Privacy als ‘gebied’ 26

Na de analyse en reconstructie is het frame geïdentificeerd dat privacy als ‘gebied’ representeert.

Bepaalde formuleringen binnen dit cluster wijzen in de richting van de voorstelling van privacy als

grondgebied. Kenmerkend voor dit frame zijn de beschrijvingen, waarin privacy wordt omringd door

‘grenzen’ die ‘geschonden’ kunnen worden. Daarnaast dienen zich binnen dit frame voorbeelden aan

dat privacy als grondgebied ‘verdedigd’ moet worden.

3.2.1 Metaforen

In elf fragmenten wordt een strijd beschreven rondom privacy:

“Dat is een belangrijk moment in de strijd om de privacy van de burger.” (NRC1203-2015)

“Terwijl Facebook de vrienden ongevraagd steeds meer gegevens laat delen, strijdt de

Electronic Frontier Foundation voor privacy en andere rechten van sociale-

netwerkgebruikers.” (NRC1310-2011)

Naast strijd zijn er verschillende oorlogsmetaforen aangetroffen. Bijvoorbeeld ‘de slag om

privacybescherming’ (VOL1502-2014) en eenmaal de beschrijving van een privacy-oorlog.

De beschrijving van verzet is ook enkele keren aangetroffen. Interessant is dat verzet pas lijkt te komen

op het moment dat privacy wordt geschonden:

“Pas als de inbreuk tastbaar wordt - een energiemeter in huis - ontstaat verzet.”

(NRC1008/2-2013)

“Toch wekte het laconieke gemak waarmee hij de waarde van privacy bij het vuilnis van de

geschiedenis zette niet eens de meeste verbazing. Dat wekte de reactie van zijn klanten. Echt

verzet kwam er namelijk niet.”(TRO1506-2013)

De verschillende oorlogsmetaforen wijzen zowel op de strijd die gaande zou zijn om privacy, als op het

verzet tegen de inbreuk op privacy.

27

3.2.2 Werkwoorden

Verschillende werkwoorden binnen dit frame liggen in lijn met de oorlogstaal die is waargenomen in

dit frame. Met name het beschermen en verdedigen van privacy valt op.

Opvallend is het gebruik van het werkwoord vechten:

“In de praktijk vechten burgers, bedrijven en overheden terug. Drie manieren om vertrouwelijke

informatie te beschermen vallen op.” (NRC0406-2014)

“In de nieuwe werkelijkheid wordt je hele gedrag gemonitord. Bedrijven registreren alles, de

overheid jaagt bij iedereen op 'big data'. Wat kan een eenling doen? Er lijkt toch al niet meer

tegen te vechten.” (TRO1801-2014)

Burgers, bedrijven en overheden vechten voor hun privacy. Naast dit beeld is het werkwoord

beschermen frequent aangetroffen. Verschillende fragmenten laten dit zien, zoals:

“De explosieve groei van datagebruik en persoonsgegevens vraagt om harde wetten om de

privacy te beschermen.” (TEL0211-2013) en:

“Inlichtingendiensten concluderen van alles uit metadata maar zelf kunt u het ook. Handig.

Maar doodeng. Hoe beschermen we onze privacy?” (VOL1204-2014)

Interessant is het gebruik van het werkwoord plunderen in de beschrijving van wat WhatsApp precies

doet tijdens het schenden van de privacy:

“De Amerikaanse berichtendienst WhatsApp schendt op grote schaal de privacy van zijn

honderden miljoenen gebruikers. De app waarmee smartphone-gebruikers gratis berichten

kunnen sturen, “plundert" het adresboek van iedereen die de dienst gebruikt.” (NRC2801-2013)

Het gebruik van het werkwoord plunderen is bijzonder. Het verwijst naar het grof overhoop halen van

het adresboek van gebruikers.

