Prevalentie van acquisitiefraude

In deze paragraaf wordt stilgestaan bij de omvang van acquisitiefraude in Nederland. Jaarlijks doet de Monitor Criminaliteit Bedrijfsleven onderzoek naar slachtofferschap van ondernemers. Hieronder zal worden stilgestaan bij de gegevens over

acquisitiefraude die via deze grootschalige enquête zijn verzameld. Voorts wordt ingegaan op de meldingsgegevens van het SAF in de periode 2004-2008.

Schatting omvang: Monitor Criminaliteit Bedrijfsleven

Slachtofferschap van misleidende handelspraktijken komt zijdelings aan de orde in Monitor Criminaliteit Bedrijfsleven (MCB), waardoor er op basis van deze

grootschalige enquête geen volledig beeld kan worden gegeven van het fenomeen in Nederland. Voor het jaarlijkse onderzoek wordt aan ondernemers (N=38.000) gevraagd wat hun ervaringen zijn met diefstal, inbraak, vernieling, geweld en werknemerscriminaliteit. Op de open vraag met welke andere vormen van

criminaliteit zij zich geconfronteerd zagen, geven sommige ondernemers uit zichzelf aan dat zij het slachtoffer zijn geworden van spooknota’s dan wel acquisitiefraude. In de MCB 2008³⁸ gaf 0,5% van de ondervraagden aan slachtoffer te zijn geworden van een spooknota en 0,2% van acquisitiefraude. Wanneer deze percentages worden omgerekend naar de totale populatie van waaruit de steekproef is getrokken, zouden in 2008 in Nederland zo’n 2.880 bedrijven het slachtoffer zijn geworden van

spooknota’s en zo’n 1.150 van acquisitiefraude. Op basis van deze gegevens kunnen echter geen harde uitspraken worden gedaan over de omvang van het slachtofferschap van misleidende handelspraktijken, omdat door het onderzoeksdesign hier niet

consequent en concreet naar wordt gevraagd. Bovendien worden slechts vijf

sectoren³⁹ in het onderzoek meegenomen. Door de lage prevalentie van deze delicten in de MCB kunnen er moeilijker schattingen worden gemaakt over de omvang van acquisitiefraude in het hele bedrijfsleven. De genoemde aantallen moeten daarom worden gezien als een absolute ondergrens.

Meldingen Steunpunt Acquisitiefraude

Organisaties die zich al dan niet gedupeerd voelen kunnen bij het SAF melding maken van misleidende handelspraktijken. Daartoe dient op de website van de stichting een meldingsformulier te worden ingevuld, waarna de meldingen worden verwerkt in de database. In tabel 3 wordt een overzicht gegeven van het aantal meldingen dat de afgelopen vijf jaar is binnengekomen. De genoemde aantallen zijn exclusief de meldingen van spooknota’s.⁴⁰

Het SAF is in 2003 gestart met het verzamelen van meldingen en het geven van juridisch advies. Zoals uit tabel 3 valt af te lezen krijgt het meldpunt jaarlijks gemiddeld 3000 meldingen binnen. Een organisatie kan in één jaar meerdere meldingen doen van misleidende handelspraktijken, waardoor het aantal meldingen hoger ligt dan het aantal melders. Gedupeerden kunnen deelnemer worden van de stichting, waarna ze juridische hulp krijgen bij het aanvechten van hun contract. Deze groep melders zal daarna eerder geneigd zijn een tweede melding te doen, omdat ze bekend zijn met het meldpunt. Niet alle melders zijn gedupeerd; er worden ook misleidende handelspraktijken gemeld door ondernemers die niet op het aanbod zijn ingegaan.

38

Ten behoeve van dit onderzoek is door het WODC gekeken welke gegevens over acquisitiefraude via de MCB is verzameld: Notitie acquisitiefraude bedrijfsleven o.b.v. MCB 2008, door F. Willemsen (3p.).

39

Het gaat om de sectoren detailhandel, zakelijke dienstverlening, horeca, bouw en transport. Slachtofferschap van organisaties actief in sectoren zoals de zorg, het onderwijs, de industrie of de financiële dienstverlening worden buiten beschouwing gelaten. Ook overheidsorganisaties worden niet ondervraagd.

