In maart 2008 brak er onrust uit in het Buduburam kamp vanwege demonstraties onder de vluchtelingen. In februari overhandigden ongeveer vijfhonderd vluchtelingen een brief aan de UNHCR en de Ghaneese vluchtelingenraad met drie eisen. Zij wilden niet geïntegreerd worden in Ghana en ze wensten niet naar Liberia te reizen met $100, maar wilden het tienvoudige hebben, namelijk $1.000. Hun voorkeur ging echter het meest uit naar
hervestiging in een derde land, bijvoorbeeld Amerika.173 Aderanti Adepoju, econoom,
demograaf en hoofd Human Resources Development Center in Lagos, verklaarde het verzet tegen lokale integratie als een verzet tegen naturalisatie.174 Naturalisatie is de meest vergaande vorm van lokale integratie en geeft de persoon een groot scala aan rechten in het betreffende land. Voor vluchtelingen ligt naturalisatie echter niet voor de hand vanwege de genoemde strenge eisen in de immigratiewet. Zouden zij wel in aanmerking komen, dan zou een groot deel van hen dit niet willen aannemen. Een dubbele nationaliteit is vaak niet toegestaan in Afrikaanse landen, zij zouden daarom hun oude nationaliteit moeten opgeven.175 Kort gezegd komt het erop neer dat vluchtelingen niet willen blijven in het gastland, maar ook niet wensen te vertrekken. Velen hopen op hervestiging in een derde land, maar sommigen zijn ook gewend geraakt aan de hulp van de UNHCR en andere humanitaire organisaties. Als zij terug zouden gaan naar hun land van oorsprong zouden zij
172
Agblorti 2011: 6; Ghana Ministry of Interior: http://mint.gov.gh/index.php?option=com_content&task=view &id=38&Itemid=2 [bezocht op 29-05-2011]. 173 Agblorti 2001: 7; IRIN 2008. 174 Adepoju 2007: 17-20. 175
Het is moeilijk om iets te zeggen over waarom mensen wel of niet afstand doen van hun oorspronkelijk nationaliteit omdat het een subjectief onderwerp is en geladen met persoonlijke gevoelens. Over het algemeen zijn mensen trots op hun nationaliteit en zullen deze niet zomaar inruilen voor een nieuwe nationaliteit.
op zichzelf zijn aangewezen. Daarom eisten de vluchtelingen waarschijnlijk het tienvoudige van het bedrag dat werd aangeboden voor hun terugkeer naar Liberia.
De demonstaties eindigden met de arrestatie van een grote groep demonstranten. De reden voor de arrestatie was dat de demonstraties niet waren gemeld bij de Ghaneese politie en omdat een wet betreffende de openbare orde werd overtreden. Enkele vrouwen hadden namelijk hun kleding uitgedaan tijdens de demonstraties en dat was niet toegestaan. Een groep van ongeveer zeshonderd vluchtelingen, voornamelijk vrouwen, werd gearresteerd en opgesloten in een kamp.176 Zestien van deze vluchtelingen verloren hun vluchtelingenstatus,
doordat deze werd ingetrokken door de Ghaneese overheid.177 Daarna werden zij naar
Liberia gestuurd. UNHCR was hier niet blij mee, omdat dertien van deze personen legaal in Ghana verbleven en daarom niet zomaar het land mochten worden uitgezet. Tevens werden de vluchtelingen vastgehouden en gedeporteerd zonder dat hun zaak voor een rechter kwam. Als reactie op de onrust trad de Ghaneese overheid hard op en wilde zelfs beginnen met het terugsturen van alle Liberiaanse vluchtelingen vanaf april 2008. Dit was krap een maand na het uitbreken van de onrust. Ghana kon de vluchtelingen terugsturen zonder in strijd met internationaal recht te handelen, als zij de cessation clause zou inroepen.178 Dat het de Ghaneese overheid ernst was, werd duidelijk uit de toon van de toespraak die de Ghaneese Minister van Binnenlandse Zaken, Hon. Kwamena Bartels hield naar aanleiding van het bezoek van de Liberiaanse delegatie. De minister stelde dat Ghana een soeverein land was en dat men mensen het land uit kon zetten, zonder verantwoording af te moeten leggen aan de internationale gemeenschap, als deze persoon een gevaar voor de nationale veiligheid vormde. Uit onderstaande citaat, afkomstig uit de genoemde toespraak, is te lezen dat Ghana zich heel schappelijk en open heeft opgesteld naar de vluchtelingen en naar Liberia toe, maar dat er nu verandering in de situatie moet komen.
“… Government will no longer tolerate the situation where people who have been given our hospitality continue to undermine the Security of the State. Our National Security is Supreme and shall not be compromised on any account. … We shall continue to build on the good relations that we have with Liberia whilst ensuring that our security is not threatened..”.179
Hier wordt duidelijk dat Ghana haar eigen veiligheid en soevereiniteit van groot belang acht en dat een ander land hier niets over te zeggen heeft. Het lijkt er op dat Ghana zich gedeeltelijk afzet tegen de gezamenlijk opgestelde ECOWAS normen. Niet expliciet, want ze heeft er zelf aan meegewerkt de regels op te stellen, maar impliciet probeert Ghana te benadrukken dat zij nog steeds baas is over haar eigen territorium. Dit sluit ook aan bij de rechten die aan vluchtelingen worden toebedeeld. In theorie beschikt een vluchteling in Ghana over een breed scala aan rechten, maar in de praktijk heeft de vluchteling hier bijna geen toegang tot. De overheid van Ghana bemoeilijkt dit, onder andere door het opheffen
176
Auteur onbekend 2008.
