1 Doel en werkwijze van de peiling Schrijfvaardigheid einde (s)bo
1.3 Steekproef van deelnemende scholen en leerlingen
Voor de peiling hebben we een steekproef getrokken van leerlingen die in schooljaar 2018/2019 in groep 8 van het bo zaten en een steekproef van leerlingen die na het schooljaar 2018/2019 het sbo zouden verlaten. De steekproeven zijn indirect getrokken door een steekproef van scholen te trekken en in principe alle leerlingen in groep 8 van een geselecteerde bo-school of schoolverlaters in het laatste leerjaar van een geselecteerde sbo-school op te nemen in de steekproef.
1.3.1 Scholen
Voor de steekproefrekking van scholen in het bo hebben we een aantal specifeke scholen uitgesloten.40 Bovendien werd de steekproef alleen getrokken uit scholen waar in schooljaar 2018/2019 toezicht zou plaatsvinden.41 Voor de steekproefrek-king verdeelden we de scholen in 4 groepen op basis van het percentage gewichtenleerlingen op de school. Binnen deze groepen hebben we de scholen geordend naar het aantal leerlingen per school. Hieruit trokken we een steekproef van 120 scholen getrokken, met 2 reservesteekproeven. De 240 scholen uit de reservesteekproeven dienden als vervangers voor scholen uit de eerste steekproef. Scholen in de eerste steekproef die in dat jaar zouden deelnemen aan internationaal onderzoek naar de prestaties voor rekenen/wiskunde en natuuronderwijs in groep 6 (TIMSS) of aan het peilingsonderzoek rekenen-wiskunde in groep 8 werden toegewezen aan de reservesteekproef.
40 Scholen waarvan het bestuur maar 1 school vertegenwoordigde werden niet meegenomen in de steekproef om deze niet te veel te belasten met onderzoek. Daarnaast werden nieuwkomerscholen, scholen in het buitenland, scholen met niet-bekostigd onderwijs (nbo), rijdende scholen, azc-scholen, scholen voor internationaal onderwijs, scholen waarvan de opbrengsten in groep 8 ontbreken en scholen met een voorziene ophefngsdatum uitgesloten.
41 Dit betrof een representatieve subset van de totale populatie scholen.
DEEL C
DOEL EN WERKWIJZE PEIL.SCHRIJFVAARDIGHEID 131
deze regio’s zijn de scholen geordend naar het aantal leerlingen per school. Hieruit is een steekproef van 60 scholen getrokken met een reservesteekproef. Scholen die in 2017/2018 hadden deelgenomen aan het peilingsonderzoek monde-linge taalvaardigheid werden zo veel mogelijk buiten de steekproef gehouden of toegewezen aan de reservesteekproef.
Uiteindelijk deden 95 bo-scholen en 38 sbo-scholen mee aan het peilingsonderzoek. Van de bo-scholen die meededen aan de peiling hadden 23 scholen 2 of meer groepen 8 en 27 sbo-scholen meerdere groepen schoolverlaters. In alle klassen van de aangemelde scholen zijn de taken afgenomen. De deelnemende groepen zijn voldoende representatief voor de
Nederlandse populatie bo-scholen en sbo-scholen als het gaat om regio, mate van stedelijkheid, denominatie, schoolgroot-te en aantal leerlingen uit groep 8 in het bo of het laatsschoolgroot-te leerjaar in het sbo. De deelnemende groep bo-scholen is daar-naast voldoende representatief voor de Nederlandse populatie ten aanzien van het percentage gewichtenleerlingen.
1.3.2 Leerlingen
Van tevoren leverden de aangemelde scholen gegevens aan van in totaal 3.545 leerlingen. Op de dag van de afname waren 145 leerlingen afwezig wegens ziekte of een andere reden. Verder deden 12 leerlingen deden niet mee door het ontbreken van ouderlijke toestemming voor het gehele onderzoek en werden 25 leerlingen van tevoren uitgesloten op basis van de volgende criteria:
• kenmerken van cognitieve, emotionele, motorische of functionele aard waardoor deelname aan de peiling niet mogelijk was en normaliter op school ook geen schrijfaken konden worden uitgevoerd;
• korter dan 1 jaar in Nederland ten tijde van de afname én onvoldoende beheersing van het Nederlands.
Zowel in het sbo als het bo hebben ook leerlingen aan het onderzoek meegedaan die ten tijde van de aanmelding nog niet aanwezig waren op school. We hebben uiteindelijk gegevens verzameld van 3.358 leerlingen (2.438 bo-leerlingen en 920 sbo-leerlingen).
De deelnemende groep bo-leerlingen verschilt niet van de populatie wat betref de verhouding jongens/meisjes, leefijd en leerlinggewicht.42 De deelnemende groep sbo-leerlingen wijkt niet af van de populatie wat betref de verhouding jongens/
meisjes en leefijd.
