Het IJzeren kruis vind zijn oorsprong in het oude Pruisen. Koning Frederik Willem III voerde in 1813 dit symbool in als militaire onderscheiding. Het kruis was ontworpen door de koning zelf en werd daarmee een ereteken dat in eerste instantie alleen aan Pruisiche onderdanen werd verleend. De koning koos ervoor de traditie van de Duitse Orde na te streven en er werd gekozen voor een zwart kruis met de kenmerkende verbrede balken. De ridders van de Duitse Orde hadden een groot zwart kruis op hun schild staan. Dit concept werd meegenomen in de ontwikkeling van het IJzeren kruis. Waardevolle materialen zoals zilver en goud werden niet verwerkt in de onderscheiding. Dit met de reden dat de militairen zich bewust waren van het plichtsbesef. Om het geheel af te maken werd er een lint aan vast gemaakt, zwart en twee witte strepen aan de zijkant.
De strijd tegen Napoleon
Naarmate de oorlog tegen Napoleon vorderde, werd het IJzeren kruis toegekend aan militairen zonder onderscheid te maken tussen stand en rang. De onderscheiding werd vanaf 1815 ook verleend aan de bondgenoten van Pruisen tijdens de oorlog, zoals Oostenrijk. De Pruisische generaal-veldmaarschalk Blütcher kreeg een opmerkelijke variant van het IJzeren kruis als onderscheiding. Nadat Blütcher ervoor had gezorgd dat de geallieerden de slag bij Waterloo wonnen, werd hij onderscheiden met een IJzeren kruis op een gouden ster. Aangezien Blütcher de enige was die deze onderscheiding wist te bemachtigen, werd het ook wel de Blücherster genoemd. Daarnaast werden duizenden Russische gardisten,
overlevenden van de slag bij Kulm, beloond met het ‘Kruis van Kulm’. Dit kruis had veel overeenkomsten met het IJzeren kruis.
Eerste wereld oorlog Keizer Wilhelm II
voerde het IJzeren kruis voor een tweede maal opnieuw in aan het begin van de 1e wereld oorlog. Echter, het IJzeren kruis
Het IJzeren kruis 1e klas werd verleend aan zo’n 218.000 militairen en het IJzeren kruis 2e klas zelfs aan 5.000.000 keer. Adolf Hitler, destijds een korporaal binnen het Duitse leger, werd onderscheiden met het IJzeren kruis 1e klasse. Volgens kenners was dit een opmerkelijke onderscheiding voor een korporaal. Bondgenoten werden steeds belangrijker voor Duitsland en ook onderdanen uit Turkije en Oostenrijk werden regelmatig onderscheiden met deze kruisen.
Men wilde beslist niet dat het exclusieve kruis van de Orde Pour Le Mérite te veel werd uitgereikt.
Om daarvoor te zorgen werden de dragers van het IJzeren kruis 1e klas eerst benoemd in de Huisorde van Hohenzollem. He 4e klasse kruis met de zwaarden was een opstapje naar de Orde Pour le Mérite.
De ultieme onderscheiding werd het Grootkruis genoemd, en werd alleen toegekend aan maarschalken en vorsten.
Tussen 1813 en 1914 was er sprake van een drietal klassen; Het Grootkruis: aan een lint om de hals
IJzeren kruis 1e klas: zonder lint op de borst IJzeren kruis 2e klas: aan een lint op de borst
De Tweede wereldoorlog: Nazisme en haat
Adolf Hitler doopte het IJzeren kruis om in een ridderorde. De vormgeving van het symbool werd
aangepast aan het Nazi-Duitsland. De linten bestonden uit de kleuren zwart, wit en rood. Op de voorkant stond het jaartal 1939, achterop 1813 en werd afgemaakt met een Hakenkruis in het midden. De veteranen van de 1e wereld oorlog droegen een kleine adelaar boven het IJzeren kruis met het jaartal ‘1914’.
In deze periode werden het aantal klassen uitgebreid wat betreft het IJzeren kruis. Men had: IJzeren Kruis 2e klas
IJzeren Kruis 1e klas Ridderkruis
Grootkruis
De ridderkruisen werden meestal versierd. De versiering varieerde nog al eens. Er waren uitvoeringen met twee zilveren eikenbladeren op het lint, zwaarden, diamanten op de eikenbladeren en gouden
eikenbladeren met diamanten. Het Ridderkruis verving het symbool voor Pour le mérite en werd ook aan lagere rangen verleend. Op deze manier konden veel militairen een ridderkruis bemachtigen.
Het Ridderkruis werd een symbool dat een grote rol speelde in de propaganda. De kruisdragers werden op voorpagina’s van kranten gezet etc. Wederom wilde men zorgen dat er niet te veel Ridderkruisen verleend zouden worden. Hitler kwam met het Duitse Kruis, waarvoor alleen IJzeren kruis 1e klas dragers in
aanmerking kwamen.
Het merendeel van de Ridderkruisdragers was van Duitse afkomst, maar ook Nederlandse, Belgische, Franse en Italiaanse militairen kwamen in aanmerking voor deze onderscheiding.
Een opmerkelijke gebeurtenis was de onderscheiding van testpilote Hanna Reitsch, aangezien zij de enige vrouw was die het Ridderkruis ooit kreeg.
Het Ridderkruis met eikenloof werd 883 keer verleend waarvan er slechts 34 dragers niet uit Duitland kwamen. De variant met zwaarden werd slechts 159 keer verleend. Het speciale aan deze
onderscheiding was dat het kruis alleen toegekend kon worden door Adolf Hitler persoonlijk. Er zat wel een aantal voorwaarden aan. Zo moest de drager 100% Germaans zijn en grote invloed hebben gehad op militaire offensieven. Hitler overhandigde de Zwaarden persoonlijk.
Dit waren miniatuur zwaarden van zilver die niet boven het kruis werden gespeld.
Ridderkruis Ridderkruis met Ridderkruis met Ridderkruis met Ridderkruis met Eikenloof Zwaarden Zwaarden Zwaarden
Eikenloof Zilveren Eikenloof Gouden Eikenloof Briljanten Briljanten
Het Ridderkruis met eikenloof, zwaarden en briljanten werd slechts 27 keer verleend, onder ander aan Rommel, Model en Dietrich. Hierbij werd het eikenloof versierd met zo’n 25 kleine diamantjes, net zoals de zwaarden. Op basis van deze onderscheiding is er destijds een variant ontstaan, waarbij het eikenloof van goud was. Dit Ridderkruis is maar één keer verleend, te weten aan de Stuka piloot Hans-Ulrich Rudel, die honderden tanks aan het Oostfront wist te vernietigen.
Het IJzeren Kruis na 1945
Vandaag de dag wordt het IJzeren kruis nauwelijks geassocieerd met het regime van Hitler tijdens de tweede wereld oorlog. Voornamelijk wordt het IJzeren kruis gebruikt door motorbendes die het symbool omgedoopt hebben tot ‘Biker Cross’. Er zijn wel degelijk verschillen met het originele IJzeren kruis en het