Het labyrint
in de hedendaagse kunst Nahum Tevet, Seven Walks (1997-2004)
Fig
3.
Het labyrint
in de hedendaagse kunst Nahum Tevet, Seven Walks (1997-2004)
Fig
3.
Het labyrint
in de hedendaagse kunst Nahum Tevet, Seven Walks (1997-2004)
Fig
3.3
. Fig 3.
Het labyrint
in de hedendaagse kunst Nahum Tevet, Seven Walks (1997-2004)
Fig
3.5
. Fig 3.
Het labyrint
in de hedendaagse kunst Nahum Tevet, Seven Walks (1997-2004)
Seven Walks (1997-2004), een werk van Nahum Tevet (1946), bestaat uit een ontelbare hoeveelheid aan onderdelen vervaardigd uit multiplex (fig. 3.1.-3.6.). Het merendeel van de elementen is
monochroom geschilderd in wit, zwart of een pastelkleur. Het levert een gevarieerd palet op. De verschillende bouwstenen bestaan uit eenvoudige vormen die telkens terugkeren, namelijk prototypes van
alledaagse objecten, zoals de stoel, de tafel, de doos, et cetera.35 De prototypes
komen in verschillende variaties voor,
grote en kleine objecten wisselen elkaar af, sommige staan ondersteboven en andere zijn geperforeerd.36 De compositie vormt
een uniform en toch chaotisch geheel, een labyrintische structuur die steunt op de vormentaal die Nahum Tevet door de jaren heen heeft ontwikkeld. Het werk bevindt zich op het snijpunt tussen schilderkunst, sculptuur en architectuur.37
Nahum Tevet groeide op in een Israëlische kibboets; een socialistische commune op het platteland. In 1969 kreeg hij toestemming van de commune om één dag per week naar de kunstacademie te gaan, waar hij les kreeg van kunstenaar Raffi Lavie (1937-2007).38 Lavie moedigde
zijn leerlingen aan om te experimenteren
Fig 3.1.-3.6. Nahum Tevet, Seven Walks (1997-2004) Industriële verf op multiplex, 225 x 860 x 1340 cm
35 Dundee Contemporary
Arts, “Artist Talk: Nahum Tevet,” YouTube video, 10:15, 27 januari 2011, laatst geraadpleegd op 31 juli 2020, https:// www.youtube.com/ watch?v=atyEBkZsjew.
36 Dania Kassovsky, “How
much wealth can originate from this reductionism,” Studio Israeli Art Magazine #91, maart (1998): 20-23, 2, laatst geraadpleegd op 31 juli 2020, https://www. nahumtevet.com/site/ wp-content/uploads/nt- howmuch.pdf.
37 Sarit Shapira, “Bachelors
Climbing Up the Wall,” in cat. Walking up on the Wall, Nahum Tevet Small Sculptures 1980-2012 (Tel Aviv University: The Genia Schreiber University Art Gallery, 2012), 7, laatst geraadpleegd op 31 juli 2020, https://www. nahumtevet.com/site/ wp-content/uploads/nt- howmuch.pdf.
38 Sarah Watson, “Nahum
Tevet in Conversation with Sarah Watson,” in cat. Nahum Tevet: Works on Glass, 1972-1975 (New York: Hunter College Art Galleries New York, 2016), 1, laatst geraadpleegd op 31 juli 2020, https://www. nahumtevet.com/site/ wp-content/uploads/nt- watson.pdf.
39 Thierry de Duve, “Handle
with Care,” in cat. Nahum Tevet: Works on Glass, 1972- 1975 (New York: Hunter College Art Galleries, 2016), 1, laatst geraadpleegd op 31 juli 2020, https://www. nahumtevet.com/site/ wp-content/uploads/nt- deduve.pdf.
