B. Aarrass & B.P. Vermeulen, De reikwijdte van de vrijheid van godsdienst in een pluriforme samenleving. In A. J. Nieuwenhuis, & C. M. Zoethout (Eds.), Rechtsstaat en religie (pp. 59-88). Oisterwijk: Wolf legal publishers 2009
M. Berger, Religieuze grenzen aan de vrijheid van meningsuiting. NTM/NJCM-bulletin (2006) p. 664
J. van den Brink, Strafbaarheid is niet aan de orde bij de Nashville-verklaring. Trouw 15 januari 2019.
P. Korenhof, Groepsbescherming en vrijheidsbeperking. Augustus 2011. Scriptie aan UvA. A.J. Nieuwenhuis, Godsdienstvrijheid en bijdragen aan het maatschappelijk debat. NJCM
bulletin 2004, 154-166.
A.J. Nieuwenhuis, Vrijheid van meningsuiting en homofobe uitlatingen. Mediaforum 2012-5. F.T. Oldenhuis, Nashville-verklaring: over de grenzen van de vrijheid van godsdienst. NJB
2019/314.
B. Rijpkema, Vrijheid van meningsuiting in de val tussen religieus extremisme en utilitarisme. NJB 2012/2533.
L.A. van Noorloos, De ideeën achter hate speech-wetgeving in Nederland: een historisch perspectief. TvCR Oktober 2012, pp. 352-76.
L.A. van Noorloos, De Hoge Raad over de vrijheid van meningsuiting van politici. TPWS 2015/20.
B.P. Vermeulen, Artikel 6 Grondwet. In A. K. Koekkoek (Ed.), De Grondwet (pp. 109-136). Deventer: Tjeenk Willink 2000.
B.P. Vermeulen, Artikel 7 Grondwet. In A. K. Koekkoek (Ed.), De Grondwet (pp. 109-136). Deventer: Tjeenk Willink 2000.
47
Jurisprudentie
Hoge Raad
HR 2 februari 1990, ECLI:NL:PHR:1990:AB7894, NJ 1991/289 m.nt. E.A. Alkema (Goeree/Van Zijl).
HR 9 januari 2001 ECLI:NL:HR:2001:AA9367 (Van der Wende). HR 9 januari 2001, ECLI:NL:HR:2001:AA9368 (Van Dijke).
HR 20 november 2001, ECLI:NL:HR:2001:AB2809, NJ 2003, 632, m.nt. P.A.M. Mevis, R. de Lange (Mensenroof)
HR 14 januari 2003, ECLI:NL:HR:2003:AE7632 (Herbig), NJ 2003, 261, m.nt. P.A.M. Mevis. HR 16 december 2014, ECLI:NL:HR:2014:3583 (Felter).
HR 10 april 2018 ECLI:NL:HR:2018:1003, NBSTRAF 2018/267, m.nt. S.R. Bakker.
Gerechtshof
Hof Amsterdam 20 juni 2008, ECLI:NL:GHAMS:2008:BD7024. Hof Amsterdam 23 november 2009, ECLI:NL:GHAMS:2009:BK4139. Hof Amsterdam 11 maart 2013, ECLI:NL:GHAMS:2013:BZ3787 (Felter). Hof Amsterdam 1 februari 2016, ECLI:NL:GHAMS:2016:296 (Felter). Hof Amsterdam 17 juli 2018 ECLI:NL:GHAMS:2018:2578.
Hof Arnhem 26 juni 2001, ECLI:NL:GHARN:2001:AB2294 (Herbig). Hof Den Haag 09 juni 1999, ECLI:NL:GHSGR:1999:AF5469 (Van Dijke).
Hof Den Haag 18 november 2002, ECLI:NL:GHSGR:2002:AF0667 (El Moumni). Hof Den Haag 2 mei 2017, ECLI:NL:GHDHA:2017:1224.
Hof ‘s-Hertogenbosch 21 februari 2017, ECLI:NL:HGSHE:2017:615. Hof Leeuwarden 15 januari 1995, ECLI:NL:GHLEE:1995:AC2855.
48 Rechtbank
Rb. Amsterdam 25 januari 2006 ECLI:NL:RBAMS:2006:AV2201. Rb. Amsterdam 2 juni 2008, ECLI:NL:RBAMS:2008:BD2977.
Rb. Amsterdam 27 september 2012, ECLI:NL:RBAMS:2012:BY0012 (Felter). Rb. Amsterdam 30 januari 2013, ECLI:NL:RBAMS:2013:BZ0575.
Rb. Amsterdam 4 januari 2019, ECLI:NL:RBAMS:2019:13. Rb. Amsterdam 4 januari 2019, ECLI:NL:RBAMS:2019:14. Rb. Amsterdam 4 januari 2019, ECLI:NL:RBAMS:2019:16.
