Memorie
Gestelt by de Gedeputeerden tot de Oversettinghe des Ouden
Testaments voor de EE.Broederen die gedeputeert zijn tot de Revisie der voors. Oversettinghe.
1. Wy hebben onseVulgatam daer in gevolght, dat wy in onse oversettinghe het verbum substantivum, daer het inden hebreeuschen text is achtergelaeten, niet ghestelt hebben als een supplement, behalven in sommige duijstere plaetsen, daermen yets anders soude konen suppleeren. Dit hebben wij ghedaen, omdat het achterlaeten vantverbum substantivum meer schijnt te wesenelegantia linguae als defectus orationis.
2. Innominibus propriis Personarum et locorum hebben wy volghens resolutie desSynodi nationalis voor 't meerderen deel vulgatam ghevolght: doch sal daer in hier ende daer eenighe verscheijdentheijt worden gevonden, waerop de EE.B.Reviseurs sullen konnen letten, om daer van notitie te houden, ende haer advijs ons mede te deijlen, ten tijde als de Revisie sal geschieden. 3. Wy souden geerne somtijts verscheijdentheijt van woorden boven den Text
gestelt hebben, om den EE.B. keur van woorden te gheven, maer hebbent moeten laeten, om den druck niet te becladden, evenwel ist somtijts ghedaen in notis marginalibus.
4. Een ende het selve woort en is niet over al op gelijcke wyse overgeset, de materie voort' meerderen deel sulcx vereijschende: is oock wel een duijtsch woort op verscheijdene hebreeusche woorden gepast, nae den overvloet ofte t'gebreck onser tale. Andersins is by ons getracht nae de gelijckheijt, soo veel doenlijck in sulcken werck.
5. De gheleende uijtlantsche woorden hebben wy soo veel mogelijck vermijdet, hoewelse somtijts seer dienstigh souden geweest zijn: behalven seer weynighe, die soo ghemeyn sijn als de inlantsche: by exempel,Tente, Tabernakel, rebelleeren, instrumenten, fundamenten etc.
6. InOrthographicis, Articulis, Pronominibus, generibus nominum etc. hebben wy vast ghevolght t'ghene bij de samtlijke Oversetters
des Ouden ende Niuwen Testaments is goet gevonden, laetende sommighe woordenpromiscua, gelijkse verscheijdentlijck gebruijct worden ende selfs de alderbeste schrijvers de saeck niet eens zijn. Doch sullen de EE.B.Reviseurs op de voorvallende verscheijdentheijt konnen letten om het beste te kijsen, ofte ijet anders, dat beter is, voor te slaen.
7. Op de marginale annotatien, als oock de meldinghe van verscheijdene oversettinghen, sullen de EE.B. van selfs acht nemen ende oordeelen, waerse te lanck, te cort, te veel, ofte te weijnich mogen zijn, misschien oock somtijts onnodelijck wederhaelt, daert genoegh soude sijn den Leser te wijsen tot een voorgaendenota.
8. Dedistinctie der Capp. ende versen hebben wy volgens het goetvinden des nat. Synodi gelaeten, soose was in onse vulgata, behalven waer de selve notoirlick mochte afwijcken, maeckende van een vers twee, ofte van twee een, ofte ijets van het volgende hechtende aen het voorgaende, of ter contrarie: hoe wel seer selden.
9. In argumentis Capitum hebben wij het getal der veersen niet voor, maer achter elck lidt gestelt, waer van de EE.B. sullen konnen oordelen. Indien haere EE. beter souden achten, dat het voorstonde, salment met cleijne moijten connen veranderen.
10. De druckfauten ende wat inde correctie is oversien, soo inden text als op de kant, sullen de EE.B. van selfs aenmercken, bijsonderlijckin numeris Capp.et versuum ad marg.
11. Op de netticheijt ende cierelijckheijt des drucks, als oock optgeene boven aen elck blat vanden inhout der Capittelen met een woort ofte twee souden dienen gestelt, hebben wij voor dit mael niet ghelet, vermits gebreck der druckerije ende om costen te vermijden. Op deze ende diergelijcke dinghen salmen moghen letten, als het tot de publicatie, door des Heeren genaede, soude komen.
12. Indien den EE. B. Reviseurs ijets mochte voorkomen, daer op in het vervolgh nootsaeckelijck soude dienen ghelet, om niet te seer te verloopen, begeeren wij, dat de EE. B. een ijeder voor sijn particulier, ons tijdelijck daer van gelieve te waerschouwen.
13. Eijndelijck versoecken wij dat den EE.B. tgeene bij ons wort overgesonden, met niemanden gelieven te communiceren, ghelijck de beyde Collegien der Oversetters haer daer toe heijlichlijck verplicht hebben, als oock de Drucker, ten eijnde niets emanere voor den tijt, vermits de menichte van quaetwillighe menschen, die desen H. arbeyt gaeren souden verhinderen of tot spot stellen: om welcker oorzaeck hare Hog. Mog. oock dese discretie gebruikt hebben, datse ons het vertoondeExemplaer nae visie hebben wedergegeven. Wij hadden den Drucker eenighe abbreviatien gegeven, om in
notis gebruijct te worden, maer sij sijn, vermits de ongewoonheijt ende niuwicheijt des werxs, niet over al ghebruijct, als:
1) χssz. versen D. dat is cap. capittel Tw. te weten capp. capittelen. n. naemlijck ond. onder verg. ofte vg. vergelijckt
bov. boven.
