Productdiversificatie

254. Omdat KPN actief is op alle markten en marktsegmenten (zowel traditionele als IP-gebaseerde telefoniediensten) is hij in staat om in geval van een gebundelde vraag, een aanbod te doen.

60 Tele2 heeft een dekking van [vertrouwelijk: ] procent ten opzichte van huishoudens en bedrijven op basis van

ULL. Daarnaast is Tele2 in staat om aanvullende dekking op HWT in te kopen op regionaal niveau, en binnenkort ook op metroniveau.

255. Ten opzichte van Tele2 beschikt KPN over een uitgebreider zakelijk mobiel aanbod. Ten opzichte van Vodafone beschikt KPN over een sterk vast aanbod (traditionele telefoniediensten, zakelijke netwerkdiensten en breedband internettoegang).

256. De meervoudige gespreksdiensten worden bijna zonder uitzondering verkocht in bundels met andere zakelijke diensten. Voorbeelden van die diensten zijn PSTN, tweevoudige

gespreksdiensten en mobiele diensten. Ook worden de meervoudige gespreksdiensten in bundels verkocht: traditionele telefoniediensten (PSTN en ISDN) en VoB / Hosted Voice. Een aanbieder die niet het hele palet aan producten kan aanbieden, zal niet eenvoudig succesvol kunnen deelnemen aan een (openbare) aanbesteding (of andere vorm van inkoop).

257. Uit een inventarisatie van de aanbestedingen en vergelijkbare commerciële procedures van marktpartijen voor 2012 en 2013 heeft ACM een beeld gevormd van de positie van verschillende marktpartijen61 bij aanbestedingen en de mate waarin zij succesvol zijn in het winnen van aanbestedingen. ACM heeft marktpartijen gevraagd naar aanbestedingen voor de levering van vaste telefoniediensten waarbij minimaal een meervoudige aansluiting

(ISDN15/20/30) werd gevraagd voor 2012 en 2013. Vaak zijn ook PSTN-aansluitingen

onderdeel van grote aanbestedingen. Zo geeft KPN aan dat in vrijwel alle trajecten waar klanten traditionele telefonie is geboden, dit een gecombineerde afname betreft op (bestaande) PSTN- en ISDN-lijnen. Ook wordt steeds meer gevraagd om combinaties van vast en mobiel.

258. Uit onderzoek van Dialogic blijkt eveneens dat in aanzienlijke mate een gecombineerde afname van meerdere typen aansluitingen (met name PSTN/ISDN2/ISDN30) binnen het midden- en grootbedrijf plaatsvindt.

259. Met de regulering van de voornaamste bouwstenen voor meervoudige gespreksdiensten zijn de voordelen van KPN reeds op hoger gelegen markten geremedieerd, waardoor KPN op de wholesalemarkt voor meervoudige gespreksdiensten niet beschikt over voordelen uit productdiversificatie.

Conclusie

260. ACM concludeert dat productdiversificatie niet bijdraagt aan een mogelijke AMM-positie van KPN.

61 KPN, Tele2, UPC, Verizon, BT, Colt, Ziggo, Esprit, Vodafone, Voiceworks. ACM is afhankelijk van de door partijen

opgeleverde data.

4.5.4 Overstapkosten en -drempels

261. Omdat de vraag op wholesaleniveau een directe afgeleide is van de vraag op retailniveau, zal voor de vraag of sprake is van overstapdrempels op wholesaleniveau gekeken moeten worden naar de (gepercipieerde) overstapdrempels op retailniveau. Deze zullen op wholesaleniveau dan ook in vergelijkbare mate voorkomen.

262. De belangrijkste overstapdrempels die eindgebruikers in deze markt percipiëren zijn de kosten die samenhangen met de overstap naar een andere aanbieder, zoals investeringen in telefoniecentrales en randapparatuur. Ook immateriële activa, zoals naamsbekendheid en reputatie spelen een rol in de mate van overstap die plaatsvindt.

Conclusie

263. ACM concludeert dat de overstapdrempels een factor vormt die bijdraagt aan een mogelijke AMM-positie van KPN op de wholesalemarkt voor meervoudige gespreksdiensten.

