etcetera.
Een voor een land als Ncderlandsch-Indië geëigend eenvoudig, onge-compliceerd onderwijsstelsel, geeft het voordeel dat - zonder een.g fnui-kend effect — de verdere uitbreiding der volksontwikkeling telken jare in overeenstemming zon kunnen worden gebracht met de beschikbare fond-sen terwijl een door bezuinigingseischeii opgelegde besnoeiing van de ten uitvoer legging van een gecompliceerd onderwijssysteem, als het Indische, terstond remmend, schokkend, rugwaarts drijvend, werkt, zoodat men komt tot maatregelen waarvan men zelve zegt, dat zij „zeer ongewenscnt zijn voor de verdere ontwikkeling van land en volk.
De School schrijft:
We worden bedreigd -met ''t stopzetten van uitbreidingen ; zelfs wordt de opheffing van enkele scholen van verschillende soort overwogen.
Met schrik en verontwaardiging zien we, dat 't sloopingswerk gaat be-ginnen. Mochten we de laatste jaren met vreugde eonstateeren, dat de regeering aan ' t intense verlangen naar onderwijs, vooral van de Inlandsche bevolkingsgroepen, tegemoet kwam, nu zien we tot onze spijt, dat ver-waarloosd of afgebroken wordt, wat met moeite verworven was.
Tot hier toe ƒ Be Loc. schrijft:
De beoefenaars der officieele bezninigiiigssp ort hebben nu ook het ge-bouw van Onderwijs beladderd en ze gaan doer alle verdiepingen schra-pend en schrapschra-pend rond.
Voor 7.3 millioeii kan er besnoeid worden op het budget, naar het offi-cieus verluidt, en men wil ons daarbij diets imaken dat het „onderwijs-systeeni" daarmede dan niet wordt aangetast, al worden er ook, dit is m confesso, „«eer Oingewenschte" maatregelen voorgesteld.
Zeer onge'wenschte maatregelen Wij noteeren .deze:
stopzetten van allerlei uitbreidingen;
opheffing van verschillende soorten scholen.
Wij laten voorstellen tot subsidievermindering, tot beperking van beur-zen, tot versobering van den dienst, buiten beschouwing. Maar uit deze beide voorstellen blijkt alvast dat men ira zelfs niet meer opziet tegen in-krimping van de staatstaak op een gebied, vanwaar op grond van een schrijnenden achterstand in de allerlaatste plaats de staat zich terug zou mogen trekken.
Het is enkele maanden geleden zoo eenvoudig en overtuigend gezegd:
Uit den aard der zaak kan er verschil van meening zijn over de vraag, welke maatregelen en werken het meest urgent zijn en dus het laatste voor uitstel of beperking in aanmerking komen. Doch wat daarvan zij, in één opzicht kan en mag van verschil van meaning geen sprake zijn. De
volks-ontwikkeling is net belang, dat in de eerste plaats moet worden behartigd en bevorderd.
Verhooging der volkskracht is bet doel, dat steeds 'voor oogen moet staan.
Om dat doel te bereiken, is doeltreffend onderwijs noodig en moeten de hygiënische maatregelen worden genomen die mogelijk zijn. De bevolking moet immer meer tot den bestaansstrijd worden toegerust. Aan hetgeen strekt tot bevordering der volksontwikkeling en tot verhooging der volks-kracht, moet dus zooveel liet mogelijk is worden vooirtgewerkt.
Wie dit zeide, was geen onderwijisfanaticus en geein „ethicus", doch een nuchter-denkend staatsman, die altijd het nut van zoo ruim mogelijk verspreid volksonderwijs voor oogen heeft gehad.
Het was Gouverneur-Generaal mir. Took, die bij de opening der voorjaars-zitting van den Volksraad in zijn redevoering, welke een preludium vormde op de bezuiniging van nu, de stellige belofte deed om ten minste het onder-wijs te onttrekken aan de tot 't uiterste door t e voeren bezuiniging, als Takende een belang, „dat in de eerste plaats moet worden behartigd en be-vorderd' '.
Eir wordt tegenwoordig in hoogiambtelijken kring over het Amerikaan-sche spook gefluisterd. Niettegenstaande de landvoogdelijfce verzekering dat de Amenikaansche leeningen izijm gesloten „zonder eenig© bezwarende voorwaarde, welke ook", wil men in zekere sfeer het geloof aan een
Eir wordt tegenwoordig in hoogiambtelijken kring over het Amerikaan-sche spook gefluisterd. Niettegenstaande de landvoogdelijfce verzekering dat de Amenikaansche leeningen izijm gesloten „zonder eenig© bezwarende voorwaarde, welke ook", wil men in zekere sfeer het geloof aan een