In de vroege ochtend van woensdag 26 juni vertrok een omvangrijk konvooi richting Oostenrijk:
twee touringcars, vier minibusjes, een trailer en een truck met floodrescue-uitrusting. In totaal 77
man, acht speurhonden en twintig ton lading. Urban Search and Rescue Nederland ging op weg
van Zoetermeer naar Salzburg voor de EU-oefening Taranis 2013.
De EU heeft voor noodhulp in Europees verband het Civil Protection Mechanism (CPM) ingesteld. Jaarlijks vindt een grote oefening plaats. Dit keer had Rotes Kreuz Salzburg de organisatie in handen. Het doel was te oefenen hoe internationale bijstand valt in te passen binnen een nationale reddingsoperatie. Wat vraagt dat van een gastland? Hoe stuur je teams aan die onderling sterk verschillen?
Defensie haakt aan
De inzet van USAR.NL in EU-verband was een pilot, maar binnen deze pilot was er nόg een pilot. Voor het eerst was een Floodrescue-team aan USAR aange-haakt: een gezamenlijk team van de Veiligheidsregio Haaglanden en de Koninklijke Landmacht. Sergeant-majoor David Groen van de Geniecompagnie Water-bouw was liaison in Oostenrijk.
‘We zijn stevig op de proef gesteld,’ vertelt Groen. ‘Het Floodrescue-team is vier keer ingezet. Het begon met de evacuatie van 70 scholieren die vastzaten in een onder-gelopen school. Tijdens die operatie kwam de melding over een brand op een ferryboot op het Salzburgermeer.
Daar moesten we 150 passagiers redden onder wie 50 zwaargewonden. Verder zijn we ingezet bij een te water geraakte touringcar. De weg lag vijf meter hoger dan de rivier waardoor het moeilijk was de boten op het water te krijgen. Onze laatste actie was de evacuatie van een passagiersschip in Salzburg.’
Samen met de Kroaten
Bij alle operaties werkten de Nederlanders samen met de Kroaten. De uitrusting van beide teams bleek nogal verschillend. ‘Onze Kroatische collega’s hadden boten met een harde bodem die vanaf een trailer te water worden gelaten. Wij bouwen de boten ter plekke op en brengen ze handmatig in het water. Beide systemen hebben voor- en nadelen. Met complete boten kun je snel in actie komen, maar veel locaties in Oostenrijk bleken niet toegankelijk voor een trailer met boot. Dan verlies je alsnog tijd. Een mix van beide typen boten bleek prima te werken.’
Met spoed 130 maaltijden
Voor USAR.NL was dit de eerste Europese oefening.
‘We merkten al snel grote verschillen met VN-operaties,’
constateert Arjan Stam. ‘USAR-teams zijn bijna volledig selfsupporting. Bij de EU ligt dat anders. Het gastland levert de buitenlandse teams veel ondersteuning in de vorm van sanitair, catering, apparatuur en logistiek en zorgt tevens voor de aansturing. Wij brengen onze eigen uitrusting, staf en ondersteuning mee. Daardoor kunnen we sneller en zelfstandiger opereren.’
USAR.NL wist dankzij de complete uitrusting het verschil te maken, bijvoorbeeld bij een actie die veel langer duurde dan voorzien. Daardoor dreigden 150 reddingswerkers hun avondmaaltijd mis te lopen.
De catering op het basiskamp sloot om 20.00 uur.
‘We hebben toen met onze eigen veldkeuken in hoog tempo 130 warme maaltijden klaargemaakt en vervolgens uitgeserveerd op 45 minuten afstand. Daar stond men behoorlijk van te kijken.’
Ingestorte cementfabriek
‘Wij rijden de gaten dicht,’ zegt Stam. ‘Ons vak is search & rescue, maar soms doe je heel andere urgente dingen. Na de aardbeving in Pakistan in 2005 hebben we in ons basiskamp tientallen slachtoffers uit de bergen opgevangen. Dan sta je ineens planken te zagen om gebroken ledematen te spalken. Je doet wat nodig is.’
Tijdens Taranis 2013 groeide de kolossale USAR.
NL-trailer uit tot een bezienswaardigheid op het basiskamp. Collega’s kwamen kijken wat de Hollanders allemaal bij zich hadden. Andere teams waren kleiner en minder goed uitgerust. Arjan Stam: ‘We werden een evenement. Autoriteiten lieten zich fotograferen met onze truck op de achtergrond. Dat is leuk, maar het gaf ons ook de kans om in gesprek te gaan en onze ideeën op het hoogste niveau in te brengen.’
