Reflectie

Dit onderzoek is gestart met een voorgenomen verwachting dat gemeenten dienden over te stappen op een ander grondbeleid, namelijk faciliterend grondbeleid, waardoor de rol van de gemeente drastisch zou veranderen. Gedurende het onderzoek is dit beeld genuanceerder geworden. Er zijn veel factoren van invloed die een verandering van beleid bemoeilijken en minder aantrekkelijk maken. Vooral de interviews bij gemeenten en experts hebben dit beeld doen veranderen. Aspecten als padafhankelijkheid van gemeenten en de huidige grondreserves, de erfenis, zijn hierbij van grote invloed. Het gaat om een nieuwe realiteit en hoe daarmee omgegaan wordt in gemeenten. Het is niet zo dat het ene beleid slecht is en het andere goed. Door dit besef is de subjectiviteit van schrijvers van wetenschappelijke artikelen duidelijk naar voren gekomen en een kritische noot ontstaan op wat er in de literatuur is geschreven.

Zo is er gekeken naar de sterkte en zwakte van de gebruikte data, wat deels al naar voren is gekomen in de methodologie. De beperkingen van literatuuronderzoek zitten in de vooroordelen van de schrijvers, welke een bepaald beeld scheppen dat niet de enige juiste is. Er is geen objectieve waarheid, maar door verschillende data naast elkaar te leggen is getracht tot een goed inzicht te komen. Wat de goede weg zou zijn voor het toekomstige grondbeleid is subjectief en niet eenduidig vast te stellen. Hetzelfde geldt voor de data die uit rapporten en documenten van andere partijen komt, zoals van Royal HaskoningDHV en Netwerkstad Twente. Door de belangen van de schrijvers ontstaat een bepaald beeld dat invloed heeft op de interpretatie. Zo zal een gezamenlijke ontwikkelingsvisie wellicht de samenwerking mooier en krachtiger willen laten lijken dan dat deze in werkelijkheid is, om zo meer gezamenlijkheid en draagkracht te creëren. De sterke en zwakke punten van de data van het Kadaster zijn al genoemd in de methodologie. Tevens was het lastig om een focuspunt binnen het thema gemeentelijk grondbeleid te kiezen. Door de actualiteit, die vooral focust op de financiële verliezen en problemen, ging daar eerst de aandacht naar toe. Om een nieuwe kant te belichten van de grondproblematiek en om beter aan te sluiten op het masterprogramma van de studie Sociale Planologie, is gekozen voor een focus op de beleidsmatige kant en dan vooral op wat er nu gebeurt binnen gemeenten naar aanleiding van de vele grondreserves die ze hebben. Het inkaderen van het onderzoek is lastig gebleken, maar heeft uiteindelijk geholpen om een goed gestructureerde en relevante scriptie tot stand te brengen. Bovendien bleek de actualiteit van het onderwerp zowel een voordeel als een nadeel te zijn. Doordat er nog maar weinig over was geschreven, vooral op gedetailleerd niveau, was het startpunt een zoektocht, maar gaandeweg het onderzoek kwamen er steeds nieuwe documenten en rapporten uit, die het tot een erg actuele en interessante scriptie hebben gemaakt.

Literatuur

Barbier, E.B. (2011) Transaction costs and the transition to environmentally sustainable development. Environmental Innovation and Societal Transitions, 1, pp. 58-69.

Binnenlands Bestuur (2013), Nijmegen vreest verlies 70 miljoen op grond, 16-04-2013. Beschikbaar via: http://www.binnenlandsbestuur.nl/financien/nieuws/nijmegen-vreest-verlies-70-miljoen-op-grond.9014047.lynkx (laatst geraadpleegd op 25 april 2013).

Binnenlands Bestuur (2013) Zelfbouw blijft populair in Almere, 12-03-2013. Beschikbaar via: http://www.binnenlandsbestuur.nl/ruimte-en-milieu/nieuws/zelfbouw-blijft-populair-in-almere.8969408.lynkx (laatst geraadpleegd op 8 juni 2013)

Brugge, R. van der, Rotmans, J. en Loorbach, D. (2005) The transition in dutch water management. Regional Environmental Change, 5, pp. 164–176.

Buitelaar, E. (2010) Grenzen aan gemeentelijk grondbeleid: continuïteit en verandering in de rol van gemeenten op de Nederlandse grondmarkt. Ruimte en Maatschappij, 2 (1), pp. 5-22.

Centraal Planbureau (1999a) De grondmarkt; een gebrekkige markt en een onvolmaakte overheid. Den Haag: Sdu Uitgevers.

Dagblad van het Noorden (2012), Stad schrapt bedrijventerreinen en huizen, 13-12-2012. Beschikbaar via: http://www.dvhn.nl/nieuws/groningen/article9631461.ece/Stad-schrapt-bedrijventerreinen-en-huizen (laatst geraadpleegd op 15 januari 2013).

Deloitte (2012) Financiële effecten crisis bij gemeentelijke grondbedrijven, Actualisatie 2012. Den Haag: Deloitte.

Ekkers, P. en Helderman, J.K. (2010) Van volkshuisvesting naar woonbeleid. Derde, herziende druk. Den Haag: Sdu Uitgevers.

Elsevier (2012), Gemeenten verliezen miljoenen op onbebouwde grond, 15-10-12. Beschikbaar via: http://www.elsevier.nl/web/Nieuws/Nederland/352030/Gemeenten-verliezen-miljoenen-op-onbebouwde-grond.htm?rss=true (laatst geraadpleegd op 26 november 2012).

Gemeente Almere (2009) Kadernota Grondbeleid Almere. Almere: Gemeente Almere.