Binnen dit frame is ook het werkwoord schenden veelvuldig aangetroffen. Het gaat dan vooral over het

schenden van de persoonlijke levenssfeer, waarmee privacy vaak wordt vergeleken. Een aantal

fragmenten wijst op de persoonlijke levenssfeer die geschonden wordt, zoals:

“Volgens Amerikaanse consumentenorganisaties schendt de nieuwe gebruikersovereenkomst

van Facebook de persoonlijke levenssfeer van gebruikers.” (TEL0211-2013) en:

“Dat is een schending van de persoonlijke levenssfeer. In de grondwet staat dat iedereen recht

heeft op eerbiediging van zijn privacy. Organisaties moeten die privacy ook daadwerkelijk

beschermen en zo een veilige werkomgeving creëren.” (TEL0602-2010)

Tweemaal is het werkwoord opereren aangetroffen:

“De Amerikaanse president probeerde gisteren Europese onrust te sussen over de NSA. In Den

Haag zei hij: ‘Ik vertrouw erop dat iedereen in onze geheime diensten met de beste bedoelingen

opereert en niet de privacy schendt van gewone Nederlandse, Duitse, Franse of Amerikaanse

burgers’.” (NRC2603-2014)

28

en in het fragment:

“Als het voor het bewaken van die veiligheid nodig is dat veiligheidsdiensten in het geheim

opereren en ons daarbij in de gaten houden, dan zij dat zo." (TRO1306-2013)

In beide gevallen wordt opereren gebruikt om de werkzaamheden van de Amerikaanse spionagediensten

te omschrijven. Bijzonder is dat er verschillende werkwoorden worden gebruikt om de handeling te

beschrijven om ergens binnen te komen. Een beeld dat door dit hele frame veelvuldig aan bod komt.

3.2.3 Beschrijvingen

Verschillende beschrijvingen binnen dit frame dragen bij aan het beeld van het concept privacy als

gebied. Vooral de beschrijving van een grens komt veelvuldig voor:

“Uit alle signalen blijkt dat privacy weer in de mode is, dat de grens rondom het privéleven

strakker wordt getrokken en dat burgers de zeggenschap terug willen over hun woorden.”

(NRC1612-2013)

In dit fragment wordt een grens beschreven rondom privacy. Ook in andere fragmenten gebeurt dit:

“De NSA zelf wijt de illegale schendingen van de privacy vooral aan menselijke fouten. ‘Wij zijn

een agentschap met mensen die opereren in een complexe omgeving met wisselende

regelgeving, dus soms blijken we ons aan de verkeerde kant van de vastgestelde grens te

bevinden’, zo citeerde The Washington Post een anonieme hoge functionaris van de NSA.”

(NRC1608-2013)

Of het fragment:

“De muur tussen politiek en privaat (die volgens Van Holsteyn met Fortuyn definitief is

geslecht) stond er nooit. Het is hooguit een grens die soms wel en vaak niet wordt

overschreden.” (TRO2608-2013)

Deze beschrijvingen lijken te wijzen op een grens tussen privacy/privé en alles daarbuiten.

Met dit inzicht is de beschrijving inbreuk interessant. Dit blijkt uit fragmenten als:

“Maar het belang lijkt mij niet zwaar genoeg om zo'n verregaande inbreuk op de privacy te

rechtvaardigen.” (TEL2108-2013)

”Stel dat iemand wordt begluurd door de buurman - zelfs wanneer er geen geheimen aan het

licht komen, vindt men dit eng en een inbreuk op de privacy.” (TRO2506-2013)

Binnen dit frame zijn fragmenten aangetroffen die wijzen op een scheiding tussen binnen en buiten.

Interessant is dat binnen privacy representeert en buiten de plek is waarvandaan privacy wordt bedreigd.

Sommige fragmenten dragen bij aan het frame, waarin het concept privacy als gebied wordt

gerepresenteerd.

“Zodoende blijven controlerende instanties en gretige bedrijven als Facebook, Google en

29

“Bij het recht op privacy ging het vroeger heel concreet om je privédomein. Het was bedoeld

om de overheid letterlijk buiten de deur te houden. … Na de digitale revolutie is die grens tussen

binnen en buiten vervaagd; via onze computers doen we allerlei zaken in het publieke domein.

Zelfs thuis zijn we vaak burgers en betreden we een publieke ruimte.” (TRO0207-2014)

Er wordt hier beschreven dat de overheid of commerciële instanties buiten de deur moeten worden

gehouden. Daarnaast wordt privacy duidelijk afgezet tegen de buitenwereld, zoals te lezen is in het

fragment:

“De meeste mensen hechten zéér aan hun privacy die staat voor: persoonlijke vrijheid, het

ongehinderd alleen, in eigen kring of met een partner ergens kunnen vertoeven, de gelegenheid

om zich af te zonderen, om storende invloeden van de buitenwereld te ontgaan.”

