TENS zou een waardevolle aanvulling zijn in het pijnbeleid postpartum.

3 1 2 0

Opmerkingen:

- aangezien pijn een meilijk te bestrijden probleem is zijn meerderde methode waardevol om in te zetten, zeker een methode als TENS met zeer weinig bijwerkingen.

- Veel werk en instelling waardoor het de vraag is of het doelmatig is.

Centrum- en spreidingsmaten

Tabel 3: Centrum- en spreidingsmaten resultaat vragenronde 1

Stelling Modus Rek. gem. Mediaan St. deviatie Range

1 1 & 2 1,50 1,50 0,55 1 - 2 2 2 1,83 2,00 0,75 1 - 3 3 3 2,67 3,00 0,52 2 - 3 4 3 2,60 3,00 1,14 1 - 4 5 2 2,67 2,50 0,82 2 - 4 6 1 1,75 1,50 0,96 1 - 3 7 2 2,33 2,00 1,03 1 - 4 8 1 1,17 1,00 0,41 1 - 2 9 3 & 4 2,83 3,00 1,17 1 - 4 10 1 1,17 1,00 0,41 1 - 2 11 1 & 4 2,50 2,50 1,38 1 - 4 12 1, 2 & 3 2,00 2,00 0,84 1 - 3 13 1, 2 & 3 2,00 2,00 0,89 1 - 3 14 2 & 3 2,50 2,50 1,05 1 - 4 15 1 1,33 1,00 0,52 1 - 2 16 3 2,33 2,50 0,82 1 - 3 17 1 & 2 2,17 2,00 1,17 1 - 4 18 1 & 3 2,33 2,50 1,21 1 - 4 19 1 1,33 1,00 0,52 1 - 2 20 1 1,83 1,50 0,98 1 - 3

Grafische weergave

Figuur 2: Grafische weergave resultaten vragenronde 1

S1R1: Stelling 1 Ronde 1 - S2R1: Stelling 2 Ronde 1 - … - SnRn: Stelling n Ronde n

Vragenronde 2

Stellingen met resultaat Likertschaal en opmerkingen experten

Conform tabel 2, zijn de stellingen waarbij minstens 80% van de experten ‘volledig akkoord’ of ‘akkoord met enkele opmerkingen’ heeft geantwoord, aangeduid met een groen cijfer. Over deze stellingen is consensus. Stellingen waarover geen consensus is, hebben een rood cijfer.

Tabel 4: Stellingen met resultaat Likertschaal en opmerkingen experten vragenronde 2

Stelling Resultaat

Likertschaal 1 2 3 4 1 Er zijn aanwijzingen dat TENS de postoperatieve consumptie

van opioïden kan doen dalen, mits de patiënt voldoende basisanalgesie toegediend krijgt.

4 1 0 1

Opmerkingen:

- moeilijk te beantwoorden stelling, wat houdt basisanalgesie precies in. 2 Bij acute pijn treedt het pijnstillend effect van TENS aan een

hoge frequentie sneller op dan dat van TENS aan een lage frequentie.

1 5 0 0

Opmerkingen:

- dit is een gevoelsmatig antwoord, de ervaren sensatie van hoog frequente TENS is beter te reguleren in een dergelijke acute situatie, de intensiteit van lage frequentie opvoeren kost mogelijk wat meer tijd en dus effect ook wat later (uiteraard ook als je uitgaat van

release van endorfines als wekingsmechanisme), maar een directe counterirritatie kan ook bijdragen aan een snelle reactie

- Dit wijst de literatuur uit. Echter zelf geen ervaring mee ivm werken met chronische pijn patiënten

- ik denk dat hoge meer pijnreductie geeft maar literatuur is hier tegenstrijdig over - Weteschappelijke Evidentie verschil mij niet gekend

3 De keuze voor TENS aan een hoge of een lage frequentie hangt meer af van de voorkeur/tolerantie van de patiënt dan van het type pijn waarmee de patiënt kampt.

3 2 0 1

Opmerkingen:

- en ook met de manier waarop de patient geinstrueerd wordt/ uitleg krijgt over het effect of werking van TENS door de hulpverleners. Het creeren van postieve/negatieve

verwachtingen heeft ook invloed! - Mi juist wel afhankelijk van type pijn

4 Het feit dat een patiënt opioïden neemt, maakt niet veel uit in de beslissing om voor TENS aan een hoge of aan een lage

frequentie te gaan.

