Steekproef selectie

Middels de database van Compustat.com is een selectie gemaakt van ondernemingen in de bouwsector. Hierbij is gebruik gemaakt van de sectorenindex (SIC). De code voor ondernemingen in de bouwsector is 1500 t/m 1799. De projecten van de bouwondernemingen zijn hierbij als volgt: woningbouw, utiliteitsbouw, wegenbouw, civiele bouw, infratechniek, vastgoedbeheer, afbouw en installatietechniek (MelissaDATA, n.d.). Dit resulteerde in een selectie van 57 grote beursgenoteerde ondernemingen in de bouwsector. Van deze 57 ondernemingen waren er 8 gevestigd in Maleisië en 5 in Thailand. Op basis van het onderzoek over de economische crisis is gebleken dat de bouwsector van Maleisië en Thailand geen crisis heeft doorgemaakt, wat wel het geval is in onder andere Amerika, Europa en Japan. Derhalve zijn deze 13 ondernemingen niet meegenomen in dit onderzoek en bleven er 44 ondernemingen over. Een overzicht van de selectie is te vinden in bijlage 3. De jaarverslagen over de boekjaren 2007, 2008 en 2009 zijn als PDF bestand opgevraagd via de website van de ondernemingen zelf.

9.2 Dataverzameling

Ten behoeve van het testen van de hypothesen en zodoende een antwoord te kunnen geven op de onderzoeksvraag is het van belang om te weten op welke manier verslaggeving over strategische risico’s wordt gedefinieerd en welk rechtssysteem het land hanteert waarin de onderneming zich heeft gevestigd. Verder is de grootte van de onderneming als controlevariabele gebruikt. Het rechtssysteem, de verslaggeving over strategische risico’s en de grootte van de onderneming zijn in deze paragraaf achtereenvolgens behandeld.

Rechtssysteem

Na de onderzoeken van onder andere La Porta et al. (1998), Alexander en Archer (2003) en Doupnik en Salter (1995) is inzichtelijk welke landen het common law rechtssysteem

37 hanteren en welke landen het code law rechtssysteem hanteren. Zoals in hoofdstuk 6 is aangegeven bevindt zich in bijlage 2 een overzicht, welke is samengesteld naar aanleiding van de bovengenoemde onderzoeken, met welke landen een common law rechtssysteem hanteren en welke landen een code law rechtssysteem hanteren.

Met behulp van de bovengenoemde lijst zijn de ondernemingen uit de selectie ingedeeld naar een land met een common law rechtssysteem of een code law rechtssysteem. Het rechtssysteem is als volgt gecodeerd:

 Code 0: Deze code geeft aan dat de onderneming is gevestigd in een land met een common law rechtssysteem;

 Code 1: Deze code geeft aan dat de onderneming is gevestigd in een land met een code law rechtssysteem.

Verslaggeving over strategische risico’s

Voor de analyse van de verslaggeving over strategische risico’s wordt gebruik gemaakt van een indexanalyse. Deze methode is geschikt voor onderzoeken waarbij verschillende onderwerpen worden onderzocht. In dit onderzoek is gebruik gemaakt van een index met gecategoriseerde risico’s met verschillende wegingen, deze methode is ook door Linsley en Shrives (2006) gebruikt.

De meeste informatie-elementen in deze index zijn gevormd door de literatuur en onderzoeken uit hoofdstuk 5.

De index is opgesteld met twee categorieën. De categorieën waar gegroepeerd de informatie-elementen onder vallen zijn:

1. De beschrijving van belangrijke toekomstgerichte informatie;

2. De beschrijving van de belangrijkste specifieke risico’s in de bouwsector.

Er is vervolgens een weging toegekend aan de categorieën van de index. Categorie 2 heeft een weging gekregen variërend van 1 tot en met 4. De weging van categorie 2 is afhankelijk van hoe kritiek het risico is, welke naar aanleiding van het onderzoek van Ernst & Young (2010) is vastgesteld. Het noemen van ieder kritiek risico krijgt een weging 4 mee, voor ieder genoemd hoog risico een weging 3, voor een gemiddeld risico een weging 2 en voor elk matig risico een weging 1. De indeling van de specifieke risico’s in de bouwsector is te vinden in

38 figuur 3 (hoofdstuk 5). De weging van categorie 2 is op dezelfde manier gedaan als in het onderzoek van Altenburg (2009).

Categorie 1 heeft een weging 3 gekregen aangezien het gaat over belangrijke strategische toekomstgerichte informatie en deze valt het meest te vergelijken met een hoog risico uit categorie 2. Derhalve is er voor dezelfde weging gekozen als een hoog risico.

De formule die voor de index analyse gebruikt wordt is de volgende: WRVj = 1/nj Wi RVi

WRVj = Gewogen risicoverslaggeving index nj = maximum score van de criteria

RVi = onderwerpen gerapporteerd door onderneming Wi = weging per onderwerp

De verslaggeving over strategische risico’s wordt hiermee getest relatief aan de index. Hoe meer het verslag aan de index voldoet, des te hoger is de kwaliteit van de verslaggeving.