Naast de inzet op het water deed USAR.NL mee aan reddingsoperaties op het land. Arjan Stam: ‘We hebben passagiers uit een gekantelde trein gehaald, terwijl Oostenrijkse collega’s giftige stoffen in een andere trein probeerden veilig te stellen. Op de laatste dag kwam het echte search & rescue aan bod. Onder het puin van een ingestorte cementfabriek lagen tientallen slachtoffers.
De Oostenrijkers hadden dat vakkundig in scene gezet.
Ze lieten een slooppand gecontroleerd in elkaar zakken, maar hadden eerst wel op de begane grond grote rioolbuizen geplaatst. We moesten mensen opsporen en redden die ergens onder het puin in rioolbuizen zaten. Dat is puur search & rescue.’
Meer dan ‘Camping-Engels’
De oefening heeft uiteraard ook zaken aan het licht gebracht die verbetering behoeven. David Groen noemt er een: ‘De bootteams moesten vaak op behoorlijke afstand opereren van de commandant ter plaatse.
Daardoor was het actuele beeld dat de teams hadden soms anders dan dat van de commandant. Daar zitten risico’s aan. Het valt te ondervangen door een liaison in te zetten die op locatie de bootteams aanstuurt.’
Ook teamleider Arjan Stam heeft leerpunten meegeno-men uit Salzburgerland: ‘Ik heb gezien hoe belangrijk het is de onderlinge veiligheidseisen op elkaar af te stemmen. Wij merkten dat collega’s soms heel andere opvattingen hadden. Als je mensen uit een ontspoorde trein redt en honderd meter verder is een ander team met giftige stoffen bezig, dan moet je goed van elkaar weten waar je mee bezig bent.’
Communicatie is sowieso essentieel. Stam: ‘Met alleen camping-Engels red je het niet. Binnen elk team zou minimaal één persoon goed Engels moeten spreken. Zo zijn er meer leerpunten voor de evaluatie. Ik ben me ook gaan afvragen of Nederland wel klaar is voor het inroepen van internationale bijstand bij een grote catastrofe. Hoe formuleer je welke bijstand nodig is?
Hoe weet je welke kwaliteit buitenlandse teams inbrengen? Wat komt er allemaal bij kijken als er honderden reddingswerkers de grens over komen?’
Tien jaar USAR.NL 2003 - 2013
Op 26 november 2003 installeerde toenmalig minister Remkes van Binnenlandse Zaken de bijstandseenheid
‘Urban Search & Rescue Nederland’. De missie van USAR.NL is het redden van mensen na een ramp of een zwaar ongeval in binnen- en buitenland. De mede-werkers komen van politie, brandweer, defensie en uit de medische sector. Het team werd onder meer inge-zet na aardbevingen in Pakistan (2005) en Haïti (2010).
In 2007 kreeg USAR.NL van de VN de classificatie
‘heavy team’. Daarmee behoort het tot een select gezelschap van vijftien teams dat onder de zwaarste omstandigheden in staat is operaties uit te voeren.
Urban Search & Rescue vindt plaats in de eerste dagen nadat de catastrofe zich heeft voltrokken en bestaat uit onder meer:
• opsporen, redden en in veiligheid brengen van slachtoffers,
• verlenen van levensreddende en andere eerste hulp,
• bergen van dodelijke slachtoffers,
• deskundige ondersteuning zoals onderzoek van gevaarlijke objecten, en het stabiliseren van beschadigde bouwwerken
Voor meer informatie: www.usar.nl
USAR.NL en Landmacht samen sterk op het water Hoe kijken de deelnemers terug op Taranis 2013?
‘De oefening heeft ons gebracht wat we eruit wilden halen,’ stelt Martin Evers, plv. landelijk commandant USAR.NL. ‘We wilden onderzoeken of je een extra module kunt koppelen aan de reguliere USAR-commandostructuur. In dit geval een module voor reddingsacties op het water, waarbij wij zorgen voor aansturing en ondersteuning. Het idee is om op die manier snel meer capaciteit in te brengen. Dat concept heeft zich in Oostenrijk bewezen bij een hele reeks floodrescue-acties.’
