2.1 Inleiding
Dit hoofd stuk betreft een g rove weergave van de resu l taten van een g roepsbijeenkomst met s l ach toffers v a n misd r ijven . De deel nemers aan deze bijeen komst zij n gewo rven via coördi natoren van ci rca 1 5 Buro ' s Slachtoffer h u l p . Voor de werving v a n kandidaten werden 4 selectiecriteria opgesteld :
1 . Het m i sdrijfslachtoffer heeft lichamelijk of geestelijk letsel o pgelopen ' ; 2 . Voor het verwer ken van de gevolgen van het misd rijf heeft het
slac htoffer contact gehad met instel l i n gen op ten m i n ste twee van de volgende terrei nen : strafrecht, civiel recht, particuliere of sociale verzekeri ngen , medi sche wereld , a r beidssector, psycho-sociale h u l p
ver lening;
3 . H et slachtoffer heeft het i ncident in zoverre em oti o neel verwerkt dat h ij of zij i n staat is deel te nemen aan een g roepsbijeen komst over de gevo lgen ervan en het traject dat volgde op het m i s d rijf;
4 . Het s l achtoffer moet i n staat zijn de eigen ervaringen te verwoo rden .
De coördi natoren bepaalden zelf op wel ke wijze zij o n s verzoek i n de
organisatie zouden ui tzetten en ook de eerste selectie van respondenten l ag bij de coörd i n ator en de mederwer kers van het betreffende Bu r o .
Twee schr iftel ij ke e n meerdere telefo n i s che contacten met d e coördi natoren van de g eselecteerde Buro's leverde u i teindel ijk 1 1 kandi daten op voor het panel met s l ach toffers van m i s d r ijven met letsel .
Met de geselecteerde perso nen werd een telefo nisch voo rgesprek
gehouden . Het d oel van dit gesprek was om feitelij ke i n formatie omtrent het m i sdrijf en de gevolgen daarvan te achterhalen en om na te gaan i n
hoeverre de per soon i n kwestie vol deed a a n de opgestelde criter i a . O m verschil lende redenen vielen 5 kandidaten a f .
H e t g roepsi nterview , waaraan d o o r 5 personen werd deelgenomen2 , besto nd u i t twee o nderdelen . Het eerste d iende ter verifi catie van hetgeen de kandi d aten h adden meegedeeld tijdens het voorgesprek. Het doel was om per persoo n te komen tot een overzicht van de za ken die men als k nelpunt had erv aren i n de di enstverlen i n g door organisaties waarvan men in de fase na het misd rijf afhan kel ijk was . Gecheckt werd of de door het slachtoffer verwoordde knel p u nten co rrect waren weergegeven . Waar nodig werd aan de deel nemers een toel i chting gevra ag d . N a afloop werd
nagegaan i n hoeverre de kandidaten dezelfde barrières waren tegen gekome n .
Tijdens het m i d d a gdeel v a n de bijeen komst werd gezamenlijk gebra i nstormd over mogelijke o p l ossi ngen voor de gesignaleerde p ro blemen . Aan de deel nemers werd de opdracht gegeven vanuit d rie inval s hoeken met aanbevel i n gen te komen:
1 ) ter bevorder i ng van de mogelijkheden van het slac htoffer zelf;
2 ) ter o ndersteu n i ng van het s l a chtoffers door derden;
3) ter ver beteri ng van de d ienstverlen i ng van i n stel l in gen .
Noot 1 Tegelijkertijd werden er slachtoffers van verkeersongevallen geworven. Met hen moet de groepsbijeenkomst echter nog worden belegd.
Noot 2 De zesde persoon kwam niet opdagen.
