2
Inhoud Inhoud Inhoud Inhoud
Samenvatting ... 3 1. Wat willen we bereiken?... 4 Wat we willen bereiken: deelname aan de samenleving mogelijk maken ... 4 Voor wie is deelname niet vanzelfsprekend? ... 4 Wat gaan we doen? ... 5 We nemen maatregelen om inkomensproblematiek te voorkomen (hoofdstuk 2) ... 5 Inkomensondersteuning (hoofdstuk 3) ... 5 Faciliteren, bemiddelen en activeren (hoofdstuk 4) ... 5 2. Zelfredzaamheid versterken ... 7 1.a We begeleiden jongeren die uitvallen uit het onderwijs naar opleiding of leer-/werktraject... 7 1.b We bestrijden laaggeletterdheid door inwoners actief te begeleiden naar educatie aanbod. ... 7 1.c We herkennen, signaleren en benaderen inwoners met schulden proactief ... 8 1.d We bieden vroegtijdige ondersteuning bij ingrijpende levensgebeurtenissen. ... 8 3. Inkomensondersteuning bieden ... 9 2.a We bieden inwoners die niet financieel zelfredzaam zijn (tijdelijke) ondersteuning ... 9 2.b Bij complexe problematiek bieden we passende ondersteuning. ... 9 4. Participatie en begeleiding naar werk ... 10 3a We hebben een regionale aanpak voor inwoners die zelfredzaam (jobready) zijn (groep 1) ... 10 3b We hebben een eenduidige, regionale aanpak voor inwoners die niet zelfstandig werk kunnen vinden (groep 2) ... 11 3c We activeren inwoners lokaal die niet zelfredzaam zijn en bieden wanneer nodig passende ondersteuning (groep 3)11 Financieel ... 11
Strategische Kaders Werk en Inkomen 2020 – 2023
3
Samenvatting Samenvatting Samenvatting Samenvatting
Aanleiding
Eens in de vier jaar maken de raden van de samenwerkende gemeenten in de regio Zuidoost Utrecht (De ZOU regio bestaat uit de gemeenten Bunnik, De Bilt, Utrechtse Heuvelrug, Wijk bij Duurstede en Zeist) afspraken over de uitvoering van de Participatiewet in onze regio, de zogenaamde Strategische Kaders. In de Strategische Kaders 2020 – 2023 hebben we het volgende opgenomen.
Regionale, specialistische dienstverlening voor inwoners met afstand tot werk, lokaal de nadruk op activering Sinds het opstellen van de vorige kaders is de arbeidsmarkt sterk verbeterd. Gevolg is dat inwoners die eerst begeleiding nodig hadden om betaald werk te vinden nu zelfstandig de arbeidsmarkt op gaan. Onze publieke taak is om diegenen die niet zonder ondersteuning, bemiddeling en begeleiding die stap naar betaald werk kunnen zetten te ondersteunen. Als gevolg van de invoering van de Participatiewet groeit het aantal inwoners die ondersteuning nodig hebben. Komende vier jaar organiseren we een goede regionale dienstverlening voor deze inwoners. We bieden degenen voor wie de stap naar betaald werk te groot is lokaal maatwerk-ondersteuning.
Inkomensondersteuning in het kader van de Participatiewet – voornamelijk het verstrekken van bijstand en bijzondere bijstand, maar ook het verstrekken van bijstand aan zelfstandigen – wordt nu uitgevoerd door een regionale uitvoeringsorganisatie, de Regionale Dienst Werk en Inkomen (RDWI). We stellen voor deze afspraak ongewijzigd voort te zetten.
Investeren in preventie
Naast inwoners ondersteunen die inkomensondersteuning nodig hebben, richten we ons ook op het voorkomen van problematiek. We nemen maatregelen om bij beginnende schulden inwoners proactief te benaderen omdat we weten dat geldproblemen leiden tot gezinsproblemen. We stellen gerichte acties voor om jongeren die uitvallen uit het onderwijs te begeleiden naar opleiding of werk. We richten ons op bestrijding van laaggeletterdheid en werken nauw samen met lokale partners zoals onze taalhuizen om inwoners met een taalprobleem meer mogelijkheden te bieden in onze informatiesamenleving. Met deze innovatieve maatregelen willen we, in samenhang met het sociaal domein, de (financiële) zelfredzaamheid van onze inwoners stimuleren.
