Regulatie overstromingsrisico Definitie

De ecosysteemdienst regulatie overstromingsrisico houdt in dat groene infrastructuur ingezet wordt om het risico van overstromingen te verminderen. Een overstroming ontstaat wanneer water komt op plaatsen waar het overlast veroorzaakt. Limburg kent overstromingsrisico langs rivieren en beken, en door regenwater. Ook smeltwater kan in Limburg resulteren in overstromingen. Overlast door

smeltwater kan plaatsvinden op de Maas. Limburg speelt ook een rol bij het verminderen van overstromingsrisico’s in omliggende provincies. Groene infrastructuur die zorgt voor regulatie van overstromingsrisico is onder meer natuurlijk vasthouden van water, regenwater, grondwater en rivierwater en (tijdelijke) waterberging in overstromingsgebieden (Schneiders et al. 2014). Water vasthouden en waterberging helpen om overstromingen benedenstrooms te beperken. De indicator voor de ecosysteemdienst regulatie overstromingsrisico is de verhardingsgraad.

In kaart brengen

Groene infrastructuur speelt een belangrijke rol om water van extreme regenval tijdelijk op te vangen, vast te houden in de bodem en vertraagd af te voeren. De vegetatie vermindert en/of vertraagt het wegspoelen van het water. Op deze manier worden zowel overstromingen als erosie en uitdroging voorkomen (Atlas Natuurlijk Kapitaal).

In Figuur 22 valt het verschil op in verdamping, infiltratie en afstroming tussen diverse

verhardingsgraden. Dit betekent dat de verhardingsgraad de infiltratie en afstroming beïnvloedt.

Figuur 22 De mate van verdamping, infiltratie en afstroming bij diverse gradaties van verharding

van de bodem. (Bron: Tonneijck en Leest, 2011).

Figuur 23 laat de verharding in Limburg zien. Deze kaart houdt geen rekening met onverharde tuinen in urbaan gebied. Die staan ingekleurd als verhard gebied. Parken binnen steden vallen niet onder de noemer urbaan gebied en zijn dus wel aangegeven als onverharde gebieden. In werkelijkheid is Limburg dus iets minder verhard dan op deze kaart wordt weergegeven. Alle onverharde gebieden leveren in potentie regulatie van overstromingsrisico.

Figuur 23 Verhardingskaart. (Bron: biotopenkaart, datavisualisatie Wageningen UR).

Uiteraard zijn niet alle verharde oppervlakken gevoelig voor overstroming. Dat heeft immers te maken met de ligging van waterlopen en het reliëf. Boven aan een helling zal het water versneld afstromen en woningen of bedrijfspanden hebben daar weinig kans op wateroverlast. Op plaatsen waar er al een risico op overstromingen is, dragen verharde oppervlaktes bij aan dit risico.

Maatschappelijke waardering

Het beperken van wateroverlast of overstromingsrisico is van belang voor de Limburgse economie. Heel wat huizen en bedrijven liggen in gebieden met een risico op overstromingen. Een overstroming leidt tot aanzienlijke directe schade aan machines, gebouwen, en dergelijke. Daardoor kan het zelfs zijn dat het productieproces tijdelijk stilligt en dat er grote kosten voortvloeien uit de schade. Maar ook in

buitengebied kan een overstroming tot schade leiden. Denk maar aan schade aan landbouwgewassen. Deze kosten komen ook naar voren in het feit dat vooreigendom in risicozones er hogere verzekerings- premies worden betaald. De maatschappelijke baten van deze dienst in een bepaald jaar bestaan uit het voorkomen van overstromingen en het voorkomen van schade in geval van overstromingen.

Om deze ecosysteemdienst te kwantificeren, wordt deze benaderd als schade aan bebouwde gebieden (woningen). Daarom wordt bij deze berekening vertrokken van de aanname dat de schade die bij een overstroming optreedt, gekoppeld is aan het aantal mensen dat in een gebied woont. Hoe meer mensen er wonen, des te groter de schade bij overstromingen. Hier moet wel een kanttekening gemaakt worden dat ook schade aan bedrijven en landbouw reëel is.

Op onderstaande kaart is het overstromingsgevoelige gebied gecombineerd met de

bevolkingsdichtheid (Figuur 24). Op deze kaart zijn uitgebreide verharde stukken in het midden van Limburg relatief donker gekleurd, wat duidt op een grote impact (groot effect) bij zelfs geringe overstromingen. Er zijn daar immers veel mensen slachtoffer van overstromingen. In het oosten komt het overstromingsgevoelige gebied overeen met het stroomgebied van de Maas. In het zuiden is een fijnmazig patroon aanwezig, dit komt door het reliëf van het gebied. De rechterkaart (B) laat zien dat overstromingsrisico niet alleen iets is voor de verre toekomst, maar dat er zowel in het zuiden van de Maasvallei als in het westen van Limburg recent (tussen 1998 en 2011) ook al gebieden

Figuur 24 Overstromingsrisico in Limburg. In kaart A is de bevolkingsdichtheid in het volledige

overstromingsgevoelige gebied weergegeven. In kaart B is de bevolkingsdichtheid in het recent overstroomde gebied weergegeven. (Bron: INBO; datavisualisatie Wageningen UR).

Om tot een waardering te komen, zijn ook de overstromingskansen van belang bij verschillende klimaatontwikkelingen. Aanpassing in de (groene) infrastructuur verkleint de kans op optreden van een schade en daarmee de verwachte economische schade in het achterland (inclusief slachtoffers en schade). De verlaging van de verwachte economische schade vormen de baten van de extra veiligheid (zie ook CPB, 2014) door groene infrastructuur. Voor een meer gedetailleerde analyse wordt verwezen naar Schneiders et al. (2014), waarin ook ingegaan wordt op de kennislacunes die er zijn om deze dienst verder te monetariseren.

Relevante sectoren

Alle sectoren die in overstromingsgebied liggen kunnen kosten uitsparen via deze ecosysteemdienst. Op die manier blijft men van overstromingsschade bespaard. De bouwsector kan jobs en toegevoegde waarde creëren via aangepaste bouwconcepten waardoor deze ecosysteemdienst gewaarborgd blijft. Ontwerpers, studiebureaus en architecten van bedrijventerrein-concepten die zorgen voor water vasthouden en betere infiltratie kunnen ook jobs creëren zodat de ecosysteemdienst versterkt wordt. Verder zijn ook de banken en verzekeringsmaatschappijen van belang bij deze ecosysteemdienst omdat overstromingen risico’s kunnen meebrengen, wat relevant is bij investeringen en bij verzekeringen.

3.1.3.3 Regulatie luchtkwaliteit: verlagen van fijnstof concentraties in de lucht