Gemeente Almere (2010) Meerjarenprogramma Ik bouw mijn huis in Almere 2010-2014. Rijswijk: Thieme Grafimedia Groep.

Gemeente Almere (2013) Almere 2.0 in de Ontwerp-Rijksstructuurvisie Amsterdam-Almere-Markermeer. Almere: Gemeente Almere.

Gemeente Apeldoorn (2012) De grond wordt duur betaald, Raadsonderzoek naar het grondbedrijf in de gemeente Apeldoorn. Apeldoorn: Gemeente Apeldoorn.

Gemeente Enschede (2012), Grip op grond, raadsenquête naar het grondbeleid in de gemeente Enschede. Enschede: Gemeente Enschede.

Gemeente Groningen (2010) Nota Grondbeleid 2010-2014. Groningen: Gemeente Groningen. Grin et al (2010) Transitions to sustainable development: new directions in the study of long term transformative change. New York: Routhledge.

Groetelaers, D.A. (2004) Instrumentarium locatieontwikkeling: sturingsmogelijkheden voor gemeenten in een veranderende marktsituatie. Proefschrift TU Delft.

Janssen-Jansen, L. (2010) Ontwikkelingsbubbles en planningsdromen: optimism should be in the nature of planner, but over-optimism is a dead end street. Pre-advies voor de BNSP en de Minister van Ruimte, Universiteit van Amsterdam.

Kadaster & Royal HaskoningDHV (2012) Structureel overschot in veel regio’s. ROmagazine, 30(9), pp. 8-11.

Kadaster & Royal HaskoningDHV (2013) Landelijke gemeenten verwierven de meeste grondposities. ROmagazine, 31(1/2), pp. 8-9.

Korthals Altes, W.K. (2008) Actief grondbeleid betaalt zich terug. Property Research Quarterly, 7(1), pp. 22-27.

Krabben, E. van der (2011) Strategisch grondbeleid. S+RO, 5, pp. 52-54.

Laphor-van der Maarel, S.L. (2010) Gemeentelijk grondbeleid in een actuele context: Onderzoek naar de gevolgen van de economische crisis en de Grondexploitatiewet op het gemeentelijk grondbeleid. Masterscriptie, Amsterdam School of Real Estate, Master of Studies in Real Estate. Loorbach, D.A. (2007) Transition Management: new mode of governance for sustainable development. Proefschrift, Erasmus Universiteit, Rotterdam.

Loorbach, D. & Rotmans, J. (2010) The practice of transition management: Examples and lessons from four distinct cases. Futures (42), pp. 237-246.

Loorbach, D.A. & Lijnis Huffenreuter, R. (2013) Exploring the economic crisis from a transition management perspective. Environmental Innovation and Societal Transitions. In Press, Correted Proof. Beschikbaar via: http://dx.doi.org/10.1016/j.eist.2013.01.003 (laatst geraadpleegd op 3 april 2013).

Louw, E., Needham, B., Olden, H. & Pen, C.J. (2009) Planning van bedrijventerreinen. Herziene editie. Den Haag: Sdu Uitgevers.

Marwijk, R. van en Bakkeren, A. (2013) Grondaankopen en financiële posities. GISmagazine, 2, pp. 26.

Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (2008) De kracht van samenwerking. Den Haag.

Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (2012) Woningmarkt en stedelijke economie: uitkomsten van een debat. Den Haag.

Ministerie van Infrastructuur en Milieu (2012) Brief aanbieden onderzoek naar ‘Financiële effecten crisis bij gemeentelijke grondbedrijven, Actualisatie 2012’. Den Haag.

Needham et al (2005) De markt doorgrond: een institutionele analyse van grondmarkten in Nederland. Rotterdam: NAi Uitgevers.

Needham, B. (2007) Dutch land use planning: planning and managing land use in the Netherlands, the principles and the practices. Den Haag: Sdu Uitgevers.

Netwerkstad Twente (2013) Ontwikkelagenda Netwerkstad Twente, Deel 1: Ontwikkelingsperspectief 2040: vitaal en innovatief. Netwerkstad Twente: Netwerkstad Twente. Nevens, F., et al (2012) Urban Transition Labs: co-creating transformative action for sustainable cities. Journal of Cleaner Production. Article in Press. Beschikbaar via: http://dx.doi.org/10.1016/j.jclepro.2012.12.001 (laatst geraadpleegd op 17 februari 2013). O’Leary, Z. (2010)The essential guide to doing your research project. Londen: SAGE Publications. RIGO (2009) Kenniscentrum grondbeleid voor gemeenten. Beschikbaar via: http://www.gemeentelijkgrondbeleid.nl/grondbeleid/Kenniscentrum/tabid/36/Default.aspx (laatst geraadpleegd op 12 januari 2013).

Rotmans, J. (2003) Transitiemanagement: sleutel voor een duurzame samenleving. Assen: Koninklijke Van Gorcum.

Royal HaskoningDHV & VNG (2013) Gemeentelijke Barometer Fysieke Leefomgeving. Den Haag/ Amersfoort: Royal HaskoningDHV/VNG.

Seghers, A. (2012) Ontdekking van de tijdelijkheid. Stedenbouw & Architectuur, 29(4), pp. 20-22. Spit, T. en Zoete, P. (2009) Ruimtelijke ordening in Nederland: een wetenschappelijke introductie in het vakgebied. Herziende editie. Den Haag: Sdu Uitgevers.

Voogd, H. en Woltjer, J. (2010) Facetten van de planologie. 9e druk. Alphen aan den Rijn: Kluwer Uitgeverij.

Bijlagen

Bijlage 1 Kaarten gemeentelijk grondbezit