Het labyrint
in de hedendaagse kunst
berust enerzijds op een economische overweging, maar anderzijds is het ook een praktische keuze. Dit soort materialen zijn makkelijk bewerkbaar en laten bijgevolg een grote flexibiliteit toe.40
Tijdens zijn periode aan de academie legde Tevet de basis voor de preoccupatie die doorheen zijn hele oeuvre centraal zal staan: het onderzoeken van het spanningsveld tussen schilderkunst, sculptuur en architectuur. Lavie wees Tevet op een ‘geheim’ adres waar hij een abonnement op Artforum kon krijgen. Via dit tijdschrift kwam hij in contact met het minimalisme en de conceptuele kunst.41 Tot
1975 zag hij de internationale kunst enkel door middel van reproducties, wat volgens Tevet een grote vrijheid bood:
You could respond to models coming from the “center” with an outsider eye. You could manipulate the language— create your
own interpretations , sometimes the result of potentially fruitful
misunderstandings; you could play the game diff erently, and not obey the rules .42
Tevets praktijk is ingebed in een ander socio-cultureel en politiek klimaat dan
Nahum Tevet, Seven Walks (1997-2004)
manier neemt Tevet verschillende
elementen over, om ze vervolgens naar eigen hand te zetten.44 Het feit dat de
werken in een andere context worden gemaakt, zorgt ervoor dat het inherente kritische en reflexieve karakter van het minimalisme niet van tel is. Sarit Shapira stelt in de catalogustekst van de tentoonstelling Nahum Tevet. Works 1994- 2006. (2007) dat daarom de
‘minimalistische’ elementen in het oeuvre van Tevet moeten beschouwd worden als ‘minimalistische non-minimalistische’ elementen.45 Het materiaalgebruik, de
modulariteit en het belang van de relatie met de omliggende ruimte deelt Tevet met het minimalisme. Toch zijn er enkele belangrijke verschillen. Waar de neo- avant-gardistische stroming staat voor strakke geometrische vormen, herhaling en autonome objecten, staat Tevet voor complexiteit, chaos en het gebruik van handgemaakte prototypes.46 De elementen
in zijn composities alluderen op alledaagse objecten; ze doen denken aan het
Spartaanse meubilair alomtegenwoordig in de kibboetsgemeenschappen.47 Op deze
manier lijkt het werk van Tevet een vorm van intimiteit te waarborgen, alleen bieden ‘de meubelen’ geen comfort.48 Ze zijn
40 Dundee Contemporary
Arts, “Artist Talk: Nahum Tevet.”
41 de Duve, “Handle with
Care,” 1.
42 Watson, “Nahum Tevet
in Conversation with Sarah Watson,” 2.
43 Sarit Shapira, “An
Apocryphal Modernism,” in cat. Nahum Tevet, Works, 1994-2006 (Jeruzalem: Israel Museum, 2007), 5, laatst geraadpleegd op 31 juli 2020, https://www. nahumtevet.com/site/ wp-content/uploads/nt- shapira.pdf. 44 Michael Newman,
“In the Postmodern Labyrinth,” in cat. Nahum Tevet: Skulpturen (Aken: Stadtische Kunsthalle Mannheim and Neue Galerie Sammlung Ludwig, 1986), 2, laatst geraadpleegd op 31 juli 2020, https://www. nahumtevet.com/site/ wp-content/uploads/nt- newman.pdf.
45 Shapira, “An Apocryphal
Modernism,” 5.
46 Watson, “Nahum Tevet in
Conversation with Sarah Watson,” 4.
47 Francis McKee, “ To
Live Outside The Law,” in cat. Nahum Tevet (Rome: Museo d Arte Contemporanea Roma, MACRO & Mondadori Electa, 2008), 2, laatst geraadpleegd op 31 juli 2020, https://www. nahumtevet.com/site/wp- content/uploads/nt-mckee. pdf.
48 McKee, “ To Live Outside
The Law,” 3.