1)
χst ofte verst. verstaet
heb. hebreeusch.
1)
χvers
1) Het afkortingsteeken voor ‘ver’. 1) Het afkortingsteeken voor ‘ver’. 1) Het afkortingsteeken voor ‘ver’.
Resolutien
van de beijde collegien der oversetters, tsamen vergadert Anno 1628 in Jul. aengaende de Duijtsche tale.
praesenten
Interpretes Veteris Testamenti D.D. Jo. Bogermannus
W. Baudartius. Gerson Bucerus. Interpretes Novi Testamenti
D. Walaeus. D. Rolandus. D. Festus. 7 Jul./27 Jun. 1628
In suffragiorum paritate placuit sequi nostram vulgatam.
In genere monitum, literarum multiplicationen esse evitandam, quoad eius fieri potest.
Rev. O.T.: In Conventu Revisorum, 12 Jul. 1633 ende eenige navolgende dagen is met de meeste stemmen besloten als volgt.
praesenten
Interpretes V.T. Jo. Bogermannus W. Baudartius
Revisores, omnes, demtis Jod. Lareno, Bern. Fullenio.
Rev. N.T. voegden achter ‘In suffragiorum paritate...’ toe: scilicet ad decisionem controversi alicujus verbi aut vocabuli quoad orthographiam.
A.
1. Alongum perAE. nonAA. MAECKEN, conclusum, (non,MAKEN, necMAEKEN)
RAECKEN, GENAECKEN, quaeAEpassim servant: itemBESWAEREN, VERCLAEREN, VERCLAERINGE, communius.1
Rev. O.T.MAKEN- et similiter sequentiaBESWAREN, VERCLARENsineE. A
longum terminans syllabam, vel per se constituens, scribendum perA. sineE. sed ubi in syllabam coalescit, perAE. MAECKT, MAECKTE.
2. ARMENpauperes, et brachia. utrumque eodem modo, nonERMEN. contextus distinguit.2 +
1 R, U non + per C, H genaecken + etc. 2 H ermen + (ut Aldegondus) nec aermen
+ R, H van beijde C, H 'tsamen R tesamen C, R, U duijtsche C presenten C, R, H - D.D. U Waleus, evitandumC, H plaatsen den datum onder In genere monitum enz.
Rev. O.T.:ARMENin utroque.ARMbrachium est ab armo.
3. NA, NAE. promiscue, propost, et secundum, ad locum, versus: licere tamen discriminis causaNA, propost, etNAE, prosecundum etc. si possit observari.3
Rev. O.T. PromiscueNA, NAEet interdumNAER. Discriminis tamen causa
NApost.NAEsecundum. In comparativo,NAERDER.
4. WAER,verum.WAERE,merces.WAEREN,erant; propter nonnullis usitatum singulare,ICK WAER. non autemAA.
Rev. O.T.WAER, WAREN, WARE. ex regula superius statuta.
5. RAUW, BLAUW, GRAUW, FLAUW, sineE. nonRAEUW. placuit pene pluribus, licet etiamEa multis addatur.5
Rev. O.T.RAEUWetc. perA.E.U. etW. 6. TRAENEN, VERMAENEN, communius perAE
Rev. O.T.TRANEN, VERMANEN. ut supra deAlongo.
7. AYRE,arista.HAYR,crinis.HEYR, HEYRCRACHT, BEYR, MEYRvelMEER. PEEREN. sedHERTOCH, sineY.7
Rev. O.T.ARE, nonAYRE. sedHAYRmansit, itemque reliqua.
E.
10 Jul./30 Jun.
1. ETEN, WETEN(nonEETEN, WEETEN)HOEREREN, BANCKETEREN, DOMINERENet similia, per unumE. in monosyllabis tamen,EET, WEET: sed
2. BEGEEREN, LEEREN, SWEEREN, VREESENper duplexE.2
3. REGERENanREGIEREN. paria fuerunt suffragia. nostra autem ut plurimum habet
REGEREN.3
Rev. O.T. conclusum,REGEREN.
4. OORDEEL. conclusum per duplexOOetEE. 5. GENE, illi.GEENE, nulli.
6. GEMEEN, GEMEYN, GEMEENTE, GEMEYNTE. promiscue.
7. DEELEN, DEYLEN, UYTDEELEN, UYTDEYLEN. promiscue. sed nomen,DEEL.7 +
3 R, H Na pro post U nae secundum + etc. 5 C licet etiam a multis addatur - e C, H per ae 7 U heijrcracht C, R, H Item are,
2 H Begëeren, lëeren, swëeren, vrëesen
3 C, H - an H fuere H habet regeren + et Kilianus, 7 C, uijtdeelen, uijtdeylen