40

Zoals eerder aangegeven krijgt de stichting met vlagen veel meldingen binnen van deze

grootschalige mailings. Deze worden niet consequent verwerkt in de database, omdat het veelal gaat om melders die niet gedupeerd zijn en dan ook geen juridisch advies nodig hebben.

Tabel 3: Meldingen Steunpunt Acquisitiefraude 2004-2008 Jaar ^Aantal melders Aantal meldingen ^Aanbieders Betwist contractbedrag Betaald contractbedrag 2004 1.592 2.537 248 3.318.436 522.062 2005 1.468 2.034 258 3.150.255 295.612 2006 2.558 3.401 270 3.602.124 318.004 2007 3.091 3.698 229 5.141.457 134.931 2008 2.446 2.954 246 5.536.465 138.793 totaal 11.155 14.624 17.430.300 1.409.402

Als er meerdere meldingen binnenkomen tegenover één bedrijf is het waarschijnlijker dat het gaat om een aanbieder die ondernemers moedwillig misleidt bij het aanbieden van zijn dienst of product. Het aantal malafide aanbieders ligt elk jaar rond de 250. Deze aantallen worden bewust niet bij elkaar opgeteld, omdat sommige malafide ondernemingen door de jaren heen slachtoffers maken. Zij kunnen worden

aangemerkt als ‘veelplegers’. Bepaalde spelers in de markt geven bovendien leiding aan meerdere bedrijven waarover meldingen binnenkomen (zie ook case 1 en 2). BV’s kunnen zonder veel moeite worden opgericht, overgenomen of weer verdwijnen. Het SAF ziet dan ook vaak dezelfde spelers in een andere gedaante op de markt

terugkomen. Gezien de onderlinge relaties tussen de bedrijven zou het aantal malafide ondernemingen naar beneden kunnen worden bijgesteld.

Een belangrijk onderscheid dat gemaakt moet worden wanneer we het hebben over de schade, is het verschil tussen het betwiste contractbedrag en het daadwerkelijk

betaalde bedrag aan de actor. Juridisch gezien is er een contract afgesloten en heeft de klant een betalingsverplichting jegens de aanbieder. Maar wanneer gedupeerden zich bij het aangaan van het contract misleid achten, weigeren ze meestal de ontvangen factuur te betalen. In de periode 2004-2008 is door gedupeerde ondernemers bij het SAF een bedrag van ca. 17,4 miljoen euro aan betwiste (openstaande) bedragen gemeld. Het gaat hierbij om het (totale) contractbedrag, waaraan ondernemers ongewild dan wel onbewust vastzitten. Per melder gaat het om een gemiddeld schadebedrag (contractbedrag) van meer dan 1.550 euro.

Sommige slachtoffers hebben echter al een deel van het contractbedrag betaald. Van de 17,4 miljoen euro aan ongewild aangegane contracten is meer dan 1,4 miljoen overgeboekt naar de rekening van de malafide actor. Dit bedrag is de daadwerkelijke financiële schade van acquisitiefraude dat geregistreerd staat.

De gegevens van het SAF zijn echter niet volledig, doordat de meldingen niet altijd zorgvuldig worden ingevuld en er ook bij de registratie soms fouten insluipen, zo bleek uit het dossieronderzoek. Zo wordt op het meldingsformulier nogal eens het maand- of kwartaalbedrag ingevuld – dat vermeld staat op de eerste factuur – in plaats van het totale contractbedrag waarnaar wordt gevraagd en waar de klant uiteindelijk aan is gebonden. De (potentiële) schade voor de klant ligt in die gevallen vele malen hoger dan het bedrag dat wordt gemeld bij het SAF. Bovendien krijgt het melden van de schade minder prioriteit op het verkorte meldingsformulier en het

machtigingsformulier. Gezien deze onvolkomenheden bij de registratie zal het daadwerkelijke schadebedrag een stuk hoger liggen dan wordt gemeld.