De hoofdvragen uit het spinnenweb kunnen een houvast zijn bij het invullen van het leerplan cultuuronderwijs (4-18 jaar). De vragen zijn geschikt voor leraren en schoolleiders in zowel po als vo. Beantwoord per jaarlaag onderstaande vragen om zo te komen tot een basis voor een doorlopende leerlijn cultuuronderwijs. Dit kan op zowel school-, vak- als leerlingenniveau. Spreek af wie of welke teams verantwoordelijk zijn voor het hanteren en invullen van onderstaande vragen. Bijvoorbeeld de cultuur- of taalcoördinator en/of een overkoepelende sectie cultuuronderwijs en/of het management.
1. Visie: waartoe leren zij?
• Wat is de visie van de school op onderwijs op het gebied van kennisverwerving en cultuuroverdracht, maatschappelijke toerusting en persoonlijke ontplooiing?
• Wat is uw visie op cultuuronderwijs?
• Wat kenmerkt en ‘kleurt’ de school?
• Op welke onderwerpen, vaardigheden en media legt uw school accenten, op welke juist niet en waarom?
2. Leerinhoud en -doelen: wat leren de leerlingen en waarom?
• Wat is (zijn) het (de) profiel(en) van uw leerlingen (sociaal-culturele achtergrond, ontwikkelingsniveau)?
• Wat is de belevingswereld van de leerling, wat is zijn/haar interesse?
• Hoe beheersen leerlingen de vaardigheden en wat kunnen ze op het gebied van de media?
Specificatie naar de pijlers van de theorie over cultuuronderwijs:
Onderwerp
• Welke aspecten van cultuur vormen het onderwerp voor uw cultuuronderwijs?
Wanneer en waarom?
• Wat zijn de (globale) leerdoelen?
• Sluiten de onderwerpen aan bij de ontwikkeling en cultuur/culturen van de leerlingen? Zo ja, hoe?
• Wat is de samenhang met wat de leerlingen eerder of later krijgen binnen het curriculum voor cultuuronderwijs op uw school (doorlopende leerlijn)?
Vaardigheden
• Aan welke cognitieve vaardigheden wilt u aandacht besteden? Wanneer en waarom?
• Wat zijn de (globale) leerdoelen?
• Hoe sluit dit aan bij uw leerlingen (ontwikkeling en leefwereld) en de gekozen onderwerpen en mediavaardigheden?
• Wat is de samenhang met wat eerder of later wordt aangeboden (doorlopende leerlijn)?
Media
• Aan welke mediavaardigheden wilt u wanneer aandacht besteden en waarom?
• Wat zijn de (globale) leerdoelen?
• Hoe sluit dit aan bij uw leerling (ontwikkeling en leefwereld) en de gekozen onderwerpen en vaardigheden?
• Wat is de samenhang met wat eerder of later wordt aangeboden (doorlopende leerlijn)?
3. Leeractiviteit: hoe leren zij?
• Hoe ontwikkelen de leerlingen hun cultureel bewustzijn?
• In welke vakken kunnen de onderwerpen, cognitieve en mediavaardigheden worden ondergebracht? Hoe?
• In welke vakgebieden wordt in een bepaald leerjaar het cultuuronderwijs verzorgd?
• Is dit in samenhang met wat in eerdere of latere leerjaren gebeurt?
• Met welke bestaande vakleerplannen of vakleerlijnen en met welke kerndoelen en eindtermen wordt dit jaar rekening gehouden?
4. Docentrollen: wat wordt verwacht van de leraar bij cultuuronderwijs?
• Welke deskundigheid is (dit jaar) nodig op het gebied van waarnemen, verbeelden, conceptualiseren en analyseren?
• Welke expertise op het gebied van het lichaam (bijvoorbeeld dans), instrumenten en techniek (bijvoorbeeld muziek, theater), taal (literatuur) en grafisch (bijvoorbeeld film)?
• Welke didactische deskundigheid is nodig?
• Welke deskundigheid is op school aanwezig? Is het nodig of wenselijk om externe deskundigheid of culturele instellingen in te huren of erbij te betrekken?
• Welke specifieke functies in de school richten zich op cultuuronderwijs (cultuurcoördinator, vaksectiecoördinatoren, management met cultuur in portefeuille)?
5. Bronnen en leermaterialen: waarmee leren de leerlingen?
• Welke leermaterialen, (onderdelen van) methodes en bronnen zijn voorhanden?
• Welke andere onderwijsondersteunende middelen of partijen worden ingezet?
• Hoeveel budget hebben we voor ons cultuuronderwijs ter beschikking?
6. Groeperingsvormen: met wie leren ze?
• Welke leerlingen werken samen?
• Welke andere partijen werken met de leerlingen?
• Wordt samengewerkt met andere scholen?
7. Leeromgeving
• In welke leeromgeving vindt het cultuuronderwijs plaats?
• Welke lokalen, studio’s of plekken binnen en buiten de school zijn geschikt voor welke vorm van cultuuronderwijs?
8. Tijd
• Wanneer vindt cultuuronderwijs plaats?
