Deel II Resultaten en Analyse
4. De stadsmariniers in Rotterdam § 1 De stadsmariniers als instrument
In hoofdstuk 1 is reeds aangegeven dat de stadsmariniers in 2002 door het College van B&W werden aangesteld naar aanleiding van ernstige veiligheidsproblemen in meerdere wijken in Rotterdam (Gemeente Rotterdam, 2012: 5).
In de gemeente werd hoge prioriteit gesteld aan veiligheid. Het College van B&W gaf in 2002 de wens aan om in 2005 in Rotterdam enkel nog veilige wijken te hebben. Bovendien streefde het College ernaar om in 2010 ook geen probleemwijken meer te hebben. Dit streven werd vastgelegd in de Veiligheidsindex. Aan de hand hiervan wordt gemeten hoe (on)veilig een wijk is en aan de hand van de score van een wijk, wordt deze ingedeeld in een categorie. Ook brengt de Veiligheidsindex in kaart wat de jaarlijkse ontwikkeling is. De Veiligheidsindex wordt sinds 2002 gehanteerd uit rationele overwegingen; het is een methode om de doelstellingen van het veiligheidsbeleid op dusdanige wijze uit te drukken, dat de doelstellingen en de effecten meetbaar kunnen worden gemaakt. Hiermee kan dus worden bezien of verantwoordelijken voor het beleid, alsmede de uitvoerders, beleid effectief ontwikkelen en uitvoeren. In 2014 is de veiligheidsindex opgenomen in het Wijkprofiel, een meetinstrument dat de veiligheidsindex, de fysieke index en de sociale index met elkaar verbindt. Aan het beleid zijn door middel van het gebruik van de index targets gekoppeld. Resultaatgerichtheid is hiermee een belangrijke rol gaan spelen in de veiligheid. Door de betrokken partijen in de integrale aanpak wordt gestuurd op resultaten. Er kan dus naderhand bij de evaluatie middels de index ook worden gekeken of de inzet van de uitvoerders op die punten samenhangt met eventuele verbeteringen. De score en categorie beïnvloeden in sterke mate de evaluatie van het veiligheidsbeleid van het dagelijks bestuur in Rotterdam en daarmee de wijze waarop gestuurd wordt.
42 Waar veiligheidsproblemen bovenmatig en onacceptabel zijn, worden de stadsmariniers ingezet als instrument om veiligheidsproblemen aan te pakken. Zij richten zich daarbij op een bepaald geografisch gebied of op een bepaald thema. De problemen die zich in de gebieden en op de thema’s voordoen, zijn vaak hardnekkig. Zij vergen een multidisciplinaire benadering en een integrale en vernieuwende aanpak. Naast de hardnekkige problemen, komen er ook acute problemen voor in de wijken. Dit zijn problemen die zichtbaar en eenvoudig te doorgronden zijn. De oplossing voor dit type probleem kan op relatief eenvoudige wijze worden gevonden door snelle actie (Rekenkamer Rotterdam, 2010: 30).
De stadsmariniers zijn ambtelijk bij de directie Veiligheid geplaatst. De werkzaamheden van de directie Veiligheid zijn erop gericht Rotterdam veiliger te maken. Er zijn vier afdelingen binnen de directie Veiligheid, waaronder de afdeling wijkveiligheid. Onderstaande afbeelding vormt een weergave van de positionering van de stadsmariniers binnen de directie Veiligheid.
Aan de stadsmariniers en Directie Veiligheid wordt door het College van B&W jaarlijks budget ter beschikking gesteld. Er bestaan dan ook korte lijnen tussen de stadsmariniers en het dagelijks bestuur. De mogelijkheid tot snel handelen is er voor de stadsmarinier doordat de verantwoording pas achteraf hoeft te worden afgelegd, zodat de processen ook niet onnodig vertragen. De stadsmariniers opereren als vertegenwoordigers van het College, waarbij zij de mogelijkheid hebben in te grijpen op het hoogste bestuurlijke en ambtelijke niveau. Zo
43 kunnen de diensten opdrachten krijgen van de stadsmariniers en hebben de stadsmariniers agenderingsbevoegdheid voor het College van B&W (Gemeente Rotterdam, 2016).