49 Claudia Gioia,
“Conversation with Nahum Tevet,” in cat. Nahum Tevet (Rome: Fondazione Volume!, 2009), 4, laatst geraadpleegd op 31 juli 2020, https://www. nahumtevet.com/site/ wp-content/uploads/nt- gioia.pdf.
Het labyrint
in de hedendaagse kunst
The objects are not “art pieces”. It’s not ready made but it’s an artificial ready made. They are not real
things but they are actually images of real things . They are shadows; they are the objects envelopes , they are empty, and they have no function. If I’m not using them they are like dead objects . They really are good for nothing.50
Enerzijds plaatst Tevet zich lijnrecht tegenover het minimalisme door het gebruik van ‘voorstellingen van echte dingen’, anderzijds verleent hij deze
voorstellingen een autonoom karakter door ze van hun functie te ontdoen. De objecten als lege enveloppes gaan een paradoxale relatie aan met het minimalistische
‘autonome object’. Tevet speelt een spel met de erfenis van het minimalisme. De verhouding tussen deel en geheel, zowel centraal in het minimalisme als in het oeuvre van Tevet, wordt door beide op een verschillende manier benaderd. Het minimalistische grid poogt een structuur te installeren die overzicht en volledigheid biedt, Tevet doet het tegenovergestelde. Michael Newman beschrijft scherpzinnig in zijn tekst In the Postmodern Labyrinth (1986) hoe Tevet de relatie tussen deel en
Nahum Tevet, Seven Walks (1997-2004) The metaphor of the labyrinth
teaches that we are all caught in the world and have to live our lives accordingly. Moreover, there is no absolute knowledge through which we can “appropriate” the world. The order of the sculpture is not a necessary one given by a preconceived idea or a necessary relation between part and whole, as in the Minimalist grid. The kinds of decisions which are involved , while based to some ex tent on the “given” of the modular unit , assert the value of human freedom and intuition. Behind the multiplicity of language games is the recognition of the ultimate arbitrariness of any logical system.51
Het spanningsveld tussen het
mathematische en het intuïtieve waarin Seven Walks zich bevindt, benadrukt de onmogelijkheid van het scheppen van een totaalbeeld. Het zoeken naar
patronen, het ordenen en het classificeren is een typische eigenschap van de mens. Het lijkt dan ook alsof Seven Walks een bepaalde code met zich meedraagt, die dient gekraakt te worden. Het kraken van de labyrintische code gaat gepaard met
50 Gioia, “Conversation with
Nahum Tevet,” 4.
51 Newman, “In the
Het labyrint
in de hedendaagse kunst
al dan niet gevonden wordt en of het überhaupt zelfs toegankelijk is en/of
bestaat, maakt deel uit van de labyrintische conditie. In de labyrintische conditie staan het verdwalen en desoriëntatie centraal. Het gaat gepaard met een dubbele
beweging van herkenning en verwarring. Langs de ene kant word je overstelpt met een veelheid aan herkenbare details, maar langs de andere kant zorgt die herkenning er alleen maar voor dat je des te gedesoriënteerd raakt. Nahum Tevet reduceert niet, zijn gehele oeuvre bestaat uit het naast elkaar plaatsen van objecten waardoor er een spanningsveld tussen orde en wanorde ontstaat. Tevet ontwikkelde door de jaren heen een geheel eigen vormentaal die steunt op een modulair systeem dat telkens op zijn eigen grenzen botst, waarin Seven Walks het hoogtepunt vormt van de poging die Tevet tot zijn levenswerk heeft gemaakt. Elke poging om het onorganiseerbare te organiseren ontbloot het arbitraire aspect inherent verbonden aan eender welke vorm van systematisering. Seven Walks valt niet te structureren, er is geen centrum om gevonden te worden. De poging
tot structureren brengt een toestand teweeg waarin men zich in de gangen
Nahum Tevet, Seven Walks (1997-2004)
sleutel tot de code zich bevindt, valt vanuit menselijk perspectief niet te bereiken. Ook Daedalus van dienst, Nahum Tevet, blijft aan de grond. Men kan zich voor eeuwig in de gangen bevinden, zoekend naar een centrum dat misschien niet eens bestaat.