Pagina 28 Tussenrapportage 'Zelfredzaamheid in Slachtoffersituaties' DSP-Amsterdam
De i n stel l i ngen waar slachtoffers van m i sdrijven mee te m a k e n k u n n e n krijgen zijn d o o r o n s i ngedeeld i n de volgende ' s u bsystem en ' :
• strafrecht
• civiel recht
• verzekeri ngswezen
• m edische sector
• psychosociale h u l pverl e n i n g
• arbeid ssector
• soci a l e verzekeringen
H et m ag d u i d e l ij k zijn dat d ez e eerste resu ltate n zij n g e baseerd o p een beperkt aantal respondent e n . In d e e i n d rapportage z u l l e n d e h u i d i g e resu ltaten w o r d e n same ngevoegd met d i e van e e n tweede g roep van sl achtoffers van m i s d r ijven e n m et hetgeen i n hoofdstu k 3 wordt
g e p resentee r d : i nformatie o m trent hetgeen i ntermedi a i r e n aan k ne l p u nten ervaren bij d e ond erste u n i ng v a n slachtoffers in de periode na h et misdrijf.
D e h i e r gepresenteerde resu ltaten moeten daarom worden opgevat als een voorlo p i g e , g rove, i n d icatie voor mogelijke problemen in d e ' n azorg' aan s l a chtoffers van m i sdrijv e n . O o k de aanbeveli ngen zijn o p geen e n kele w ijze ' g escreend ' . De toep asbaarheid ervan zal dan ook nog nader bekeken moeten word e n .
D e paragrafen i n d i t hoofdstu k zijn e l k gewijd a a n een s u bsystee m , waarbij tel kens eerst wordt i ngegaan o p de door slachtoffers g esig na leerde
k n e l p u nten e n vervolgens d e a a n beve l i ngen worden weergegeve n .
2.2 Strafrecht
2.2 .1
De belang rij kste acto ren b i n n e n het su bsysteem strafrecht zijn de politie, het Openbaar M i n i sterie e n d e rechterlijke macht.
Politie
Knelpunten
Bij de politie sig naleerden de respondenten vooral k n e l p u nten met betr e k k i n g tot d e behandel i n g e n de registrati e . Daarn aast was e r een klacht met betre k k i n g tot d e aang ifte e n blijken slac htoffer i n a l g emene zin o n bekend te zijn met d e taken van d e politie.
K l achten omtrent d e behan d e l i n g richten zich e nerzijds o p d e i nterne com m u n i catie e n samenwe r k i n g : dat za ken bij de politie door verschi l l e n d e contactpersonen w o r d e n be h a ndeld wordt d o o r meerdere slac htoffers a l s n egatief ervaren.
Aan de andere k a nt wordt d e i nformatievoorziening als o nvoldoende beoordeel d . Zo werden s o m m i g e slachtoffers n i et of s l echt o p d e hoogte gehouden van het verloop 'J a n een zaak en andere personen kregen vooraf ver keerde of ontoerei kende i n formatie over hetgeen hen te wachten stond C . q . over d e mogelijkheden d i e zij hadden i n een bepaa l d e zaa k .
E r gaat ook wel eens wat m i s i n het opvragen van i nformatie bij derde n : één slachtoffer g af aan dat d e politie had nagelaten o m medische i nformatie op te vragen bij het zieke n h u i s , wel ke van belang had k u n n e n zijn bij het onderzoek door d e politi e .
I n twee gevallen waren e r p ro blemen i n de reg istratieproced u r e : één
sl ac htoffer was van oordeel d at diens proces verbaal zeer o n n a u w keurig en slordig was opgemaakt . Bij een andere persoon heeft het lang geduurd voordat d e politie met d e z a a k aan d e slag g i n g : voordat h et uiteindelijke
Pagina 2 9 Tussenrapportage 'Zelfredzaamheid in Slachtoffersituaties' DSP-Amsterdam
proces verbaal was opgem aakt kwam de politie versc h i l lende keren terug bij het slachtoffer . Daarb ij moest het slachtoffer steeds nieuwe vr agen
beantwoorden over het gebeu rde.
H et feit dat een ander sl achtoffer door de politie werd ontraden om aangifte te d oen v a n een mishan del i ng wekte bij deze persoon wei nig vertrouwen i n d e politie.
Bu rgers zijn vaak onbekend met de t a ken en verantwoordel ijkheden van de politie. H i erdoor hebben sl achtoffers soms verkeerde of te hoge
verwachtingen van deze organi satie, hetgeen in bepaalde gevallen tot teleu rstel l i ngen en/of k l ac hten lei d t .
