O dwaes, en sloffen mensch, hoe dooldy in ‘t verkiesen! En keurt het quaet voor goet, mits dijn begeerlijckheyt
Ghy laet den lossen Toom, waer door dat moet verliesen De Ziel haer redens kracht, die gansch bedolven leydt.
Al ‘t gheen dat leven heeft natuerlijck is gheneghen Tot zijn selfs heyl, en vliedt ‘t gheen het voor quetslijck acht: Hoe komt dan dat den Mensch sich selven hier soo teghen, Soo ganschlijck teghen is, end eyghen schae betracht.
Ist niet verkeerden waen, die zijn oordeel verduystert, Waer door ‘t gheschapen hy meer als den Schepper eert, Met achteloos versuym, soo dat hy niet en luystert, Of zijn ghewisse klapt, die hem wel anders leert.
God voor het opperst goedt word met den mond gepresen, En nochtans metter daed naer ‘t teghendeel gepooght: Wordt hier gheen voncxken van de natuyrs kund bewesen, Of kennis uyt Gods werck, en heyligh woord be-ooght.
Maer hoorend is men doof, het Pond dat wort begraven: De wereld word ghelieft, met al haer mommery,
Van rijckdom, weeld, en pracht, en over d’edel gaven Der redelijcke Ziel, krijght wellust, heerschappy.
Die den verheerden mensch so gins en weer kan neygen, Als eeb verkochte Slaef, tot lijvelijcke lust,
En door ghewoont veraerd, wordt hy gheheel haer eyghen: Zijn vyandin hy stroockt, zijn moorderes hy kust.
Een Kol, een Toveres der wanckelbare sinnen, Die schijn voor wesen gheeft, en valschelijck bekoort; Die duysent vreughden veylt, om Boelen te ghewinnen: Maer van haer schoon toesegh en houdtse niet een woort.
Sy bromt met rijckdoms gloor, sy boocht op eer en state Sy terght met wulpse weeld, en pord tot dolle wraeck, En sit dus opghetoyd aen d’inganck van der straten, Op dats’ elck wandelaer haer onderdanigh maeck.
Daer wordt sy dan van d’een gevleyt en aenghebeden, Om ‘t licht bekoorlijck geld, daer ‘t gierigh hert nae haeck Het geld maeckt hem een slaef, en dwinght gemoed en leden Om ‘t geld hy rust, en lust, jae oock zijn selfs versaeckt.
Hy waent rijckdom zijn heyl, maer kanse niet bekomen, Want vol behoeflijckheyd blijft ‘t onverzadight hert
In ‘t midden van veel gouts, van geld, en van rijckdommen:
n Beooghde goet van hem nimmer verkreghen werdt.
Hy acht niet ‘t geen hy heeft, maer is naer meer genegen, ‘t Verkrijghen van het een nae ‘t ander wenschen doet; ‘t Vergroot maer zijn ghebreck, rijckdom is niet gheleghen In d’opghevolde Kist, maer in ‘t vernoeght ghemoedt.
‘t Gemoed is als een slot, ‘t welck soo zijn Kist verzegelt, Dat vriendts, of naestens noot gheen sleutels zijn hier toe: Zijn eyghen nootdrufts hoet hy oock soo schaers bepeghelt, Dat hy staegh lijd ghebreck, uyt vreese van armoe.
Zijn lichaems lust, zijn ziel, werpt hy om ‘t geld verlooren, Om meeren ‘t geld, hy meer en meer in zonden daelt: Gheweldt, verraedt, en moord wordt hier uyt meest geboren. Gierigheydt zijn dienaers met sulcken loon betaelt.
Een ander sich vergaept, aen ’s werelds eer en hoogheyt, Een inghebeelde waen de reden soo verblindt,
Dat hy op ydel lof ghestadigh ‘t hert, en d’oogh leydt, En kiest voor ‘t hoogste goed een hand vol schaeuw en wint.
Voor een aensienlijckheydt de sinnen zijn bekommert, Men slooft, men woelt, en draeft, men soeckt veel list en raet, Men halet zeyl in top, en maeckt sich selfs beslommert Om voeden hoverdy, zijn alderhooghste quaedt.
Hy koestert zijn verderf, al soud hy ‘t oock versparen Wt d’hongherighe Maegh, en nutten veel te min: Al zijn besloofde winst, en pijnelijck vergaren Hy offert op d’altaer van dees zijn Afgodin.
Maer die geen macht ontbreect om prael en pracht te voeren En sorgheloos in staet, soo ‘t schijnt, hem weeldigh draeght: Een onvernoeghtheyd komt d’inwendigheyd beroeren, Afgunstigheyd, en haet, zijn hert als Worrem knaeght.
Een trap tot hoogher staet is elcken staet besonder, Zijn ydel hert blijft ijl, van ydel lof en rom,
En of hy schoon al had de gansche wereld onder: Met Alexander keeck hy naer meer wereld om.
Hy schrolt op ’s naestens deugd, en bickt op zijn vermogen Diens eer hy waent zijn schand, diens voorspoet hy benijt;
Hy woud dats’ al voor hem demoedelijcken boghen, Ghevalt het teghendeel, hy zwelt en berst van spijt.
Waer nu dees hoverdy den wreckaerd hier versellet, Terstond verheft zich krijgh, om krijghen d’overhandt: Hy lieft de pracht om d’eer, maer ‘t voeden hem weer quellet, En wil hy sparen geld, den prael leydt hast in ‘t zandt.
Maer die door rauwe smaeck van ‘t guls, en vratigh leven Van geyl onkuyssche min hier worden dwaes verlockt: Dees haer Lichamen selfs tot mart’len overgheven. Een doodelijck vergif, voor wijn, word ingheslockt.
De gulsigheyd verdelght de smaeckelijcke krachten Van d’edele natuyr, die matigheyd bemint;
Den vrater lust in-beeld, en –maet doet lust versmachten, En derft de soetigheyd die m’in de Spijse vind.
Een lichaem onghesont, de gheesten als ghebonden, De ziele redenloos, de sinnen gansch beroyd,
Sijn ampt, of werck versloft, zijn naem end eer geschonden, En voorts zijn welvaert al, den slemper dus verpoyd.
De straffe volght de zond soo dapper op de hielen: Wat baert wellustigheyd dan nae smert en onlust? En wat d’onkuyssche min dan ontijdigh ontzielen, Nae veel gheleden pijn, en moeyelijck onrust.
Wat volght des nijders nijt dan stadigh onghenoeghen? Die met eyghen ghequel, en schae, zijn meester plaeght: Maer dat ver overtreft, is een hert-knaghend’ wroeghen, ‘t Welck hier den sondaer pijnt, en voor ‘t Gerichte daeght.
Wie soude lieven dan zijn meeste doodt-vyanden? Wie wenscht te wesen slaef, en zijn ghedwinghelandt? Wie is die sijn vryheyd wil legghen selfs aen banden? Als die door eyghen wil en zonde wordt vermant.
Ghy hoogh-begaefde mensch, de zonde wilt dan vlieden Als ‘t schadelijckst vergift, dat ghy hier vinden meught:
Soeckt Liefd’, en volght de deughd, bestaend’ in Gods ghebieden, Want ziel ende ghemoed sy salight, en verheught.