• Hoeveel (uren) cultuuronderwijs krijgen leerlingen dit jaar?
9. Toetsing en beoordeling
• Hoe evalueert u de inhoud van uw cultuuronderwijs?
• Hoe wordt cultuuronderwijs beoordeeld?
• Hoe volgt u de leerlingen (dit jaar) in hun ontwikkeling?
• Hoe beoordeelt u (gedurende het schooljaar) de resultaten van de leerlingen?
Meer informatie en tips:
• Cursus curriculumontwikkeling: www.cursuscurriculumontwerp.slo.nl
• Haal expertise in huis, bezoek bijeenkomsten en maak gebruik van de website www.cultuurindespiegel.nl en deze handreiking.
• Bij po is het makkelijker om de theorie direct breed in de school te trekken door thematisch te werken. Start bij het vo met groepen aanjagers. Met proeftuintjes en kleine successen kan het verder de school in worden gebracht.
• Bestudeer vooral de praktijkvoorbeelden. Deze geven een variëteit aan mogelijkheden.
6.3 Quizvragen over cultuur en cultureel bewustzijn
Inleiding
Het in de vingers krijgen van de theorie en de bijbehorende begrippen vergt vaak enige oefening. De theorie is niet direct aan een vakgebied, onderwijssoort, didactiek of leer-plankunde gekoppeld. De ervaring leert dat onderstaande oefening (de quiz) kan helpen bij het beter plaatsen en begrijpen van de begrippen cultuur, cultureel bewustzijn, cognitieve vaardigheden en media. Deze vormen de kern van het theoretische kader. Door discussie over de voorbeelden kan een breed begrip van de belangrijkste aspecten van de theorie ontstaan.
• Hoofdvraag: hoe leert u het onderscheid te maken tussen natuur, cultuur en cultureel bewustzijn?
• Doel van dit instrument: bewustwording van het onderscheid tussen natuur, cultuur en cultureel bewustzijn.
• Doelgroep: leerlingen, leraren, schoolleiders of cultuurcoördinatoren.
• Resultaat: de kennis en vaardigheid om een goede onderbouwde keuze te maken voor leeractiviteiten (onderwerp, cognitieve en mediavaardigheden) die passen bij cultuuronderwijs.
Opdracht
Beantwoord voor elke afbeelding de volgende vragen.
1. Is dit cultuur? Waarom?
2. Is dit een vorm van cultureel bewustzijn? Waarom?
3. Als het antwoord op de vorige vragen ja is: welke vaardigheden en media herkent u?
Leg uit.
1. Een rij bomen in een winterlandschap
3. Marjan Satrapi, Persepolis (strip en film)
5. Weer
A. Het weerbericht
B. De geschiedenis van het KNMI
2. Versierd aardewerk op markt in Tunesië
4. Verschillende vormen van ‘tijd’
A. De tijd B. De klok C. Klokfilmpjes:
Bron: YouTube
‘The Clock’ van Christian Marclay Bron: YouTube
‘Real time sweepers clock’ van Maarten Baars
6. Dans
8. De ekster
10. Herdenkingstekens
7. Onderzoek naar eetgedrag
9. De Tweede Kamer (der Staten
Generaal)
1. Een rij bomen in een winterlandschap
3. Marjan Satrapi, Persepolis (strip en film)
2. Versierd aardewerk op markt in Tunesië
Bron: YouTube
1. Cultuur? Nee en ja. De bomen op zich zijn geen cultuur, maar natuur. Dat wij de bomen netjes in een rij hebben gezet, is wel cultuur.
2. Cultureel bewustzijn? Nee, er is geen sprake van reflectie op cultuur (dat zou hoogstens het geval zijn als de bomen geplant waren om ons aan het denken te zetten over bijvoorbeeld onze omgang met het landschap, zoals dat gebeurt in de Bomen-kathedraal, een werk van Marinus Boezem in Flevoland).
3. Medium en vaardigheden: de bomen en het landschap. Bij het op een rij zetten van bomen komt een klein beetje verbeelding kijken.
1. Cultuur? Ja, want de potten en schaaltjes zijn door mensen gemaakt, dus dat is cultuur. Als wij ze meenemen als souvenir en thuis neerzetten, is dat ook cultuur.
2. Cultureel bewustzijn? Waarschijnlijk niet. Voor zover we uit de foto kunnen opmaken, hebben de potjes vooral een praktische en eventueel decoratieve functie. Mochten de kleuren en vormen verwijzen naar bijvoorbeeld een bepaald (eet)ritueel van Tunesiërs dan is dit wel als een uiting van cultureel bewustzijn te beschouwen.
3. Medium en vaardigheden: de potjes zijn het resultaat van verbeelding in de vorm van klei en verf.
1. Cultuur? Ja.
2. Cultureel bewustzijn? Ja, want het verhaal van Marjan Satrapi gaat over cultuur, in dit geval over de islamitische revolutie in Iran.
3. Medium en vaardigheden: Satrapi heeft de revolutie verbeeld in een strip en ook in een animatiefilm (grafische symbolen).