Aanbevelingen
A l h oewel niet alle k nel p u nten met i nformati evoorzien i n g te maken hebben, menen d e respondenten dat een g r oot aantal k nelpu nten voorkomen kan worden of verzacht, i n d ien het co ntact en de i n formatie vanuit de politie naar het s l ac h toffer toe beter geregeld zou zij n . Een suggestie is o m bij elk korps een servi ce- en/of i nformatiepunt voor s l achtoffers i n te stel len, waar s l achtoffers met a l hun vragen terecht k u n nen . Een andere su ggestie is het act ief beschi k baar stellen aan iedereen die a a n g ifte komt doen , van
schr iftel ij k i nformatiemateriaal , over de taken v a n de pol itie, over hetgeen iemand te wachten staat wan neer h ij of zij a a n g ifte d oet van een m i sdrijf en o ver wat de consequenties zijn van het starten van civiel- of strafrechtel ijke proced u res .
Een andere su ggestie voor het verbeteren van i nformatievoorziening en -verg aring wordt gezocht in p rotoco lleri ng: de pol itie zou in iedere fase v a n de beh andeling van een zaak, de verpl i c h t i n g moeten hebben o m , i n d ien een slac htoffer dat wenst, naar deze persoon terug te ko ppelen . Verder zou d e politie in alle geval len de mogelijk heid m oeten hebben om medi sche i nformatie op te vragen bijvoor beeld bij een speci alist i n een zi eken h u i s en vice versa: met toestemming van het slachtoffer zou de politie relevante i nformatie moeten door geven aan de medische sector. Ondersteu n i n g bij het n a ko m en van dergelijke proced u res en/of afspra ken zou moeten geschieden vanuit Slachtoffer h u l p .
Een suggestie d ie werd gedaan i n ver band m et d e pers oon die werd o ntraden om aangifte te doen o m d at de politie vreesde voor represailles voor het s l achtoffer, betreft de bejegening v a n het slac htoffer . O p zich vond het s l a chtoffer de i n formatie zeer waardevol, m aar de wijze waarop d at g ebeurt en de timing van een dergel ij ke mededel ing zijn erg bel a n g rij k.
2.2.2 Openbaar M inisterie
Knelpunten
Voo rzover er knelpu nten wo rden g econst ateerd bij het O M , hebben deze v rijwel al lemaal te maken met de kwaliteit van de com m u n i catie en i nform atievoorzien i ng en met de bejegen i ng van sl achtoffers .
E e n viertal sla chtoffers k l a a g t over het gebrek aan communicatie: d e officier van j u stitie heeft geen tijd voor een i n form atiegesprek en een andere
Offic ier van J ustitie laat niets van zich horen ri chting slachtoffer . De derde persoon had g raag i nformatie gewenst v a n de officier met betrek king tot d iens reden om een verd achte niet te vervolgen . Het was echter in het geheel n i et mogelijk om met de offi cier h ierover in contact te treden . In een vierde g eval verz u i mt de offi cier aan de o u ders van een jong slachtoffer de zitti ngsdatum door te geven .
Pagina 30 Tussenrapportage 'Zelfredzaamheid in Slachtoffersituaties' DSP-Amsterdam
Pagina 3 1
De i ntern e co m m u n icatie verloopt even m i n altijd soepel : é é n slachtoffer m a akt melding v a n het feit dat één onderdeel van een aankla cht door het par ket n iet was vers preid naar de rechtba n k en advocaat, waardoor dat deel van de aanklacht n iet op de zitting en pas i n een l ater stad i u m kon worden behandel d .
Voo rzover er wèl c o ntact is tu ssen het O M en s l achtoffers wo rdt i n twee gevallen de kwa l iteit van d i t co ntact betreurd . Beide keren voelt het s l ac htoffer zich n i et erken d : in het ene geval stelt de Offi cier van Justitie v ragen bij d e rol v a n het s l achtoffer; i n het andere geval twij felt de officier van justitie aan de noodzaak van de hoogte van het s c h adeverzoek door het slachtoffer .
Het verschaffen v a n foutieve i nform atie vanuit het par ket wordt door één persoon genoem d : een slachtoffer heeft advies gekrege n over de wijze waarop deze kan p r oberen om een dader te laten ver h u i zen naar een andere buurt. D it ad vies b l i j kt n iet te kloppen .