Afbeelding 3, lijnen van verantwoording tussen stadsmariniers en bestuurlijke actoren, Bron: Rekenkamer Rotterdam, 2010
§ 4.2 De rollen van de stadsmariniers
De stadsmariniers worden ingezet in de frontlijn als personen met de meeste expertise op het gebied van veiligheid. Daarbij krijgen zij verschillende rollen toegewezen met als hoofddoel het verbeteren van de veiligheid (Gemeente Rotterdam, 2012: 4)
Voor de verbetering van de veiligheid in de wijken waar dat nodig is, wordt maatwerk gezien als de beste manier om de problemen aan te pakken. Door het College van B&W worden de rollen van de stadsmariniers aangemerkt als preventief, signalerend en interveniërend. Zij worden geacht regelmatig aanwezig te zijn in de wijken om problemen te signaleren en te interveniëren waar snelle acties nodig zijn. Ook dienen zij een zekere mate van opmerkzaamheid te hebben, waardoor zij preventief kunnen optreden. Enerzijds is een stadsmarinier iemand die zijn eigen gang gaat, anderzijds is hij een procesmanager, met het oog op blijvend resultaat. Door deze veelzijdige rol is het nodig dat de stadsmariniers zich met regelmaat in de wijk begeven, om met verschillende partijen te communiceren. Zij dienen daarbij niet alleen te communiceren met andere partijen, maar ook met hen de wijk in te trekken, zodat eventuele problemen zichtbaar zijn. Dit biedt de stadsmariniers de mogelijkheid om zaken op te sporen waar reguliere organisaties zoals gemeentelijke diensten, daar niet in slagen. De stadsmariniers leggen contact met deze organisaties en de belangrijkste instituties in de wijk en brengen deze ook met elkaar in verbinding. Tevens is het belangrijk
44 dat zij hun wijk goed kennen en ook weten met wie zij in contact moeten komen, maar ook dat zij in hun wijk zichtbaar kunnen maken dat die contacten benut worden om de veiligheid daar te verbeteren. Gedurende het uitvoeren van maatregelen wordt van de stadsmariniers verwacht dat zij voortdurend monitoren of alles naar behoren verloopt en waar nodig, ingrijpen (Gemeente Rotterdam, 2016).
Het is van belang dat de stadsmariniers een gevoel van urgentie kunnen creëren bij de organisaties en instituties waarvan medewerking nodig is. Dit dient ervoor te zorgen dat deze partijen zich realiseren dat samenwerking voordelen biedt en positieve veranderingen teweeg kan brengen. Als dit besef er bij de betreffende partijen is, kunnen er maatregelen worden getroffen door de stadsmariniers zelf, of zij kunnen andere partijen maatregelen laten nemen. De stadsmariniers worden geacht daarbij door te zetten tot hun doel is bereikt. Zij richten zich dus op het behalen van resultaten, wat partijen kan motiveren en overtuigen van de aanpak.
Een belangrijk aspect binnen de rol van de stadsmariniers, is het bereiken van duurzame resultaten door ook onderliggende oorzaken van problemen aan te pakken en het
veiligheidsgevoel bij bewoners te verbeteren. Dit is geen sinecure, omdat dit betekent dat percepties van bewoners over de wijk zullen moeten veranderen (Gemeente Rotterdam, 2016).
§ 4.3 De kenmerken van de stadsmariniers
Zoals eerder besproken, vervullen de stadsmariniers een veelvoud aan rollen. Zo worden zij aanjager, breekijzer, coördinator, verbinder en onderhandelaar genoemd. Uit deze veelzijdige rol blijkt dat de stadmariniers een unieke functie bekleden. Er zijn verschillende elementen die hen typeren en hen onderscheiden van andere functionarissen. Allereerst betreft dit hun positionering binnen de gemeente. De stadsmariniers werken in opdracht van het College en hebben ook korte lijnen met de burgemeester en de stuurgroep. Door hun mandaat beschikken zij over gezag. Bovendien hebben de stadsmariniers de mogelijkheid eigen middelen in te zetten uit het budget dat hen ter beschikking is gesteld en stelt de wijze van verantwoording achteraf hen in staat snel op te treden. Wat kenmerkend is voor de
stadsmariniers, is dat samenwerking met andere partijen centraal staat. Hierbij is het noodzakelijk door verschillende lagen van bestuurders, diensten en organisaties heen te opereren. Dit gebeurt met het oog op het boeken van resultaten, waarbij het soms nodig is dat
45 de stadsmariniers zelf de uitvoering in handen nemen, maar dit hoofdzakelijk door andere partijen wordt gedaan (Gemeente Rotterdam, 2016).