optimalisatie op projectniveau
6 DE KUSTZONE VAN NOORD-HOLLAND
6.4 Ontsnipperings- Ontsnipperings-strategie
6.4.1 De weg naar realisering natuur-doelstelling
Aangezien de EHS het kader is waarin wordt gewerkt en dus de natuur prioriteit heeft wordt in het kader van de ontsnipperings-strategie geredeneerd in eerste instantie vanuit de natuurdoelstellingen. Maatregelen voor realisering van de recreatiedoelstellingen
worden zo veel mogelijk tegelijkertijd geëffec-tueerd, Gestreefd wordt zoveel mogelijk naar win-winsituaties; waar de recreatie voor de natuur een stap terug moet doen worden alternatieve recreatiemogelijkheden gezocht.
De wegen om de natuurdoelstellingen te kunnen realiseren zijn vergroting van het functioneel oppervlak, het opheffen van discontinuïteiten en het verbeteren van de kwaliteit binnen de natuurgebieden zelf, zie ook afb. 2.2 uit hoofdstuk 2.
67
H + N + S ' 9 6
O V E R S C H E R V E N E N G E L U K
Prioriteit ligt in eerste instantie bij vergroting van het functioneel oppervlak. Immers, het laten optreden van natuurlijke processen op landschapsschaal (de nagenoeg-natuurlijke beheerstrategie) heeft prioriteit en daarvoor is een zo groot mogelijk oppervlak nodig, Bepaalde recreatie-activiteiten zullen onver-enigbaar blijken met natuurlijke processen en zullen elders een plek in het gebied moeten krijgen. Ook dat vereist oppervlakte-vergroting, zij het met een andere invulling:
uitplaatsing. Maatregelen die leiden tot vergroting functioneel oppervlak zijn:
• Aankoop gronden langs de binnenduinrand en bevorderen van de ontwikkeling van bos daarop, dat afhankelijk van de situatie ter plekke een recreatieve dan wel een natuurlijke bestemming krijgt.
• Aankoop Harger-en Pettemmerpolder en eventueel omvorming tot onderdeel van een dynamisch duinlandschap (eventueel slufter).
Het opheffen van discontinuïteiten gebeurt eveneens met het oog op het zo ongestoord mogelijk kunnen laten verlopen van natuur-lijke processen, niet alleen op landschaps-schaal, maar ook lokaler (de begeleid-en halfnatuurlijke beheerstrategie). Hier gaat het om:
• Mitigeren van de effecten van zwaarbelaste strandslagen; vooral de strandslag van Egmond aan Zee komt hierbij in beeld.
Voor kwaliteitsverbetering zijn meer maatre-gelen mogelijk:
• Extensivering en mogelijk zelfs re-allocatie recreatieterreinen
• Instelling rustgebieden (d.w.z. algehele afsluiting) op ecologisch strategische plekken
• Extensivering netwerk wandel-en fietspa-den door de duinen
• Omvorming duinbossen
• Aanplant loofbos
• Inzet grote grazers
• Opheffen doorgaand karakter Herenweg
• Verbeteren toevoerwegen naar strand in combinatie met:
• Aanleg parkeervoorzieningen
• Aanbrengen onderscheid tussen openbaar toegankelijke duinen en duinen toegankelijk voor jaarkaarthouders.
• Versterken van contrasten als druk/rustig,
open/besloten, makkelijk en moeilijk toegankelijk
• Vermindering van de drinkwaterwinning in de duinen: herstel natte duinnatuur
Een maatregel die weliswaar leidt tot kwaliteitsverbetering, geen ontsnipperende maatregel is, maar het gevolg van de keuze voor een dynamisch duinlandschap is het terugleggen van de zeewerende lijn in combinatie met het op deltahoogte brengen van een duinenrij verder landinwaarts.
6.4.2 Fasering
Aan de hand van een uitsnede uit het gebied op schaal 1:50.000 wordt een mogelijke fasering geïllustreerd. Nadrukkelijk wordt nogmaals gesteld dat het om een voorbeeld gaat. Specifieke kennis over welke soorten waar in de duinen zitten en welke eisen zij precies aan hun leefomgeving stellen blijft buiten beschouwing; het gaat er alleen om om oplossingsrichtingen aan te reiken. De fasering en de ingrepen zijn dan ook als zodanig bedoeld. Een voorstel voor bijvoor-beeld de begrenzing van een reservaats-gebied moet dus niet letterlijk worden opgevat.
De fasering is in afb. 6.4 in schema weergege-ven. Uit dit schema blijkt dat de aard van de ingrepen qua uitvoeringsduur, frequentie en moment van optreden nogal verschilt. Zo zijn er ingrepen die gedurende de gehele
werkingsduur van het NBP van toepassing zijn, zoals bosomvorming. Andere zijn kort(er)durend, maar komen meermalen als ingreep en dan op een andere plek terug, bijv. bosaanplant en reservaatvorming, Maatregelen voor verbetering van de kwali-teit van de natuur kunnen op elk moment plaatsvinden; in de binnenduinrand echter pas na aankoop, terwijl daarmee in de duinen zelf direkt kan worden gestart.