Een kl acht van geheel andere aard betreft een zedenzaa k . Bij d eze zaak zag de Officier van J u stitie af van vervolging van twee verd ac hten , ondanks het feit dat de verd achten werden her kend door het sl achtoffer; volgens het slachtoffer heeft de Offi cier van J u stitie zich h iertoe l aten leiden omdat deze bang was voor een ' va l se aang ifte' . Net daarvoor hadden de lokale med i a namel i j k u itgebreid bericht over een dergel ijk valse zedenzaa k .
Aanbevelingen
O m te voor komen dat het s l achtoffer zich m i s kent voelt i s com municatie met het sl achtoffer van bel a n g : Een sl achtoffer moet d e mogel ij kheid hebben een gesprek aan te vragen met de Offi cier van Justitie over di ens beslissi ngen ( b ijvoorbeel d om wel/niet te vervolgen ) . S l achtoffer h u l p of de politie moeten k u n nen worden i ngezet ter o nd ersteu n i n g , om een gesprek met j u stitie hierover op g a n g te brengen . Dit i s vooral v a n bel ang omdat de toeg a n kelijk heid v a n officieren in som m i ge geval len te wen sen over laat en men n iet altijd open staat voor een dergelijk gespre k .
Uit de genoemde k nelpu nten blijkt d a t het slachtoffer t e wei n i g i nformatie ter beschi k ki n g staat. Aan beveli ngen zijn dan ook dat j u stitie een sl achtoffer altijd laat weten wat er met een zaak gebeu rt . J u stitie m oet het sl ac htoffer ook altijd vragen o f deze aanwez ig zou wi llen zijn bij een zitti ng, of hierover i nformatie zou wi l l en hebben . Het slac htoffer kan o nders teu nd worden door Slachtoffer h u l p wanneer deze organisatie er bijvoo rbeel d regel van maakt dat het de zitti n g s d at u m c heckt en checkt of het voeg i n g sfo r m u l ier i s o ntvangen .
Verder wordt aan bevolen dat infor matie beschi kbaar k o m t voor slachtoffers over de mogel i j k h eden die zij hebben of niet hebben in geval van
vormfouten .
Meer i n algemene z i n wordt gesteld dat j u stitie zich te wei n i g om het slac htoffer beko m mert : net zoals het gebrui kel ijk is d at de verda chte een pleitbezo rger heeft, zou een slachtoffer dat ook moeten hebben . Voorts zou het belang van het slachto ffer niet onderschi kt moet worden beschouwd aan dat van de verdachte en ook niet aan d at van een s nelle behandel i n g van een strafz a a k .
Tussenrapportage 'Zelfredzaamheid in Slachtoffersituaties' DSP-Amsterdam
2 . 2.3 Rechterlijke macht ( algemeen)
Knelpunten
De opmer k i n gen van de respon denten m et betrekking tot de rec hterlijke m acht en het rechtssysteem als geheel betreffen de hoogte van de
strafmaat , pro blemen met betrekking tot het verhalen van de schade en de bewijsbaarheid van het strafbare feit.
Twee respond enten vi n den d at de straf die de verdachte is opgelegd veel te l a ag is en zij n d aarover zeer teleurgestel d .
Eén slachtoffer werd n a d e straf toemeting wekelijks geconfronteerd met zij n bel ager; deze had n amelijk een taakstraf gekregen als portier van een
reva l i d atiecentru m . M a a r dit was nu net het centrum waar ook het s l a chtoffer heen g i n g ter rev a l i d atie.
Eén verd achte van zware m i s h andel i ng meldt dat hij m et een groot deel van d e schade bleef zitten en zich vooral m a c hteloos voel de toen hij n a all e ellende op een gegeven mo ment ook nog eens werd gecon fro nteerd met een deurwa a rder. Een tweede verd a chte meldde dat in zijn zaak de dader niet werd veroordeel d , waardoor het zeer last i g was C . q . o nmogelij k om de f i n a nciële schade geled igd te k rijgen .