177
Ghana Ministry of Interior: http://mint.gov.gh/index.php? option=com_content&task=view&id=38&Itemid=2
[bezocht op 29-05-2011].
178
Goodwin-Gill 2007: 135, 139-140; VN 1951: art. 1(c)(5); OAU 1969: art. 1(4)(e).
179
Ghana Ministry of Interior: http://mint.gov.gh/index.php?option=com_content&task=view&id=38&Itemid=2
van de vluchtelingenraad. Daarmee lijkt het erop dat Ghana haar beleid in de praktijk laat leiden door het pluralisme van de Engelse School in plaats van het solidarisme. Het solidarisme lijkt in Ghana wel tot uiting te komen in de theorie, omdat vluchtelingen op papier veel rechten hebben.
Om de gemoederen in Ghana te bedaren stuurde de Liberiaanse overheid eind maart 2008 een delegatie onder leiding van de Minister van Buitenlandse Zaken, mevrouw Olubanke King-Akerele.180 Hun voornaamste doel was waarschijnlijk om de goede relatie met Ghana te onderhouden en daarom zoveel mogelijk aan de Ghaneese wensen tegemoet te komen. De toon van de speech die na thuiskomst in Liberia werd gegeven was dan ook heel anders dan die van de Ghaneese minister. De voornaamste boodschap was dat de relatie tussen de twee landen nog steeds goed was en dat de delegatie met de vluchtelingen gesproken had en dat zij nu wensten terug te keren naar Liberia. Tijdens de vier dagen durende bespreking werd besloten om een tripartite committee op te richten om de repatriatie in samenwerking te laten verlopen. In 2008 keerden meer dan achtduizend Liberiaanen terug naar Liberia. Dit zou gezien kunnen worden als een succes, aangezien er in de voorgaande jaren nog nooit zoveel vluchtelingen in één jaar terugkeerden naar Liberia.181
De Ghaneese overheid ziet de vluchtelingen uit Liberia het liefst vertrekken naar het eigen land. Dit werd onder andere duidelijk na de onrust in het vluchtelingenkamp, waarna een aantal vluchtelingen het land werden uitgezet. Ghaneese Minister van Binnenlandse Zaken, Hon. Kwamena Bartels speelde in op de nationale veiligheid en dat zij als soevereine staat zelf kunnen beslissen wie wel en niet in het land mag blijven. Het ziet ernaar uit dat er weinig politieke wil bestaat voor de lokale integratie van vluchtelingen, maar aan de andere kant is Ghana niet overgegaan tot een massa-uitzetting van vluchtelingen. Het lijkt erop zij zich misschien toch gebonden voelen door onder andere de ECOWAS normen, zoals het toestaan van Gemeenschapsburgers tot hun grondgebied.
Conclusie
Dat de overheid van Ghana de Liberiaanse vluchtelingen het liefst ziet terugkeren naar hun eigen land wordt duidelijk uit de speech van de Minister van Binnenlandse Zaken. Dit beeld wordt ook bevestigd door het disfunctioneren van de vluchtelingenraad en de opheffing hiervan. Hierdoor kwam het proces van asielaanvragen en lokale integratie stil te liggen. Aan de andere kant heeft Ghana alle noodzakelijke wetgeving ingevoerd, waardoor vluchtelingen in theorie alle rechten kunnen genieten die voorgeschreven worden door internationale en ECOWAS normen. Ook lokale integratie is een mogelijkheid als de vluchtelingen voor zichzelf kunnen zorgen. Hier is echter ook een grote rol weggelegd voor de vluchtelingen zelf, omdat zij uiteindelijk moeten kiezen tussen repatriatie en lokale
180
Liberian Ministry of Foreign Affairs. Government of Liberia response to the refugees crisis in Ghana:
http://www.mofa.gov.lr/press.php?news_id=25 [bezocht op 26-05-2011].
181
Liberian Ministry of Foreign Affairs. Government of Liberia response to the refugees crisis in Ghana:
integratie. Vooralsnog is dit een lastige keuze geweest voor de vluchtelingen die lange tijd hoopten op hervestiging in een derde land.
Geconcludeerd kan worden dat gezien vanuit juridisch oogpunt Ghana alle noodzakelijke wetgeving heeft ingevoerd en vluchtelingen daarom in theorie over alle rechten kunnen beschikken. Dit duidt erop dat het Ghaneese vluchtelingenbeleid geïnspireerd is door het solidarisme dat ook rechten toebedeelt aan individuen. Echter vanuit nationaal politiek oogpunt ligt de zaak iets anders en gevoeliger, deze lijkt meer op de pluralisme kant van het pluralisme-solidarisme debat van de Engelse School. Ghana stelt zich op als de helpende buurman, maar ziet de vluchtelingen toch het liefst zo snel mogelijk vertrekken. De echte reden achter deze houding komt niet naar voren, al gaf Ghana zelf aan dat zij een soevereine staat is die zelf kan beslissen wie zich op haar grondgebied mag bevinden en wie niet. Om het hoofdstuk samen te vatten in een zin en de vraag die in dit hoofdstuk centraal stond, in hoeverre het vluchtelingenbeleid van Ghana neigt naar de kant van de solidaristen, te beantwoorden. Het vluchtelingenbeleid van Ghana wordt op papier geïnspireerd door het solidarisme, in de praktijk neigt het echter meer naar het pluralisme. In het volgende hoofdstuk zal het vluchtelingenbeleid van Guinee onder de loep worden genomen en vergeleken worden met het beleid van Ghana.