Financiering
Sinds 2010 hebben we een regionale dienstverlening voor inwoners die een beroep doen op inkomensondersteuning en die op zoek zijn naar werk. Bij deze regionale dienstverlening hoorde een regionaal budget en deelden we met elkaar de risico’s. Met deze Strategische Kaders maken we de keuze om die inwoners voor wie deelname aan de samenleving een hoogst haalbare lokaal te begeleiden. Dat betekent dat we een deel van ons regionale beleid lokaal invulling geven, passend bij de keuzes die een gemeente maakt, het beschikbare budget en de omvang en de problematiek bij de doelgroep. Dit heeft gevolgen voor de wijze waarop we deze taken financieren en de afspraken die we daar met elkaar over hebben gemaakt. Deze afspraken zijn al tien jaar een realiteit in onze regio. Het wijzigen ervan heeft mogelijk (personele) gevolgen voor de uitvoeringsorganisaties. Daarom werken we in 2020 deze keuze zorgvuldig uit en leggen dan de nieuwe afspraken definitief aan de raden van de deelnemende gemeenten voor.
Strategische Kaders Werk en Inkomen 2020 – 2023
4
1. 1.
1. 1. Wat Wat Wat Wat willen willen willen willen we bereiken? we bereiken? we bereiken? we bereiken?
Wat we willen bereiken: deelname aan de samenleving mogelijk maken
Gemeenten hebben een brede opdracht op het gebied van zorg, jeugdhulp, werk en inkomen. Voor ieder mens geldt dat deelname aan de samenleving bijdraagt aan welbevinden en gezondheid: deelnemen door betaald werk, door scholing, welzijnstrajecten, vrijwilligerswerk, dagopvang of op andere manieren. Wij, de gemeenten Bunnik, De Bilt, Wijk bij Duurstede, Utrechtse Heuvelrug en Zeist zien het als onze opgave om inwoners die niet vanzelfsprekend kunnen deelnemen aan de maatschappij ondersteuning te bieden. We werken regionaal samen waar dat meerwaarde heeft.
Voor wie is deelname niet vanzelfsprekend?
Met de invoering van de Participatiewet groeide de groep inwoners die niet zonder ondersteuning kan meedoen. Inwoners met arbeidshandicap stroomden voorheen in de Wet Sociale Werkvoorzieningen (WSW).
Die mogelijkheid is er niet meer. De WSW is afgesloten. Het Rijk maakte in het Sociaal Akkoord (2013) afspraken met vakbonden en werkgevers die ons verplichten om als arbeidsmarktregio 700 inwoners met een beperking te begeleiden naar werk. Inwoners die vanwege hun arbeidshandicap geen mogelijkheid hebben om zonder ondersteuning het minimumloon te verdienen, begeleiden we naar een beschutte werkplek. Tenslotte zijn de mogelijkheden om een beroep te doen op de Wet Arbeidsongeschiktheidsvoorziening Jonggehandicapten (Wajong) drastisch ingeperkt.
De komende jaren neemt door deze maatregelen het aantal inwoners dat is aangewezen op ondersteuning fors toe. Dit is hier onder weergegeven in de figuur (bron: Berenschot). We gaan bijvoorbeeld steeds meer jongeren met een licht verstandelijke beperking (LVB) bemiddelen naar ondersteuning, opleiding en werk. Door de voorgenomen wetswijziging op beschermd wonen en maatschappelijke opvang zijn er meer inwoners met complexe problematiek. Dat stelt andere eisen aan onze dienstverlening.
Strategische Kaders Werk en Inkomen 2020 – 2023
5 Wat gaan we doen?
In onderstaande doelenboom geven we aan wat onze doelstellingen voor de komende jaren zijn. Per hoofdstuk wordt dit verder uitgewerkt. Op de laatste bladzijde staat de hele doelenboom.