De kijker blijft altijd aan de rand van Seven Walks, de paden van het labyrint zijn niet breed genoeg om de toeschouwer fysiek te verwelkomen, toch maakt het (rond)wandelen – zoals de titel suggereert – een essentieel deel uit van het werk. Het is echter enkel de blik die de constructie kan binnendringen. Tijdens het navigeren botst deze telkens op de verschillende objecten die elkaar in de weg staan, de paden worden steeds opnieuw geblokkeerd. Om het werk in zijn volledigheid te aanschouwen – een doel dat men nooit zal bereiken – moet de kijker rondom de sculptuur bewegen. De kijker kan op een bepaalde plek eventjes langer blijven staan, of net wat sneller doorlopen, het optimale gezichtspunt bestaat
niet. Ook zijn er geen vaste begin- en eindpunten; er is geen afgelijnde route die gevolgd kan worden. Tijdens het wandelen kijkt men van buiten naar binnen. Dat
‘binnen’ vormt het centrale element waartoe het lichaam zich verhoudt.
Het labyrint
in de hedendaagse kunst
van centrum beschouwd worden. De kijker bevindt zich dan in de gangen van het labyrint, waarbij het middelpunt niet fysiek te bereiken valt, en niet te bereiken hoeft.
Zoals eerder vermeld bevindt het oeuvre van Tevet zich op het snijpunt tussen schilderkunst, beeldhouwkunst en architectuur. Volgens Raphaël Rubinstein is er nog een medium waar rekening mee moet worden gehouden, namelijk film. In het bijzonder film zoals opgevat door de Russische constructivisten, met de nadruk op ‘montage als conflict’ zoals beschreven door Sergei Eisenstein in zijn tekst Collision of Ideas (1949).52 De veelheid
aan details, de ritmische opeenvolgingen van de objecten en de schaalverschillen brengen een dynamiek die niet in één oogopslag gevat kan worden.53 Het is
moeilijk de focus stabiel te houden: de kijker moet bij elke beweging opnieuw kalibreren. Vanaf het ogenblik waarop de kijker zijn standpunt of perspectief verandert, ontstaat er een conflict, waardoor het geheel uit elkaar valt en er zich een nieuwe variatie ontplooit.54
Ook de constructivistische voorstellingen van de stad vertonen parallellen met het werk van Tevet. Dziga Vertov introduceert ‘de stad’ als hoofdpersonage in zijn film
Nahum Tevet, Seven Walks (1997-2004)
Tevet geïnspireerd is door deze film wordt duidelijk door zijn titelkeuze voor het werk Man with a Camera (1993-1994). Beide Vertov en Tevet zijn niet geïnteresseerd in een specifieke stad, maar zijn geboeid door de figuratieve kern van de moderniteit en haar constante groei.56 De hoge
verticale objecten in Seven Walks lijken wolkenkrabbers, vanaf de zijlijn ontplooit zich een dynamische skyline. De vele paden lijken de krioelende anatomie van een imaginaire stad weer te geven, achter elke hoek schuilt een nieuw beeld. Anders dan bij Dziga Vertov krijgt ook de intimiteit die een stad herbergt een plaats. Tevet bouwt zijn stedelijk landschap met elementen uit de private sfeer, hij keert binnen en buiten om, privé en publiek ontmoeten elkaar.57
Niet toevallig duikt het labyrint als metafoor voor de stad meermaals op in de literatuur. Zo omschrijft Massimo Cacciari in zijn tekst Over de architectuur van het nihilisme (1993) de metropolis als een absurd labyrint:
De stad ‘gaat op weg’ langs de straten en assen die haar structuur doorsnijden. Die straten leiden, [...], nergens naartoe. Het is alsof de
52 Raphael Rubinstein,
“Nahum Tevet: Orchestral Maneuvers,” in cat. Efrat Natan / Nahum Tevet (Munich: Hatje Cantz, 2017), 6, laatst geraadpleegd op 31 juli 2020, http://www. nahumtevet.com/site/ wp-content/uploads/ Nahum-Tevet-Orchestral- Maneuvers-Raphael- Rubinstein.pdf.; Sergei M. Eisenstein, “Montage is Conflict (uit Film Form, 1949),” in Film: A Montage of Theories, red. Richard Dyer MacCann (New York: Dutton & Co, 1966), 34-37.