Bij de fasering is het essentieel dat tegelijker-tijd ingrepen met een (hoog) natuur-rendement en ingrepen met een (hoog) recreatief rendement worden gedaan. Dit is vooral strategisch: het verkrijgen van een maatschappelijk draagvlak voor natuur-ontwikkeling. Wat dit laatste betreft speelt voorlichting een cruciale rol.
68
D E K U S T Z O N E V A N N O O R D - H O L L A N D
aankooopgrond binnenduinrand
bosvorming
eerste reservaten
extensivering padennetwerk
inzet grote grazers
completering doorgaande wandel- en fietspaden
extensivenng / verplaatsing recreatieterreinen
verwijderen doorgaand karakter Herenweg
verbeteren toevoerwegen strand
aanleg rotondes en parkeer-voorzieningen
aanplant loofbos
aanplant loofbos rond recreatie-terreinen in/aan duinen
openstelling deel duinen voor laarkaarthouders
op delta-hoogte brengen van nieuwe zeeweren-de duinen
stoppen met beheer huidige zeewerende lijn
5 10 jaar jaar
15 20 25 30 jaar jaar jaar jaar
?
Afb. 6.4 Fasering ontsnipperingsmaatregelen kustzone Noord-Holland; indicatief
6 9
H + N + S
O V E R S C H E R V E N G E L U K
De uitsnede omvat het gebied van Hargen tot iets ten zuiden van Egmond aan Zee, afb.
6.5 t/m 6.9.
Eerste periode, afb. 6.5 en 6.6 In de eerste periode van het ontsnipperings-project worden de volgende ingrepen gedaan:
• aankoop grond binnenduinrand: bij Egmond en in de Philisteinsche Polder
• start bosomvorming
• inzet grote grazers
• eerste rustgebieden: o.a. in bos tussen Bergen en Schoorl
• extensivering deel padennetwerk
• aanleg doorgaand wandelpad langs de kust en doorgaand fietspad in de binnenduinen
• aanplant bos bij Bergen aan Zee en op aangekochte grond bij Egmond
• beperken oppervlakte en vastleggen nieuwe grenzen zeedorpenlandschap en huisjesterrein van de erven van Six van Wimmenum
• terugleggen zeewerende lijn
Aankoop van grond is doorgaans een zaak van lange adem; het is dus van belang daarmee in een vroeg stadium te starten.
Prioriteit ligt bij aankoop van de binnenduin-rand van Egmond. Deze grond is bedoeld als opvang voor de uit de duinen te plaatsen camping. Dan is immers de weg vrij voor een verbinding tussen de duinen ten noorden en ten zuiden van de Zeeweg.
zeewerende duinen
-parkeerplaats Hargen / Camperduin
bos: overwegend naaldhout
verhard / halfverhard wandel- /fietspad
uitsnede studiegebied
Afb. 6.5 Uitgangssituatie
70
H + N + S ' 9 6
D E K U S T Z O N E V A N N O O R D - H O L L A N D
De aankoop van grond in de Philisteinsche Polder zal wellicht makkelijker zijn te realise-ren: de polder is aangewezen als natuur-ontwikkelingsgebied en er ligt een relatief gering aantal bollenpercelen. Deze aankoop is in eerste instantie strategisch: veiligstelling. De invulling ervan kan wachten.
Bosomvorming van naaldhout in loofhout gebeurt geleidelijk. Door inzet van grote grazers (Konicks, Heckrunderen) wordt het bos omgevormd van een gesloten naar een meer open bos. De grazers zorgen voor een fijnmazige padenstructuur en vergroten daardoor, samen met hun graasgedrag de diversiteit van de duinen. Bovendien hebben de grazers een hoge 'aaibaarheid', die het
goed doet in de voorlichting en bijdraagt aan draagvlakvergroting.
Instelling rustgebieden gebeurt in combinatie met extensivering van het padennetwerk. De reservaten komen te liggen op de ecologisch meest gunstige plekken; de doelsoorten met een grote behoefte aan (extreme) rust zijn de drijvende krachten achter deze maatregel:
de nachtzwaluw en de roerdomp. De ligging van de rustgebieden bepaalt vervolgens het verloop van de (wandel)paden.
Tegelijkertijd worden elders in de duinen het doorgaande fietspad en het doorgaande wandelpad van IJmuiden tot Den Helder, resp. in de binnenduinen en langs de kust,
aanleg doorgaande fietsroute start bosomvorming inzet grote grazers
Afb. 6.6 Ontsnipperingsmaatregelen eerste periode
71
O V E R S C H E R V E N E N G E L U K