Sergeant-majoor David Groen bevestigt dat beeld: ‘Je merkt dat de structuur van USAR.NL sterk lijkt op die bij defensie. De Floodrescue-eenheid kan daarbinnen prima functioneren. Wat ons opviel is de taakvolwas-senheid bij USAR.NL. Iedereen is goed op elkaar ingespeeld, terwijl het team minimaal traint. Het was plezierig samenwerken. Wat mij betreft, gaan we op deze weg verder. Maar dan moet Defensie uiteraard eerst nog wel beslissen of de pilot een vervolg krijgt.’
Martin Evers denkt aan de inzet van nog andere modules. ‘Je zou ook een team voor high capacity pumping kunnen aanhaken om snel grote hoeveel-heden water weg te pompen of een module voor waterzuivering. Het maakt internationale noodhulp efficiënter en effectiever. ’
Europees Commissaris Georgieva voor Humanitaire Hulp en Rampenbestrijding bezoekt USAR.NL base of operation
Redactieadres Magazine nationale veiligheid en crisisbeheersing
Ministerie van Veiligheid en Justitie Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid, kamer Z.06.136
Postbus 20301 2500 EH Den Haag
E-mail: magazine@nctv.minvenj.nl Internet: www.nctv.nl
Redactiecommissie
Marcel van Eck, Paul Abels, Chris van Duuren, Arjo van Driel, Chris Hanekamp,
Hedzer Komduur, Martine van de Kuit, Jan-Bart van Oppenraaij,
Eelco van Stofbergen, Maaike van Tuyll en Geert Wismans (samenstelling en eindredactie)
Redactieraad
Prof. dr. Ben Ale (Technische Universiteit Delft) Prof. dr. ir. Marjolein van Asselt (Universiteit Maastricht, Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid)
Prof. dr. Edwin Bakker (Universiteit Leiden/
Centre for Terrorism & Counterterrorism) Prof. dr. Arjen Boin (Universiteit Utrecht) Mr. dr. Ernst Brainich
Prof. dr. Adelbert Bronckhorst (TNO/VU Amsterdam)
Dr. Menno van Duin (Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid)
Prof. dr. Michel van Eeten (Technische Universiteit Delft)
Prof. dr. Georg Frerks (Universiteit Wageningen)
Prof.dr. Beatrice de Graaf (Universiteit Leiden/Centre for Terrorism &
Counterterrorism)
Prof. dr. Bob de Graaff (Nederlandse Defensie Academie)
Prof. dr. Ira Helsloot (Radboud Universiteit Nijmegen)
Prof. dr. Erwin Muller (Universiteit Leiden) Dr. Astrid Scholtens (Crisislab)
Prof. dr. Erwin Seydel (Universiteit Twente) Prof. dr. Rob de Wijk (Universiteit Leiden, The Hague Centre for Strategic Studies)
Aan dit nummer werkten mee:
Jan-Willem van Aalst, Niek van As, Marjolein van Asselt, Judith van Berkel, Marc Bökkerink, Sandra de Bont, Annerieke Dekker, Menno van Duin, Maike Delfgaauw, Inge Gorissen, Bob de Graaff, Martijn Groenewegen, Natasja Hartzema, Anna Herngreen, Jan van den Heuvel, Katinka van der Hooft, Wouter Jong, Rein Jan Hoekstra,
Roy Johannink, Jan Jorritsma, Abderrahman Kaouass, Wim Klijn, Pascale van Knippenberg, Bas Kolen, Juliëtte van de Leur, Nils Ligthart, Lucy Merkx, Ursula Neering, Hans Oerlemans, Piet Pasveer, Ton van der Putten, Jocko Rensen, Astrid Scholtens, Hannelore Slock, Peter Smit, Sandra Thomassen, Ronald Timmermans, Peter Torbijn, Jolanda Trijselaar, Vina Wijkhuis, Maarten Worp, Margareth Wouters, Evelien van Zuidam
Fotografie
ANP, Gemeente Den Helder,
Robert Huiberts, Hulpverleningsdienst Drenthe, Ronald Timmermans, USAR.NL
IIlustraties
Crisissupportteam, NCTV
Vormgeving
Grafisch Buro van Erkelens, Den Haag
Productiebegeleiding
Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
Directie P&O / GMD / Grafisch Buro J-16982
Druk
DamenVanDeventer
© Auteursrecht voorbehouden.
ISSN 1875-7561
Colofon
Voor een gratis abonnement mail: magazine@nctv.minvenj.nl Het magazine is te downloaden via www.nctv.nl