Rb. Den Haag 6 oktober 1998, ECLI:NL:RBSGR:1998:AN5913 (Van Dijke). Rb. Den Haag 16 oktober 2016, ECLI:NL:RBDHA:2016:12789 (Al-Afghani).
Rb. Rotterdam 8 april 2001, ECLI:NL:RBROT:2002:AE1154, NTM/NJCM-bull. 2002, m.nt. M.E.B. de Haseth, K.R. Starreveld & J.P. Loof.
49
Bijlage 1
Fragmenten uit whatsappgesprek. De personen in kwestie hebben toestemming gegeven voor het anoniem delen van deze chats.
11-06-19 14:05 - Remco Vonk: Wat is jullie opvatting over de strafbare belediging van groepen? Vinden jullie dat je bijvoorbeeld op religieuze grondslag alles moet kunnen zeggen over homo's, of moeten daar grenzen aan gesteld worden?
(…)
11-06-19 14:06 - Persoon 1: ligt aan wanneer je het zegt, wat je precies zegt. als Ik in mijn vriendengroep zeg dat ik vind dat alle marrokanen het land uit moeten is dat iets anders dan wanneer ik op tv een speech aan het houden ben daarover
(…)
en wat belangrijk is is de draagkracht van iemands(woorden). een onbekende gozer die iets schreeuwt over homo's heeft dat veel minder impact dan als johan derksen weer iets kuts zegt
(…)
overigens vind ik dat mensen bijna niet gestraft zouden moeten worden voor dingen die ze zeggen, zolang die niet (aantoonbaar) tot haat aanzetten, of andere gevolgen hebben dan dat mensen zich beledigd voelen
(…)
11-06-19 15:12 - Persoon 2: Los van de context waarin een uitspraak wordt geuit (zoals Persoon 1 al zei) denk ik zelf dat je ver kan gaan in het strafbaar stellen van groepsbelediging/discriminatie. Ik vind dat de tijd rijp is om bijvoorbeeld het ter discussie stellen van basisrechten voor groepen strafbaar te stellen onder discriminatie. Bijvoorbeeld het oproepen tot het uitzetten of niet mogen trouwen van bevolkingsgroepen. Met hogere straffen voor oproepen tot geweld, maar itt het vorige is dat al strafbaar
Godsdienst en levensovertuiging zouden nooit een verschil mogen maken in het toepassen van de wetten ter bescherming van minderheden, want de wet is voor iedereen gelijk. In de praktijk helaas nog veel uitspraken waar dat niet geldt.
11-06-19 15:14 - Remco Vonk: En hoe kijken jullie naar de botsing van verbod op discriminatie en godsdienst?
ok, dus de godsdienstvrijheid moet wijken als dat in strijd is met de gelijke rechten van minderheden?
(…)
11-06-19 15:44 - Persoon 2: Godsdiensten en iedereen die daaraan meedoet zijn gelijk voor de wet. Het maakt niet uit of je een kerk, vakbond of breiclub bent. Zelfde wetten
(…)
11-06-19 15:46 – Persoon 1: mijn probleem met dit soort dingen is dat we opeens extra rechten geven aan bepaalde bevolkingsgroepen
alleen maar omdat ze in iets geloven (…)
en nu mogen ze opeens veel meer dingen zeggen (…)
50 (…)
11-06-19 17:50 - Persoon 2: Dit is ook wel een lastig voorbeeld, maar ik denk dat er in de afgelopen jaren genoeg voorbeelden zijn geweest die in theorie gewoon strafbaar kunnen worden gesteld maar waarbij dat vooralsnog niet is gebeurd. Publiekelijk uiten alle Marokkanen te willen deporteren zou kunnen worden berecht onder discriminatie, haat en oprruing tot geweld/strafbare feiten.
(…)
Ik vind dat je veel mag zeggen, maar dat je voor het onacceptabele (juridische) consequenties mag verwachten
Niet in de zin dat je levenslang krijgt, wel dat je lagere maar oplopende straffen krijgt (…)
Als dat wordt verhoogd en bij herhaling oploopt tot uiteindelijk korte celstraffen heeft dat wel effect. Sterk signaal dat iemand door de maatschappij ongewenste uitlatingen doet Met een strafblad en sancties die je niet even met je portemonnee wegwuift houden gekkies toch iets eerder op hun onzin te spuien
(…)
11-06-19 18:37 - Persoon 3: Ik vind het een hele lastige discussie
Het verbaast mij wel heel erg hoe in de rechtspraak vrijheid van religie blijkbaar boven nondiscriminatie wordt gesteld
Als ik de door jou genoemde jurisprudentie beschouw
Ik vind het persoonlijk niet relevant of een uitspraak vanuit iemand zijn religie wordt gedaan.