(TEL1703-2012)

Naast de beschrijving van binnen en buiten zijn binnen dit frame ook beschrijvingen met de tegenstelling

open en dicht aangetroffen. Het beeld dat hier wordt gegeven, is gericht op het feit dat privacy betekent

dat je ‘iets’ dicht kunt doen en dat als ‘iets’ openstaat, de privacy weg is. Dit beeld wordt bijvoorbeeld

beschreven vanuit het principe van een huis, zoals in deze voorbeelden:

“SP-Kamerlid Van Raak: 'Wij zijn hier bezig met sloten op de voordeur, terwijl in de achtertuin

de schuurdeur wagenwijd openstaat.’” (VOL1102-2015)

“Tegenwoordig staan de deuren van de slaapkamers wijd open. Wat er gebeurt met een

generatie die niet weet dat er ooit privacy bestond, is nu in Frankfurt te zien. Zonder gêne en

brutaal.” (VOL3011-2012)

Binnen dit frame zijn fragmenten aangetroffen met de beschrijving van toegang, voornamelijk gericht

op de toegang tot privé(gegevens), zoals onderstaande fragmenten:

“De NSA-afluisterschandalen, Snowden-onthullingen en rechterlijke uitspraken over te

vergaande privacyinbreuken door justitie ten spijt wil het kabinet niet minder, maar juist méér

toegang tot onze privégegevens.” (NRC2508-2015)

“Eigenlijk is de oplossing kinderlijk eenvoudig: niet de minister moet grenzen gaan stellen aan

het delen van persoonsgegevens, dat moeten wij als burgers zelf kunnen doen. Wij willen zelf

bepalen welke ambtenaar of hulpverlener wel of niet bij bepaalde delen van onze persoonlijke

gegevens kan. Door de burger toegang te geven tot al zijn eigen informatie en hem zelf te laten

beslissen met wie hij die informatie deelt, is de privacy gewaarborgd.” (VOL0111-2013)

In deze fragmenten staat de beschrijving van toegang tot privégegevens en informatie. Interessant is dat

de burger de grens moet bepalen en mag beslissen wie toegang heeft. De beschrijvingen liggen dan ook

sterk in lijn met het principe van binnen en buiten.

Minder frequent aangetroffen binnen dit frame is de beschrijving van giganten en reuzen. Opvallend is

dat deze beschrijving gaat om de grote bedrijven die inbreuk maken op de privacy:

30

“De internetgiganten dringen volgens Opgenhaffen steeds verder ons leven binnen.”

(ADD2102-2014)

“In zijn strijd voor online privacy nam Europarlementariër Jan Philipp Albrecht het op tegen

de internetreuzen.” (VOL1502-2014)

Hiermee lijkt een groot-versus-klein-verhouding beschreven te worden, waarbij de partij die inbreuk

lijkt te maken op de privacy als groot wordt beschreven.

3.2.4 Terminologie

Binnen dit frame zijn enkele termen aangetroffen. Het meest frequent is digitale sporen als terminologie

voor gegevens die een mens achterlaat. Dit blijkt uit fragmenten als:

“Door apps en programma's te installeren kunnen smartphones, tablets of internetverbindingen

op legale wijze beschermd worden, zodat bij gebruik geen digitale sporen worden

achtergelaten.” (TEL2606-2015)

“Wie online leeft, wordt online gevolgd. Het digitale spoor van iedere gewone burger is groot

en het wordt steeds groter.” (NRC0406-2014)

Daarnaast komt de beschrijving voor van dataverzamelaars en van controlestaat om het type staatsvorm

te omschrijven als alles van burgers wordt onthouden en gezien.

3.2.5 Bijvoeglijke naamwoorden

Er zijn enkele bijvoeglijke naamwoorden die binnen dit frame frequent voorkomen, zoals fijnmazig. Het

volgende fragment bevat fijnmazig om het controlesysteem te beschrijven dat de vrijheid belemmert:

“De moderne mens is een soort reizende Gulliver. Verstrikt in een steeds fijnmaziger gespannen

controlesysteem dat vrijheid belemmert en beknot weet door eigentijdse lilliputters en Yahoos.”