In het technisch rapport van het consortium dat de instrumentontwikkeling en dataverzameling voor deze peiling uitvoerde, staat een uitgebreidere verantwoording van de steekproefrekking, de werving, de dataverzameling en het instrumentarium (Ritzema et al., 2020).
42 Bij 11 (55%) van de 20 scholen met 10-25% leerlingen met een leerlinggewicht is in de administratieformulieren aan geen enkele leerling een gewicht toegekend. Dat geldt ook voor 2 van de 8 scholen met >25% leerlingen met een leerlinggewicht (25%). Naar alle waarschijnlijkheid is dus sprake van een onderschating van het aantal leerlingen met een gewicht in dit peilingsonderzoek. De representativiteit van de steekproef is daarom bepaald op basis van de verzamelde gegevens voor zover beschikbaar en geschate aantallen gewichtenleerlingen voor de 2 typen scholen waarvoor de aantallen onbekend waren. De schatingen zijn gebaseerd op de gemiddelde aantallen gewichtenleerlingen in vergelijkbare scholen. Ter controle van de schatingen zijn DUO-gegevens geraadpleegd.
[HOOFDSTUK] 133
Literatuurlijst
Bruning, R., Dempsey, M., Kaufman, D.F., McKim, C., & Zumbrunn, S. (2013). Examining dimensions of self-efcacy for writing. Journal of Educational Psychology, 105 (1), 25-38.
Cohen, J. (1988). Statistical power analysis for the behavioral sciences (2nd ed.). Hillsdale, N.J.: L. Erlbaum Associates.
Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen (2008). Over de drempels met taal. De niveaus voor de taalvaardigheid. SLO.
Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen (2009). Het referentiekader taal en rekenen. De referentieniveaus. SLO en OCW.
Espin, C. A. (1999). Criterion-Related Validity of Curriculum-Based Measures in Writing for Secondary School Students.
Reading & Writing Quarterly, 15 (1), 5-27.
Evers, A., Lucassen, W., Meijer, R., & Sijtsma, K. (2009). COTAN beoordelingssysteem voor de kwaliteit van tests (geheel herziene versie). Amsterdam: NIP.
Gelderen, A. van (2010). Leerstofijnen schrijven beschreven. Enschede: SLO.
Gelderen, A.J.S. van, & Blok, H. (1991). De praktijk van het stelonderwijs in de groepen 7 en 8 van de basisschool.
Observaties en interviews. Pedagogische Studiën, 68 (4), 159-175.
Greven, J., & Letschert, J. (2006). Kerndoelen primair onderwijs. OCW.
htps://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2006/04/28/kerndoelenboekje
Hacquebord, H. I., & Lenting-Haan, K. (2012). Kunnen we de moeilijkheid van teksten meten? Naar concrete maten voor de referentieniveaus. Levende Talen Tijdschrif, 13 (2), 14-23.
Hoogeveen, M. (2017). Schrijfvaardigheid in het basisonderwijs. Enschede: SLO.
Hoogeveen, M., & Paus, H. (2003). Wat is een taalcoördinator? Een verkenning van de rol van de taalcoördinator in de basisschool.
Enschede: SLO.
Inspectie van het Onderwijs (2021). Technisch rapport Peil.Schrijfvaardigheid einde (s)bo 2018-2019.
Utrecht: Inspectie van het Onderwijs.
Janssen, T., & Weijen, D. (2017). Efectief schrijfonderwijs op de basisschool. Een didactisch kader ten behoeve van landelijk peilingonderzoek.
Amsterdam/Den Haag: Universiteit van Amsterdam en NRO.
Kuhlemeier, H., Til, A. van, Hemker, B., Klijn, W. de, & Feenstra, H. (2013). Balans van de schrijfvaardigheid in het basis- en speciaal basisonderwijs 2. Uitkomsten van de peiling in 2009 in groep 5, groep 8 en de eindgroep van het sbo (PPON-reeks nr. 53). Arnhem: Cito.
Pander Maat, H. (2002). Tekstanalyse. Wat teksten tot teksten maakt. Bussum: Coutinho.
Pajares, F., & Valiante, G. (1997). Infuence of self-efcacy on elementary students’ writing. The Journal of Educational Research, 90 (6), 353-360.
Ritzema, E.S., Pander Maat, H., Stukker, N, Hemker, B.T., Naayer, H.M., Lampe, T., Gelderen, A. van, & Boer, H. de (2020).
Peiling Schrijfvaardigheid einde (speciaal) basisonderwijs 2019. Technische rapportage. Groningen: GION onderwijs/onderzoek.
Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden (2010). Besluit referentieniveaus Nederlandse taal en rekenen.
htps://zoek.ofcielebekendmakingen.nl/stb-2010-265.html