I n één g eval le kte er via de recl asser i ng vertro u wel ij ke i nformatie u it naar de verdac hte waardoor bewij s m ateriaal verloren g i ng .
H etzelfde zedenslac htoffer begrijpt n iet waaro m vingerafdrukken wel en D NA-o n derzoek n iet als bewij s m ater i a a l te geb r u i ken is en pas mag worden u itgevoerd wanneer besl oten is tot vervol ging . Volgens d eze persoon zou de z a a k i n d at geval bewezen zij n . Dit is nu ni et het gev a l .
Een ou der van een a n der zedenslachtoffer heeft eveneens problemen met het feit dat een o nderdeel v a n de aan k l a cht ni et kon worden bewezen .
Aanbevelingen
A l h oewel d at bij de a ndere a ctoren b i n nen hetzelfde s u bsysteem ook tot o p zekere hoogte een rol speelt, is het v o o r a l b i j d e rechterlijke macht C . q . het rechtssysteem a l s zodanig , l astig om een mogelijk slechte kwa liteit van de dienstverlen i n g te scheiden van de beper ktheid van de j u r id i sche
mogelij k heden die er zijn b i n nen het systeem om het s l ac htoffer tevreden te stel len . N iettem i n zijn er en kele ma atregelen te beden ken, waard oor het s l a chtoffer z i c h tegemoetgekomen zal voelen .
I n een a a ntal gevallen zou het, volgens het s l a chtoffer, voor de
gemoedsrust geholpen hebben i n d i en deze u itleg had k u n nen krijgen over d e o verweg i ngen die leidden tot de u itei ndelij ke straf toemeti n g .
S l a chtoffer h u l p z o u k u n nen o ndersteu nen om een dergel ijk ges p rek o p gang te brengen .
I n het geval van de taa kstraf waarbij het slacht offer o p ni euw
geconfro nteerd werd met de d ader, had deze situatie voorkomen k u nnen worden i nd ien het slachtoffer hiervan o p de hoogte was gestel d .
I nd ien gepoogd wordt d e schade te ver halen op de dader, moet het s l a c htoffer kunn en a a n geven of deze wil weten of dat d a adwer kelijk is gebeu rd . Som m ige s:ac htoffers z u l len d at i m mers wel en a nderen willen d at juist niet weten .
O verige aan bevelingen bij het ver halen v a n d e schade zijn de vol gende:
teneerste moet het slac htoffer vooral blij ven vol houden en een l a nge adem hebben . De p o l itie en Sl achtoffer h u l p zou den het slachtoffer k u n nen ondersteu nen door het versch affen v a n adequ a te infor m atie over de
Pagina 32 Tussenrapportage 'Zelfredzaamheid in Slachtoffersituaties' DSP-Amsterdam
m o g e l i j k heden d i e er wèl zijn o m de s c h ad e te verhalen of om een teg e m oetkom i n g in d e kosten te krij g e n .
Een l aatste m aatregel d i e werd voorgesteld betreft de m ogelijkheid voor een al dan n iet coll ectieve verzekering voor h et risico op schade ten g evolge v a n m i sdr ijve n . Deze verze k e r i n g verhaalt d a n in het geval van een bekende dader o p deze dader, m aar keert tev e n s u it aan h et sl achtoffer i n d i e n deze diens s l achtofferschap aannemerlijk k a n maken .
2.3 Civiel recht
Knelpunten
M et het ci viel recht hebben d e s lachtoffers niet zoveel te make n g e had . Eén v a n d e twee opmerkingen ten a a n z i e n van d i t systeem l u id t dat d e civiele procedure voor schad evergo e d i n g zo een langdurige kwestie i s .
D e a n dere opmerking betreft d e o n he u s e bejege n i ng v a n e e n s l a chtoffer door d e advocaat van d e verdachte.
A anbevelingen
Ten aanzien v a n de eerste o p m e r k i n g werd aan bevol en o m de d u u r van d e civiele p roced u re terug t e brengen i n d i e n deze ' papiere n ' proced ure zou k u n n e n worden omgezet i n een vorm die m eer het strafrecht benaderd, waar bij bijvoorbeeld i n een zitt i n g tot een u itspraak zou k u n ne n worden g e k om e n .