3 0 3 0

Opmerkingen:

- Ter voorkoming van opioïde tolerantie is LF-TENS misschien minder geïndiceerd en HF- TENS zou bij buprenorfinegebruik minder geschikt zijn. Het is echter de vraag of dat effect in deze settting snel op zal treden, omdat mijns inziens het medicijngebruik van zo kort mogelijke duur is.

- uitgaande van de theorie dat lage TENS meer werkt vanuit vrijmaken endorfines en dus werkt via opioid systeem, zou dit mogelijk minder werken omdat receptoren al bezet zijn en dus geen extra ‘plekken’ meer vrij zijn. Maar waarschijnlijk kan dit ook opgaan voor hoge TENS

5 TENS aan een hoge frequentie speelt mogelijks mee in het voorkomen van segmentale en centrale sensitisatie en kan zo helpen chroniciteit van pijn te beperken.

2 2 1 1

Opmerkingen:

- wat is segmentale sensitisatie? Het in de acute fase dempen van hoge nociceptieve input, op welke wijze dan ook, draagt waarschijnlijk bij aan voorkomen van of moduleren van centralisatieprocessen binnen centraal zenuwstelsel. Maar niet alleen door TENS - Kans is er inderdaad maar overtuigend bewijs nog niet

- Blijft hypothese

6 De intensiteit van TENS dient volledig bepaald te worden door de patiënt, het is niet zo dat TENS aan een hoge intensiteit sowieso een beter pijnstillend effect zal teweegbrengen.

3 2 0 1

Opmerkingen:

- Er is wel sprake van een dosis-responsrelatie waaruit blijkt dat een goed voelbare (niet pijnlijke) paraesthesie bij HF-TENS wordt geadviseerd en een goed voelbare/zichtbare spiercontractie wordt geadviseerd bij LF-TENS. Patiëntenvoorkeur wordt echter ook beschreven als een voorwaarde voor een goed effect en therapietrouw

- Acht ik niet wenselijk omdat men dan volledig pijncongtingent gaat handelen hetgeen de kans op chroniciteit juist vergroot

- Betere pijsntilling is subjectieve ervaring en dus afhankelijk van de patiënt en diens tolerantie voor intenisteit van TENS

7 Het is zeer onwaarschijnlijk dat één sessie TENS-therapie van 30 minuten een pijnstillend effect kan hebben dat meerdere dagen aanhoudt.

4 1 1 0

Opmerkingen:

8 Naar gewenning en huidirritatie toe, is het niet aangeraden TENS voor langer dan een week continu te gebruiken.

4 1 0 1

Opmerkingen:

- als er na 1 week gebruik geen relevant effect is, is doorgaan niet zinvol, indien er wel effect is kan TENS langere tijd gecontinueerd worden.

- Het is echter sowieso niet wenselijk dat men TENS continu gebruikt. Juist intermitterend 9 De beslissing om de elektrodes na een sectio caesarea op de

rug tussen niveau T10 en S4 of op het abdomen naast de incisie te plaatsen, hangt voornamelijk af van de voorkeur van de patiënt.

2 3 1 0

Opmerkingen:

- Hier ben ik het in die zin mee eens, dat met de patiënt bekeken en besproken wordt welke pijnsoort overheerst: de wat meer oppervlakkige wondpijn (naast de incisie) of de wat diepere (viscerale) naweepijn (tussen T10-S4). Aangezien op de meeste apparaten twee kanalen zitten, zou het zelfs te overwegen zijn om beide toepassingen tegelijkertijd te doen.

- waarbij de voorkeur van de patient mede beinvloedt wordt door de uitleg en instuctie vooraf. Als patient niet begrijpt waarom electrodes op die plek pijn zouden kunnen dempen dan zal effect minder zijn is mijn ervaring. Meeste voorkeur van patienten gaat, vanuit hun eigen perceptie wat logisch namelijk uit naar plaatsingen in of rondom het pijnlijke gebied zelf. Want je moet de pijn behandelen daar waar die ‘ zit’ of gevoeld wordt!

- En ook van type van stimulatie (hoge of lage frequentie)

10 De beslissing om de elektrodes bij pijn aan de uterus door