53 Hagi Kenaan, “An
Infinitely Thin and Transparent Surface: the Threshold of the Image,” in cat. Nahum Tevet, Works, 1994-2006 (Jeruzalem: Israel Museum, 2007), 6, laatst geraadpleegd op 31 juli 2020, https://www. nahumtevet.com/site/ wp-content/uploads/nt- kenaan.pdf.
54 Gioia, “Conversation with
Nahum Tevet,” 2.
55 Hal Foster en Rosalind
Krauss, reds. Art since 1900: Modernism, Antimodernism, Postmodernism (Londen: Thames & Hudson, 2004), 243.
56 Carlo Truppi, “ The
Work of Nahum Tevet, Neo-Plastic Image Desconstructed with Lightness,” in cat. Nahum Tevet (Rome: Fondazione Volume!, 2009), 7, laatst geraadpleegd op 31 juli 2020, https://www. nahumtevet.com/site/wp- content/uploads/nt-truppi. pdf.
57 Gioia, “Conversation with
Nahum Tevet,” 4.
58 Massimo Cacciari,
“Over de architectuur van het nihilisme,” in Dat is architectuur: Sleutelteksten uit de twintigste eeuw, reds. Hilde Heynen, André Loeckx, Lieven De Cauter en Karina Van Herck (Rotterdam: Uitgeverij 010, 2009), 630.
Het labyrint
in de hedendaagse kunst
Deze omschrijving vertoont een treffende gelijkenis met de uitwerking van de
labyrintische stad door Nahum Tevet. Straten organiseren de stad, maar maken tegelijkertijd ook het verdwalen mogelijk. Een voortdurend groeiende en veranderende stad, ‘een context van routes’, is tegelijk orde en chaos, tegelijk organiserend en onorganiseerbaar. Het ontbreken van een centrum is eigenlijk exemplarisch voor wat de labyrintische conditie inhoudt, men zal zich eeuwig verdwaald in de gangen of straten
bevinden. Het labyrint zonder centrum is dus helemaal niet absurd, tenzij natuurlijk elk labyrint een vorm van absurditeit in zich draagt.
Nahum Tevets oeuvre bestaat uit verschillende werken die een
spanningsveld genereren tussen beeld en ruimte, figuur en object en picturaliteit en sculpturaliteit. De composities zijn telkens opgebouwd met behulp van een modulaire vormentaal die hij door de jaren heen ontwikkelde. Onder andere het Russische constructivisme en het minimalisme vormden een grote invloed op zijn werk. De niet-Westerse context bood de mogelijkheid op een vrije manier met deze erfenissen om te gaan en ze naar
Nahum Tevet, Seven Walks (1997-2004)
uit zijn omgeving. Uit deze kruisbestuiving komt de unieke sculpturale taal van Tevet voort en met deze taal onderzoekt hij het organiseren van het onorganiseerbare.59
59 Joshua Decter, “Nahum
Tevet: De-Constructive Orderings,” in cat. Nahum Tevet, Painting Lessons, Sculptures, 1984-1990 (Tel Aviv: Tel Aviv Museum of Art, 1990), 1, laatst geraadpleegd op 31 juli 2020, https://www. nahumtevet.com/site/wp- content/uploads/nt-decter. pdf.