2.4 Verzekeringswezen
Knelpunten
Voor h et verzekeringswezen beperken d e uitspraken v a n de resp o ndenten zich tot d e zie ktekostenverze keraar e n het z i e ke nfond s . H et gaat om twee hoofd z a ke n : 1 ) u itbetaling van d e schade l aat vaak lang o p zich wachte n ; 2 ) decl aratie v a n de kosten b i j d e verzekeraar bleek h e e l lastig .
Met betre k k i n g tot het eerste p u n t : het werd als probleem ervaren dat e r door h et z i ekenfonds g e e n voorschot w e r d gegeven; i n h e t a n d e r e geval werd gemeld dat uitbetaling pas geschiedde nadat d e d ader was
veroordeel d .
Verder was e r i n één geval sprake van een aanvankelij k e weig e r i n g door h et z i e k e n fo n d s om schade te betal e n . I n het andere geval was de declaratie van vervoerkosten bij de z i e kte kosten verzekeraar heel l asti g .
A anbevelingen
Te n aanzien van dit l aatste p u nt kan g emeld worden d at er zeer o n langs plannen zijn opgesteld om deze procedure te ve reenvo u d i g e n .
T e n a a n z i e n v a n de d u u r van d e p e r i o d e waarna wordt u itgekeerd l u idt d e a a n beve l i ng om een landelij k fonds i n t e ste l l e n , via welke tijd i g e u itbeta l i ng of een voo rschot van de verze keraars geregeld zou m oeten k u n n e n worde n .
Pagina 33 Tussenrapportage 'Zelfredzaamheid in Slachtoffersituaties' D S P·Amsterdam
2.5 M edische sector
Knelpunten
Veruit de meeste klac hten d i e gericht zijn op de medische sector hebben te m a ken met de wijze v a n bejegening v a n ( i n dit geval) één zed ensl achtoffer b i n nen verschillende afdelingen van een ziekenhuis: de opvang o p de afdel i ng spoedeisende h u l p is als slecht ervaren en er i s sprake van verl ies van bewijs m ater iaal door d e weigering van een bepaald deel v a n de behand e l i n g door een special i st i n dat ziek en h u i s . Daarn aast werd het slac htoffer door dezelfde persoon een H I V-test geweigerd . Het s l achtoffer heeft een kla cht i ngediend bij het ziekenhuis via de ombuds m a n , zowel over de speci alist als over o pvang o p de afdeling de spoedeisende h u l p .
A l hoewel d i t heeft g e l e i d tot ber ispingen, ervoer het s l a c htoffer de o m b u d s m a n niette m i n als partijd ig .
H etzelfde s l achtoffer voelt zich daarn aast o nvol doende o nderste u n d door haar huisarts; ook een slachtoffer van m i s handeling voelt zich i n
onvoldoende m ate o n d erste u n d door d i ens huisarts .
Aanbevelingen
De a a n beve l i n g e n richten z i c h op verbetering van de bejegen i ng van het slachtoffer i n de med i s che sector, van regelgeving en protocollering bij de opvang en nazorg aan slachtoffers en de i nformatievoorziening e n
sam enwer k i ng .
Ten aanzien v a n de bejegeni ng wordt opgemerkt dat m et name de opvang o p de afd e l i n g spoed eisende hulp zorgvuldig d i ent te geschied e n : de eerste klap is wat dat betreft een d aalder waard . O o k de bejeg ening i n de
basi szorg van de h u i s a rts i s voor ver bete ring vatbaar: meer betro kkenheid en verbetering v a n de des k u n d i g heid ten aanzien van d e gevo lgen van sl achtoffers chap zouden de basiszorg k u n nen verster k e n .
De slachtoffers i n h e t p a n e l g e v e n aan dat h e t heel g o e d zou z i j n a l s i n a l l e ziekenhuizen, m et n a m e o p de afdel i n g e n spoedeisende hulp, e e n
opvangprotocol geb r u i kt zou worden, zodat je a l s slachtoffer niet alleen
opvangprotocol geb r u i kt zou worden, zodat je a l s slachtoffer niet alleen