Subvragen

5.2.1 Wat was de aanleiding voor de invoering van de informatiebeschikking en hoe werkt deze regeling?

In hoofdstuk 2 is duidelijk naar voren gekomen dat een informatieverzoek kan leiden tot een geschil tussen de inspecteur en de belastingplichtige over de

rechtmatigheid van het verzoek tot informatie. In het verleden werd in het kader van dergelijke discussies een leemte in de rechtsbescherming gevoeld. De

informatiebeschikking is op 1 juli 2011 ingevoerd om deze leemte in de rechtsbescherming op te vullen.

De informatiebeschikking houdt in dat zodra de belastingplichtige niet voldoet aan de in art. 52a lid 1 AWR opgesomde verplichtingen, de inspecteur een

keuzemogelijkheid heeft om een informatiebeschikking af te geven. De belastingplichtige heeft echter wel de mogelijkheid om tegen de

informatiebeschikking bezwaar en beroep aan te tekenen. Een onherroepelijk vaststaande informatiebeschikking heeft als gevolg dat de met de beschikking samenhangende belastingaanslag wordt vastgesteld met omkering en verzwaring van de bewijslast.

5.2.2 Wat zijn op basis van de jurisprudentie de gevolgen van de invoering van de informatiebeschikking ex artikel 52a AWR?

Uit de veelvoud van jurisprudentie over de informatiebeschikking blijkt dat in de afgelopen 4 jaar juridisering heeft plaatsgevonden. In de jurisprudentie worden voornamelijk formele aspecten behandeld. Zo hoeft een inspecteur de

belastingplichtige niet eerst in gebreke te stellen voordat hij een

informatiebeschikking mag afgeven. Verder heeft de inspecteur in zowel de

aanslagfase als in de bezwaarfase de bevoegdheid om een informatiebeschikking af te geven.

Uit de jurisprudentie blijkt mijns inziens dat de rechtsbescherming niet altijd als uitgangspunt wordt genomen. Het komt namelijk voor dat de rechtsbescherming wordt ingeperkt om zo de inspecteur een helpende hand te geven. Op basis van

37 mijn bevindingen ga ik ervan uit dat de rechter een afweging maakt tussen het bieden van rechtsbescherming en het mogelijk maken van redelijke

belastingheffing.

5.2.3 Wat zijn de mogelijke verbeterpunten en alternatieven voor de huidige regeling omtrent de informatiebeschikking?

Aan de hand van literatuur, Kamerstukken en jurisprudentie is duidelijk geworden dat er meerdere verbeterpunten zijn voor de informatiebeschikking, waardoor meer rechtsbescherming wordt geboden aan de belastingplichtige. Zo dient een civiele procedure ex artikel 52a lid 4 AWR alleen mogelijk te zijn wanneer er sprake is van een onherroepelijke informatiebeschikking. Ook dient de inspecteur in een vroeg stadium duidelijkheid te geven waarvoor de informatie wordt gevraagd. De voorkeur voor het moment ligt reeds bij het informatieverzoek. Verder dient de

belastingplichtige alleen gesanctioneerd te worden voor elementen van de aanslag waarvoor niet is voldaan aan de informatieverplichtingen. Gedeeltelijke vernietiging van de informatiebeschikking dient te worden vervangen door een vernietiging van de gehele informatiebeschikking. Ten slotte dient het regime van de

informatiebeschikking ook van toepassing te zijn voor derdenonderzoek. In de literatuur worden twee alternatieven voor de informatiebeschikking voorgedragen. Het eerste alternatief is een procedure die schorsende werking biedt met snelle toegang tot een (materiedeskundige) rechter. Voor de belastingplichtige staat beroep open bij de belastingkamer van de rechtbank zonder dat eerst een bezwaarfase moet worden doorlopen. De uitspraak van de rechtbank is een finale beslissing, doordat tegen de uitspraak van de rechtbank geen hoger beroep of ander rechtsmiddel openstaat. Dit is mijns inziens geen goed alternatief voor de informatiebeschikking, doordat het veel nadelen heeft. Het tweede alternatief is het bieden van rechtsbescherming door enerzijds de verzwaring van de bewijslast te schrappen en anderzijds door een vergrijpboete te introduceren voor het niet meewerken aan de informatieverplichtingen. Dit is een eenvoudige regeling die het makkelijker maakt voor de belastingplichtige om geschatte aanslagen in een