De index, hierna het toetsingsmodel genoemd, is opgesteld aan de hand van het model van Poorter en Visser (2005), welke ook in eerdere onderzoeken is gebruikt (Kok, 2008). Het model van Poorter en Visser (zie hoofdstuk 5) heeft betrekking op verslaggeving over risico’s en risicomanagement in het algemeen, terwijl dit onderzoek draait om de verslaggeving over risico’s en risicomanagement op strategisch gebied. Derhalve zijn niet alle elementen uit het model van Poorter en Visser gebruikt en zijn deze aangevuld met relevante richtlijnen van de beroepsorganisaties van accountants, zoals de CICA (hoofdstuk 5). Om tot een betere index te komen zijn er elementen specifiek voor de bouwsector aan toegevoegd, zoals de conjunctuurindicatoren van de EIB (hoofdstuk 3) en de belangrijkste risico’s in de bouwsector (Ernst & Young, hoofdstuk 5).

Bij het toetsingsmodel is uitsluitend gebruik gemaakt van gesloten vragen. Daarbij zijn bij de informatie-elementen twee mogelijkheden onderscheiden:

 Code 0: Deze code geeft aan dat het informatie-element niet aanwezig is in het risicoverslag;

 Code 1: Deze code geeft aan dat het informatie-element aanwezig is in het risicoverslag.

39 Door de weging die in de index verwerkt zit, is de eindscore van elk jaarverslag een relatieve score. De totaalscore van de codes wordt in de formule verwerkt tot de uiteindelijke score.

Aan de hand van de codering en weging en de daaropvolgende totaalscore is inzichtelijk gemaakt in welke mate ondernemingen in de bouwsector verantwoording afleggen over strategische risico’s.

Om te komen tot een totaalscore voor de verslaggeving over strategische risico’s is het toetsingsmodel toegepast op het gehele jaarverslag van de bouwonderneming. Verplichte rapportages door Amerikaanse bouwondernemingen, zoals het zogenaamde Form-10K, zijn ook meegenomen in dit onderzoek, mits deze geïntegreerd is in het jaarverslag van de bouwonderneming.

Het toetsingsmodel welke op de 132 jaarverslagen is toegepast wordt in tabel 3 weergegeven.

Vragen scoreformulier Uitkomst Codering

na weging

Categorie 1: De beschrijving van belangrijke toekomstgerichte informatie

1. Wordt er informatie verschaft over de vooruitzichten in de macro-

economische ontwikkeling, rekening houdend met de kredietcrisis

cq. economische crisis? Ja / Nee 3 / 0

2. Wordt er informatie verschaft over de genomen of te nemen

risicobeheersing maatregelen? Ja / Nee 3 / 0

3. Wordt er informatie verschaft over de orderportefeuille? Ja / Nee 3 / 0

4. Wordt er informatie verschaft over de renteontwikkeling? Ja / Nee 3 / 0

5. Wordt er informatie verschaft over belangrijke lopende projecten? Ja / Nee 3 / 0

Categorie 2: De beschrijving van de belangrijkste specifieke risico’s in de bouwsector

6. Wordt het kritieke risico Regulation and compliance beschreven? Ja / Nee 4 / 0

7. Wordt het kritieke risico Access to credit beschreven? Ja / Nee 4 / 0

8. Wordt het kritieke risico Slow recovery/double-dip recession beschreven? Ja / Nee 4 / 0

9. Wordt het hoge risico Managing talent beschreven? Ja / Nee 3 / 0

10. Wordt het hoge risico Radical greening beschreven? Ja / Nee 3 / 0

11. Wordt het gemiddelde risico Emerging markets beschreven? Ja / Nee 2 / 0

12. Wordt het gematigde risico Cost-cutting beschreven? Ja / Nee 1 / 0

13. Wordt het gematigde risico Non-traditional entrants beschreven? Ja / Nee 1 / 0

14. Wordt het gematigde risico Social acceptance risk/CSR beschreven? Ja / Nee 1 / 0

15. Wordt het gematigde risico Executing alliances and transactions

beschreven? Ja / Nee 1 / 0

Maximale totaalscore (codering inclusief weging): 39 Tabel 3. Toetsingsmodel

40 De totaalscore van de index, dus de uitkomst van de formule, wordt “risicorapportage” genoemd. In bijlage 4 is het toetsingsmodel uitgebreider uitgewerkt, daar staat ook de beslissingsregel die is gehanteerd.

Grootte van de onderneming

Empirisch onderzoek heeft aangetoond dat de mate van disclosure positief gecorreleerd is aan de grootte van de onderneming, zie hoofdstuk 7. Derhalve is de grootte van de onderneming gebruikt als controlevariabele. De grootte van de onderneming is gebaseerd op de jaaromzet. De omzet van elke onderneming is omgerekend naar de Euro op basis van de geldende koers op balansdatum van het betreffende jaar.

Uiteindelijk heeft dit een dataset opgeleverd waarin van 44 ondernemingen in de bouwsector voor de jaren 2007, 2008 en 2009 de score op “risicorapportage”, het rechtssysteem van het vestigingsland en de jaaromzet is genoteerd.