4.5.5 Ontbreken van kopersmacht

264. Partijen die zelf niet over een aansluitnetwerk beschikken, zijn in hoge mate afhankelijk van KPN als aanbieder met een landelijk dekkend netwerk. Met de regulering van ULL en HWT is deze afhankelijkheid grotendeels weggenomen en kunnen partijen op basis hiervan intern aan zichzelf leveren.

265. Zoals uit Tabel 11 kan worden afgeleid wordt 27 procent van de leveringen van de concurrenten van KPN gerealiseerd op basis van het eigen netwerk van partijen en op basis van gereguleerde bouwstenen.

Conclusie

266. ACM concludeert dat afwezigheid van kopersmacht geen factor is die bijdraagt aan een AMM-positie van KPN op de wholesalemarkt voor meervoudige gespreksdiensten.

4.5.6 Conclusie

267. Het marktaandeel van KPN op de wholesalemarkt voor meervoudige gespreksdiensten is op zichzelf geen indicatie voor AMM. KPN heeft weliswaar de controle over niet gemakkelijk te repliceren infrastructuur, maar door de regulering van de hoger gelegen markten ontleent hij hier geen voordelen uit die bijdragen aan een mogelijke AMM-positie van KPN op de wholesalemarkt voor meervoudige gespreksdiensten.

268. Met de regulering van de voornaamste bouwstenen voor meervoudige gespreksdiensten (ULL en HWT) zijn de voordelen van KPN reeds op hoger gelegen markten geremedieerd,

waardoor KPN op de wholesalemarkt voor meervoudige gespreksdiensten ook niet beschikt over voordelen uit productdiversificatie.

269. ACM concludeert dat de overstapdrempels een factor zijn die bijdragen aan een mogelijke AMM-positie van KPN op de wholesalemarkt voor meervoudige gespreksdiensten. Echter met het sterk afnemende marktaandeel van KPN zal dit voordeel gedurende de reguleringsperiode, naar verwachting verder afnemen.

270. ACM concludeert dat afwezigheid van kopersmacht geen factor is die bijdraagt aan een AMM-positie van KPN op de wholesalemarkt voor meervoudige gespreksdiensten.

271. Op basis van het marktaandeel en de aanvullende criteria concludeert ACM dat geen sprake is van AMM op de wholesalemarkt voor meervoudige gespreksdiensten.

4.6 Conclusie

272. In dit hoofdstuk heeft ACM vastgesteld, op basis van marktaandelen en aanvullende criteria, dat KPN AMM heeft op de in hoofdstuk 3 afgebakende relevante wholesalemarkt voor tweevoudige gespreksdiensten. ACM heeft tevens geconcludeerd dat KPN geen AMM heeft op de wholesalemarkten voor enkelvoudige en meervoudige gespreksdiensten.

5 Potentiële mededingingsproblemen

5.1 Inleiding

273. Als ACM concludeert dat een partij AMM heeft op een relevante markt dient zij passende verplichtingen op te leggen. Een verplichting is passend als die gebaseerd is op de aard van het op de desbetreffende markt geconstateerde probleem en in het licht van de doelstellingen van de Tw proportioneel en gerechtvaardigd is. Dit betekent dat ACM eerst moet bepalen welke mededingingsproblemen zich op de relevante markt kunnen voordoen.

274. ACM onderzoekt in dit hoofdstuk welke potentiële mededingingsproblemen de AMM-positie van KPN veroorzaakt. Op dit moment zijn de wholesalemarkten voor enkelvoudige, tweevoudige en meervoudige gespreksdiensten gereguleerd. Dat betekent dat er verplichtingen gelden die mededingingsproblemen voorkomen. Het identificeren van potentiële

mededingingsproblemen is daarom vooral een hypothetische analyse waarin ACM nagaat of KPN in afwezigheid van regulering de mogelijkheid en de prikkel zou hebben om

mededingingsbeperkend gedrag te vertonen.

275. In paragraaf 5.2 beschrijft ACM het analysekader. In paragraaf 5.3 analyseert ACM of KPN in potentie de prikkel en de mogelijkheid heeft om de mededinging op de wholesalemarkt tweevoudige gespreksdiensten te beperken. In paragraaf 5.3.5 concludeert ACM welke potentiële mededingingsproblemen zich voordoen op de wholesalemarkt voor tweevoudige gespreksdiensten.