beroepsprocedure in overeenstemming te brengen met de daadwerkelijke materieel verschuldigde belasting. Tevens hebben de vergrijpboeten bij een juiste grondslag hetzelfde afschrikwekkende effect als de sanctie van de omkering en verzwaring van de bewijslast. Het tweede alternatief dat door Møller is aangedragen vind ik goed alternatief, doordat het zowel rechtsbescherming biedt als de inspecteur een instrument geeft om de belastingplichtige aan te sporen mee te werken aan de informatieverplichtingen.

5.3 Conclusie

De insteek van deze scriptie is om te onderzoeken of de informatiebeschikking ex artikel 52a AWR daadwerkelijk het beoogde doel van rechtsbescherming heeft behaald. Om deze vraag te beantwoorden is eerst gekeken naar de aanleiding voor de invoering van de informatiebeschikking en de werking van deze regeling. Er is hier ook kort stilgestaan bij de situatie van voor de invoering van de

38 informatiebeschikking om zo te kunnen oordelen of er verbetering in de

rechtsbescherming heeft plaatsgevonden. Er bestond geen separate rechtsingang om de rechtmatigheid van een verzoek tot informatie ter discussie te stellen. Het was in de praktijk alleen mogelijk om achteraf de rechtmatigheid van het

informatieverzoek te toetsen in een procedure over de aanslag waarop het verzoek betrekking had. De belastingplichtige liep dus het grote risico dat de sanctie

omkering en verzwaring van de bewijslast werd opgelegd, waardoor de

belastingplichtige zich meestal schikte in een informatieverzoek. Het is naar mijn mening dus duidelijk dat er een grote leemte heerste in de rechtsbescherming vóór de invoering van de informatiebeschikking.

Vervolgens zijn op basis van de jurisprudentie de gevolgen van de invoering van de informatiebeschikking bekeken. Hieruit is gebleken dat in de afgelopen 4 jaar juridisering heeft plaatsgevonden. Uit de jurisprudentie blijkt mijns inziens ook dat de rechtsbescherming niet altijd als uitgangspunt wordt genomen. Het komt namelijk voor dat de rechtsbescherming wordt ingeperkt om zo de inspecteur een helpende hand te geven. Op basis van mijn bevindingen ga ik ervan uit dat de rechter een afweging maakt tussen het bieden van rechtsbescherming en het mogelijk maken van redelijke belastingheffing. Ten slotte zijn mogelijke

verbeterpunten en alternatieven besproken waardoor meer rechtsbescherming wordt geboden aan de belastingplichtige.

Mijn conclusie is dat de invoering van de informatiebeschikking een

verbetering in de rechtsbescherming heeft opgeleverd ten aanzien van de situatie van vóór de invoering van de informatiebeschikking. Of de informatiebeschikking het beoogde doel van de wetgever heeft behaald is nog de vraag. Het is duidelijk dat de informatiebeschikking een separate rechtsingang in het leven heeft

geroepen. Hierdoor is het voor de belastingplichtige mogelijk om vóór de aanslag, waar het verzoek betrekking op heeft, de rechtmatigheid van het informatieverzoek te toetsen. Dit is een grote vooruitgang ten aanzien van de situatie van voor de invoering van de informatiebeschikking. Deze grote vooruitgang betekent niet dat we op dit moment de ‘beoogde’ rechtsbescherming hebben behaald. Er is zoals in hoofdstuk 4 is toegelicht nog genoeg ruimte voor verbetering. De wetgever dient mijns inziens deze ruimte te benutten en de huidige rechtsbescherming verder te verbeteren.