Een objectief bepaalbare transferwaarde heeft niet alleen gevolgen voor gevallen waarin sprake is van contractbreuk, maar ook voor de andere wijzen waarop een spelerscontract kan worden beëindigd. Hieronder zal ik nader ingaan op de mogelijke gevolgen voor de
beëindiging na onderhandeling en voor de beëindiging door (transfer)clausules.
§5.3.1 Onderhandelingen
De huidige transfermarkt is een vrije markt waarin de hoogte van de transfervergoeding in beginsel wordt bepaald door het mechanisme van vraag en aanbod.95 Indien de hoogte van de transfersom bepaald wordt door een algoritme, wordt deze vrijheid gedeeltelijk beperkt. Een club die meer vraagt voor een speler dan objectief is vastgesteld, kan geconfronteerd worden met een eenzijdige opzegging door de speler. De nieuwe club kan dan immers alsnog het objectief bepaalde bedrag betalen, maar nu als verbrekingsvergoeding. Hierbij moet wel worden aangetekend dat dit slechts waarschijnlijk is in het geval dat het huidige
spelerscontract zich niet meer in ‘protected period’ bevindt, want anders lopen zowel de speler als de nieuwe club het risico een sportieve sanctie opgelegd te krijgen (art. 17 lid 3 en 4 RSTP).
Hoewel ik in beginsel een voorstander ben van een vrije markt, denk ik dat het beperken van de vrijheid op de transfermarkt ook voordelen met zich mee kan brengen. Zo kunnen de transactiekosten die gepaard gaan met het sluiten van een transferovereenkomst dalen als de hoogte van de transfersom objectief bepaald is. Deze transactiekosten bestaan hoofdzakelijk uit vergoedingen die aan intermediairs (spelersmakelaars) worden betaald.96 Naast het dichten van dit lek, kan het ook als voordeel worden beschouwd dat de hoogte van de
transfervergoedingen niet meer zo explosief zal stijgen. Door de toegenomen welvaart van de internationale topclubs – die deels tot stand is gekomen door investeringen van extreem rijke investeerders van buiten Europa – zijn de transfervergoedingen de laatste jaren enorm
gestegen.97 Hierdoor is de ongelijkheid tussen de topclubs en de overige clubs toegenomen, wat tot minder spannende competities leidt. Hierbij dient evenwel opgemerkt te worden dat slechts het objectiveren van de transfervergoedingen niet voldoende zal zijn om tot een gelijkwaardigere competitie te komen. De topclubs kunnen immers overgaan tot het kopen
95 De Weger 2018, p. 66.
96 FIFA, White Paper – Transfer System Reform 2018, p. 45-49. 97 FIFA, White Paper – Transfer System Reform 2018, p. 45-46.
van meer spelers voor hetzelfde geld. Nadere regelgeving met betrekking tot ‘Financial Fair Play’ (FFP) is hiervoor vereist.98
§5.3.2 Transferclausules
De tweede mogelijkheid die de White Paper wordt genoemd houdt in dat een algoritme op basis van objectieve gegevens de hoogte van de transferclausule bepaalt. Zodra de speler of een andere club dit bedrag op tafel legt, mag de speler vertrekken. Aangezien ik niet inzie waarom een vergelijkbare methode niet toegepast kan worden op de meewerkclausule, geldt boven- en onderstaande ook voor de meewerkclausule. De objectivering van het ‘buy out’ bedrag zal voornamelijk gunstig uitpakken voor spelers. Op dit moment wordt namelijk vaak een bedrag dat boven de marktwaarde ligt in de transferclausule opgenomen ter afschrikking van andere clubs die de betreffende speler zouden willen vastleggen. Spelers kunnen
zodoende makkelijker vertrekken als zijn daadwerkelijke transferwaarde in de clausule is opgenomen.
Voor clubs kan het juist ongunstig uitpakken als het ‘buy out’ bedrag reeds bij het sluiten van de arbeidsovereenkomst wordt bepaald. De waarde van een speler kan immers zeer snel stijgen, zeker indien het een jonge speler betreft. Aangezien bij de berekening van de transferclausule geen rekening wordt gehouden met deze explosieve waardestijging, kan het voorkomen dat de huidige club een vergoeding overhoudt aan een transfer die vele malen lager ligt dan de actuele marktwaarde van de speler. Op dit moment wordt dit probleem bij grote talenten veelal ondervangen met transferclausules waarin een bedrag is opgenomen dat voorziet in een aanzienlijke waardestijging,99 maar dit kan niet langer als het tweede voorstel uit de White Paper wordt doorgevoerd. Een dynamische transferclausule, waarin is
opgenomen dat het ‘buy out’ bedrag bijvoorbeeld iedere transferperiode opnieuw wordt vastgesteld op basis van de objectieve gegevens van dat moment, zou hiervoor een mogelijke oplossing zijn.
§5.4 Conclusie
Een transfersysteem dat gebaseerd is op objectieve waardebepaling zal grote gevolgen met
98 De Europese voetbalbond UEFA is al ruim tien jaar bezig met het implementeren van FFP-regelgeving, maar dit heeft tot dusverre nauwelijks bijgedragen aan een gelijkwaardige competitie.