(VOL2810-2013)

3.2.6 Voorbeelden

De voorbeelden die zijn aangetroffen in dit frame werpen een blik op wie met elkaar in strijd zijn of

waar deze strijd wordt uitgevochten. Veelvoorkomende voorbeelden die worden aangehaald, zijn de

activiteiten van de Verenigde Staten en dan met name het surveillanceprogramma van de NSA:

“De Amerikaanse inlichtingendienst NSA blijft onder vuur liggen door nieuwe onthullingen.

Vrijdag bleek dat deze spionagedienst duizenden malen per jaar de wettelijke regels ter

bescherming van de privacy overschrijdt, aldus The Washington Post.”(VOL1708-2013)

Opvallend zijn ook de voorbeelden van gebeurtenissen in de journalistiek die voorkomen binnen dit

frame. Frequente voorbeelden van gebeurtenissen die zijn aangetroffen binnen dit frame hebben

betrekking op hoe ver de journalistiek mag gaan. De vraag die hier gesteld wordt, is waar de grens ligt

tussen privacy en nieuwswaarde. Een fragment met de verwijzing naar gebeurtenissen:

“Sinds de beelden van de 9-jarige Ruben in een Libisch ziekenhuis en het publiceren van de

inhoud van de vuilniszakken van D66-leider Pechtold klinkt de roep om duidelijke richtlijnen

31

voor de journalistiek. Maar op belangrijke punten is al lang vastgesteld hoe media om zouden

moeten gaan met de privacy.” (VOL2605-2010)

Voorbeelden van gebeurtenissen wijzen frequent op de rol van de journalistiek en de privacy, zoals in

het volgende fragment:

“Privacy is een dagelijks terugkerend thema in e-mails aan de Ombudsvrouw. Waarom moet

een frauderende wetenschapper als Diederik Stapel met naam en foto in de krant? Hoe durft de

krant te citeren uit privémails van het Kamerlid Mariko Peters? En waarom staat er een foto in

de krant van de boerderij van Jasper S., de man die wordt verdacht van de moord op Marianne

Vaatstra?” (VOL2411/2-2012)

3.2.7 Het frame privacy als gebied

Er zijn 60 artikelen aan te wijzen, waarin het concept privacy als gebied wordt gepresenteerd. Interessant

is dat dit frame in artikelen uit verschillende genres is aangetroffen, behalve in het genre inzendingen

lezers. In tabel 8 staat per dagblad en per genre beschreven hoeveel artikelen zijn toe te wijzen aan dit

frame.

Tabel 8. Aantal artikelen met frame privacy als gebied per genre, per dagblad

Dit frame komt in alle vijf dagbladen voor in artikelen die toebehoren aan het genre nieuws. Vooral

NRC Handelsblad voert veel artikelen op met dit frame vergeleken met overige dagbladen. Dit frame

wordt ook opgevoerd in opiniërende artikelen in de Volkskrant, NRC Handelsblad en Trouw. Interessant

is dat dit frame relatief vaak wordt opgevoerd in opiniërende artikelen in NRC Handelsblad.

Verder zijn er in totaal acht artikelen uit het genre vraaggesprek, waarin dit frame is waargenomen. Met

uitzondering van de Telegraaf en het Algemeen Dagblad zijn in elk dagblad artikelen uit het genre

vraaggesprek aangetroffen, waarin dit frame naar voren komt. Ten slotte voeren de Volkskant, NRC

Handelsblad en Trouw dit frame eenmaal op in het genre reportage.

Genre Algemeen Dagblad NRC Handelsblad De Telegraaf ^Trouw De Volkskrant Nieuws _{1 14 5 3 6} Opinie _{0 10 0 1 9} Vraaggesprek _{0 5 0 1 2} Reportage _{0 1 0 1 1} Inzendingen lezers _{0 0 0 0 0} Onbekend _{0 0 0 0 0}

In document Beeldvorming van privacy in de Nederlandse dagbladen 2010-2015 (pagina 29-35)