We nemen maatregelen om inkomensproblematiek te voorkomen (hoofdstuk 2)
Regionaal werken we samen om jongeren die dreigen uit te vallen uit het onderwijs terug te geleiden naar een passende opleiding, leer-/werktrajecten of stage. We bestrijden laaggeletterdheid, omdat in deze informatiesamenleving beheersing van de taal een belangrijke voorwaarde is voor deelname aan de samenleving en het realiseren van economische zelfredzaamheid. Inwoners met (beginnende) schulden bieden we preventieve ondersteuning. We verbeteren onze signalering om zo snel een beeld te hebben wanneer inwoners door omstandigheden geldproblemen opbouwen. Al deze maatregelen zijn er op gericht om schuldenproblematiek of een beroep op de bijstand te voorkomen.
Inkomensondersteuning (hoofdstuk 3)
We bieden inwoners die niet vanzelfsprekend kunnen deelnemen aan de samenleving (waar mogelijk tijdelijk) inkomensondersteuning in de vorm van bijstand. Incidenteel bieden we financiële ondersteuning op maat met bijzondere bijstand of/en minimaregelingen.
Faciliteren, bemiddelen en activeren (hoofdstuk 4)
We onderscheiden in het activeren en het begeleiden naar werk drie groepen voor wie we passende ondersteuning gaan organiseren. Inwoners die niet zonder hulp werk kunnen vinden, gaan we actief begeleiden en bemiddelen. We zetten passende ondersteuning in om inwoners die zelfstandig werk kunnen vinden te faciliteren. Inwoners die geen kans hebben op betaald werk betrekken we bij de samenleving door hen te activeren en te begeleiden naar bijvoorbeeld vrijwilligerswerk. In het laatste hoofdstuk gaan we verder in op de wijze waarop we deze groepen inwoners gaan ondersteunen. We maken nieuwe keuzes. Voorheen was onze dienstverlening er op gericht om inwoners die redelijk zelfstandig naar werk konden, te bemiddelen.
Deze groep blijven we regionaal faciliteren door de kansen op de arbeidsmarkt in beeld te brengen of door afspraken te maken met werkgevers. We verwachten dat deze groep door de verbeteringen op de arbeidsmarkt veel kansen heeft.
Deelname aan de samenleving mogelijk maken door inwoners wanneer nodig financieel te ondersteunen, te activeren of
te begeleiden naar werk
1. Inkomens-problematiek waar mogelijk voorkomen door voldoende informatie te bieden, beter te signaleren en preventief, in
een vroeg stadium mee helpen denken aan oplossingen (hoofdstuk 2).
2. Inwoners die niet in staat zijn om zelfstandig voldoende inkomen te verwerven bieden we ondersteuning
(hoofdstuk 3).
3. Deelname aan de samenleving stimuleren door inwoners te activeren en waar mogelijk
op basis van talent te begeleiden naar werk.(hoofdstuk 4).
Strategische Kaders Werk en Inkomen 2020 – 2023
6 Het aantal zelfredzame inwoners neemt daardoor af. We bemiddelen deze groep niet meer actief naar werk.
Onze regionale dienstverlening is erop gericht om inwoners die niet zonder hulp werk kunnen vinden, die hulp ook actief te bieden. Omdat het vooral gaat om inwoners met een arbeidshandicap, inwoners met complexe problematiek of inwoners met een langere afstand tot werk, zetten we hier specialistische ondersteuning in.
Dit kunnen we niet efficiënt lokaal organiseren. Daarom werken we samen en organiseren dit regionaal.
Inwoners die geen kans meer hebben op werk gaan we lokaal activeren. Dit is bij uitstek een taak voor onze lokale teams voor zorg, welzijn en jeugdhulp, uiteraard in samenwerking met de sociale dienst en BIGA.
Onze dienstverlening moet erop gericht zijn dat de situatie van onze inwoners verbetert of stabiliseert en zeker niet verslechtert. Bijvoorbeeld omdat zij niet langer zelfstandig werk kunnen vinden, of omdat baankansen afnemen of dat ze dreigen te vereenzamen. Dat vereist dat we elke inwoner in de bijstand actief in beeld hebben en houden.
Strategische Kaders Werk en Inkomen 2020 – 2023
7
2. 2.