99 Een goed voorbeeld hiervan is de transferclausule van €120 miljoen die is opgenomen in het contract van de destijds nog niet doorgebroken Portugese speler João Felix. Na één jaar in het eerste bij Benfica betaalde Atlético Madrid zelfs meer dan het in de transferclausule opgenomen bedrag. Zie: João Félix zet grote stap naar
Atlético-transfer: bod van 126 miljoen euro, 26 juni 2019, https://www.vi.nl/nieuws/joao-felix-zet-grote-stap- naar-atletico-transfer-bod-van-126-miljoen-euro.
zich meebrengen voor de contractbreukregels zoals we die vandaag de dag kennen. Het doel van deze regels – het waarborgen van zoveel mogelijk contractstabiliteit – zou in gevaar kunnen komen, al is het nog zeer de vraag in hoeverre spelers daadwerkelijk contractbreuk zullen plegen. Bovendien is het een groot voordeel dat de stabiliteit niet langer afgedwongen wordt door middel van het creëren van onzekerheid voor spelers. Een systeem waarin de waarde louter bepaald wordt door een algoritme is echter niet wenselijk, omdat dit ten koste kan gaan van de rechtsontwikkeling. Derhalve zou de geschilbeslechtende instantie naar mijn mening altijd de mogelijkheid moeten hebben om af te wijken van het objectief bepaalde bedrag, mits daar goede redenen voor bestaan.
Het systeem van vrij onderhandelen tussen clubs zal ook veranderen indien de objectieve waarde van een speler centraal komt te staan. Clubs zullen immers niet snel geneigd zijn om meer te betalen dan de objectief berekende waarde. Dit leidt er niet alleen toe dat de
transfersommen minder explosief zullen stijgen, maar het kan ook leiden tot verminderde transactiekosten. Een op objectieve waardes gebaseerd systeem heeft tevens gevolgen voor het gebruik van transferclausules. Deze gevolgen zullen voor de spelers gunstiger uitpakken dan voor de clubs, omdat de praktijk van het opnemen van ‘te hoge’ transferclausules niet kan worden voortgezet. Het opnemen van een dynamische transferclausule zou dit probleem echter kunnen ondervangen.
6. Conclusie
De juridische basis voor het huidige transfersysteem is gelegen in het EU-recht, het
arbeidsrecht en het (inter)nationale verenigingsrecht. Uit de jurisprudentie van het HvJ-EU valt op te maken dat in ieder geval een aantal onderdelen van het huidige transfersysteem toegestaan is naar Europees recht. In het arbeidsrecht is een aantal belangrijke uitzonderingen gemaakt voor het professionele voetbal, waardoor de positie van het transfersysteem ook in het Nederlands recht is gewaarborgd. Voor de toepasselijkheid van de (transfer)reglementen van met name de FIFA is tevens van belang dat spelers en clubs krachtens het
verenigingsrecht en het Europees sportmodel getrapt lid zijn van de internationale bonden Binnen de kaders van de hierboven genoemde rechtsgebieden zijn er vijf manieren waarop de arbeidsovereenkomst tussen een professionele voetballer en zijn club kan worden beëindigd: 1. Het contract loopt van rechtswege af.
2. Een partij beroept zich op een clausule in het contract waarin is vastgelegd dat het contract onder bepaalde voorwaarden beëindigd kan worden.
3. Partijen beëindigen de arbeidsovereenkomst met wederzijds goedvinden.
4. De arbitragecommissie van de KNVB ontbindt de arbeidsovereenkomst op verzoek van een der partijen.
5. Het contract wordt eenzijdig opgezegd.
Dit laatste geldt eens te meer voor gevallen waarin een speler contractbreuk pleegt. Krachtens art. 17 RSTP zijn de speler en zijn eventuele nieuwe club dan immers hoofdelijk aansprakelijk voor het betalen van een verbrekingsvergoeding. Uit de jurisprudentie van het CAS volgt dat de hoogte van deze vergoeding berekend dient te worden aan de hand van het positive interest-beginsel. De oude club wordt zodoende in een gelijke situatie gebracht als ware de contractbreuk nooit gepleegd. Men zou hierbij gebruik kunnen maken van de objectief bepaalbare waarde van de speler. Om tot de objectieve waardebepaling te komen dient rekening gehouden te worden met de persoonlijke eigenschappen van de speler, alsmede een aantal voetbaltechnische en transfermarkt gerelateerde factoren.
Een dergelijk transfersysteem, waarin de objectieve waardebepaling van spelers centraal staat, zal er voor zorgen dat spelers meer zekerheid hebben in het geval ze hun contract eenzijdig willen beëindigen. Dit gaat allicht ten koste van de contractstabiliteit, maar dat weegt mijns inziens niet op tegen de voordelen. Een objectief waardebepalingssysteem brengt immers niet alleen voordelen met zich mee in contractbreukprocedures, maar ook voor het sluiten van transferovereenkomsten tussen clubs. Bovendien biedt het partijen de mogelijkheid om een dynamische transferclausule op te nemen in de arbeidsovereenkomst.
Al het voorgaande in ogenschouw nemend, ben ik van mening dat een objectief bepaalbare transferwaarde van professionele voetballers binnen het huidige transfersysteem bijzonder nuttig kan zijn. Dit geldt echter niet indien een algoritme gebruikt wordt om tot een vast transferbedrag te komen waar in procedures niet van mag worden afgeweken of dat bij het aangaan van de arbeidsovereenkomst middels een transferclausule wordt geïncorporeerd. Ik pleit er dan ook voor dat de FIFA de eerstgenoemde mogelijkheid uit de White Paper, waarin de objectieve waarde als een benchmark bedrag gehanteerd wordt, invoert zodra een geschikt algoritme voorhanden is.