2. 2. Z Z Z Zelfredzaamheid versterken elfredzaamheid versterken elfredzaamheid versterken elfredzaamheid versterken
1.a We begeleiden jongeren die uitvallen uit het onderwijs naar opleiding of leer-/werktraject
Het is van groot belang dat jongeren een startkwalificatie halen en klaar zijn voor de arbeidsmarkt. Steeds meer jongeren met een licht verstandelijke beperking (LVB) maken gebruik van het Voortgezet Speciaal Onderwijs (VSO) en doen een beroep op (lokale) ondersteuning. We bieden een duidelijke, integrale jongerendienstverlening voor leerlingen die (dreigen) school te verlaten zonder startkwalificatie (minimaal diploma Havo/VWO of MBO2) of geen duidelijk perspectief hebben op werk.
1.b We bestrijden laaggeletterdheid door inwoners actief te begeleiden naar educatie aanbod.
Landelijk kan één op de tien inwoners onvoldoende lezen en schrijven. Taalproblemen leiden ertoe dat inwoners aan de kant blijven staan, dat zij uit schaamte niet deelnemen aan de samenleving, dat ze minder kansen hebben of werk. Daarnaast hebben zij vaker schulden,omdat ze de post niet lezen of niet begrijpen. We screenen daarom bij elke bijstandsaanvraag op de beheersing van de Nederlandse taal. Indien de taal van een te laag niveau is, verwijzen we actief door naar de ondersteuning die we bieden vanuit de middelen die we krijgen voor volwasseneneducatie of naar de verschillende lokale taalhuizen. Voortgang van taalontwikkeling wordt gevolgd.
Onze overheidscommunicatie aan inwoners die onvoldoende kunnen lezen en schrijven is vaak niet begrijpelijk.
Formulieren en beschikkingen zijn juridisch geformuleerd en daarom niet voor iedereen even toegankelijk.
Gevolg is dat inwoners post ongeopend laten, de berichtgeving niet begrijpen en het risico lopen op schulden.
Informatie en advies moet in onze regio laagdrempelig en in begrijpelijke taal beschikbaar zijn. We ‘vertalen’
daarom onze regelingen, formulieren en informatie, zowel regionaal als lokaal, in begrijpelijk Nederlands. We ondersteunen inwoners die de formulieren moeten invullen om inkomensondersteuning te krijgen.
1. Inkomensproblematiek waar mogelijk voorkomen door voldoende informatie te bieden,
beter te signaleren en in een vroeg stadium mee helpen
Strategische Kaders Werk en Inkomen 2020 – 2023
8 1.c We herkennen, signaleren en benaderen inwoners met schulden proactief
Sinds 2015 zijn de kosten voor regionale schulddienstverlening gestegen, zijn de kosten van beschermingsbewind toegenomen en investeren gemeenten meer in extra ondersteuning Bijvoorbeeld door lokale, laagdrempelige inlooppunten voor inwoners met geldproblemen te starten.
Wij ontvangen signalen van verschillende uitvoeringspartners wanneer schulden ontstaan. Te denken valt aan de energiemaatschappij of de woningbouwvereniging. We gaan deze signalen combineren. Daarbij houden we oog voor de privacy van onze inwoners. Wanneer er geldproblemen in het gezin zijn, gaan we er proactief op af en bieden we informatie, advies en ondersteuning.
Er zijn enkele groepen in de samenleving die grotere kans maken op het maken van schulden. Denk daarbij aan nieuwkomers (met het oog op de wijzigingen in de wet inburgering) of ZZP-ers. Voor deze groepen ontwikkelen we gespecialiseerde ondersteuning.
1.d We bieden vroegtijdige ondersteuning bij ingrijpende levensgebeurtenissen.
Schulden zijn vaak (mede) oorzaak van gezinsproblemen. Niet voor niets wordt steeds vaker gezegd dat
‘schuldhulpverlening de beste vorm van jeugdzorg’ is. Uit gegevens van de RSD weten we dat een derde van de inwoners die jaarlijks instromen in de bijstand dat doen vanwege een ingrijpende levensgebeurtenis, zoals een scheiding of verlies van werk. Overigens kunnen inwoners die geen bijstandsuitkering hebben ook ondersteuning krijgen van de RSD. Informatie over onze regelingen dient in een vroeg stadium en in begrijpelijk taalgebruik beschikbaar te zijn. We communiceren actief en werken samen met (lokale) ketenpartners. Omdat we onze signalering verbeteren bereiken we, in een vroegtijdig stadium, inwoners die door omstandigheden in de problemen zijn gekomen.