Aansluiten bij afschrijvingstijd bestaande werken
9.3 Omslagpunten in een economisch perspectief
Zoals hierboven reeds kort beschreven is het vanuit kostenoverwegingen in principe goedkoper om investeringen zo laat mogelijk te plegen: het benodigde geld kan immers in tussentijd op de bank worden gezet en zo rentewinst opleveren. Dit principe kan echter niet zo simpel worden geïnterpreteerd dat het altijd optimaal is om investeringen uit te stellen. Immers, de risico’s van onveiligheid nemen ook toe met de tijd, en dus dient een afweging tussen de baten en kosten van uitstel gemaakt te worden. Een bijkomend aspect is dat de maatregelen een lange levensduur hebben: er is meestal sprake van een forse eenmalige investering met een relatief beperkte jaarlijkse onderhoudskosten. Dat betekent dat als de maatregel eerder ongedaan wordt gemaakt of eerder overbodig wordt dan de geplande levensduur, er sprake is van kosten in de vorm van vervroegde afschrijvingen. Deze kosten kunnen fors oplopen, en daarom valt het optimale moment om te investeren meestal gelijk met het moment waarop bestaande infrastructuur toch vervangen moet worden.
Tenslotte dient nog rekening gehouden te worden met de kosten van “retrofitting” als de verkeerde keuze gemaakt blijkt te zijn. Zo is het haast niet voor te stellen dat indien op korte termijn wordt besloten de nieuwbouwwijken niet opgehoogd aan te leggen, deze ophoging achteraf alsnog uitgevoerd zal worden.
Oplossingsrichtingen met een negatieve balans tussen kosten en baten, oftewel met een kosten’/baten-ratio van groter dan 1 zouden kunnen afvallen, omdat de kosten van deze oplossingsrichtingen niet te verantwoorden zijn. De oplossingsrichting met de laagste kosten/baten-ratio is in principe degene die de voorkeur verdient. Eventueel kan hiervan nog afgeweken worden als er belangrijke kosten of baten zijn die niet in geld zijn uit te drukken, maar die wel wezenlijk verschillen tussen de verschillende oplossingsrichtingen. Impliciet moet dan een waarde-oordeel geveld worden of de additionele baten van een lager scorende oplossingsrichting waardevoller zijn dan de extra kosten die de oplossingsrichting met zich mee brengt.
In bovenstaand verhaal wordt uitgegaan van eenmalige kosten die gepaard gaan met de investeringen, en een min of meer bekend niveau van zeespiegelstijging. Een belangrijk voordeel van uitstel van de investering wanneer sprake is van onzekerheid is de optiewaarde om beslissingen uit te stellen: alle beslissingen die flexibiliteit openhouden (“irreversibiliteit” vermijden) en ervoor zorgen dat eerst meer kennis vergaard kan worden over het niveau en de snelheid van zeespiegelstijging voordat een beslissing genomen moet worden hebben een positieve optiewaarde, omdat later een betere beslissing genomen kan worden. Daarom wordt vaak eerst gezocht naar “no regret” oplossingsrichtingen, d.w.z. oplossingsrichtingen waarvan de baten sowieso uitstijgen boven de kosten, zelfs als er geen sprake is van zeespiegelstijging.
In het algemeen is het echter onvoldoende om alleen dergelijke “no
regret”oplossingsrichtingen uit te kiezen: onzekerheid over de zeespiegelstijging in combinatie met de lange levensduur van de investeringen (en wellicht lange aanlooptijd voordat de investeringen gerealiseerd zijn) vereisen dat voorbereidende maatregelen genomen worden, omdat een zeer snelle aanpassing van het systeem of plotselinge wisseling van oplossingsrichting zeer grote kosten met zich mee brengt, of in sommige gevallen zelf onmogelijk is.
163
Er zijn verschillende vuistregels te gebruiken om de optimale oplossingsrichting onder onzekerheid te bepalen. De voorkeur voor een oplossingsrichting hangt onder meer af van de mate waarin men risico-avers is. Bij een risico-neutrale voorkeur kan gebruikt worden gemaakt van de verwachte waarde van de kosten en baten: aan elke mogelijk zeespiegelstijgingsscenario wordt een kans gekoppeld, en door de kosten en baten per scenario te vermenigvuldigen met de kans en alle scenarios op te tellen wordt een gewogen gemiddelde berekend, dat de verwachte waarde weergeeft. Vervolgens kan de verwachte kosten/baten-ratio van alle oplossingsrichtingen met elkaar vergeleken worden en de optimale oplossingsrichting gekozen worden.
In geval van risico-averse voorkeuren kunnen beter andere selectiemechanismen gekozen worden. In het extreme geval kan bijvoorbeeld alleen gekeken worden naar de maximale schade/maximale onzekerheid die de oplossingsrichtingen met zich mee brengen en die maximale onzekerheid geminimaliseerd worden (Minimax principe). Ook kan de maximale kosten/baten-ratio geminimaliseerd worden en zijn nog vele andere alternatieven beschikbaar. In het algemeen betekent een risico-averse voorkeur met name dat flexibele oplossingsrichtingen de voorkeur verdienen, en oplossingsrichtingen die de kans op extreme onzekerheid klein houden.
Naarmate de snelheid van zeespiegelstijging groter is, is er minder tijd beschikbaar om van de ene op de andere oplossingsrichting over te stappen. De kosten van overstappen zullen daarom groter worden, met name doordat het noodzakelijk wordt reeds gedane investeringen vervroegd af te schrijven. De keuze van de optimale oplossingsrichting onder onzekerheid wordt hiermee lastiger, omdat de afwegingen tussen de
oplossingsrichtingen scherper worden en er minder mogelijkheden zijn voor flexibele keuzes op korte termijn. De principes voor afweging veranderen echter niet: gegeven een te verwachten zeespiegelstijging kan het optimale investeringspad, dus de optimale oplossingsrichting gevonden worden. Door de uitkomsten van verschillende scenario’s naast elkaar te zetten kan zo bepaald worden waar de belangrijke omslagpunten liggen. Bijvoorbeeld: als het niveau en de snelheid van zeespiegelstijging beperkt blijven tot x meter per eeuw, dan verdient oplossingsrichting X de voorkeur, bij snellere zeespiegelstijging een combinatie van X voor de eerste decennia met Y voor de lange termijn, en bij een verwachte extreme zeespiegelstijging binnen twee eeuwen moet gekozen worden voor oplossingsrichting Z.
Als de snelheid van zeespiegelstijging de belangrijkste onbekende is dan zou het aan te bevelen zijn om een raamwerk te maken waarin de afweging van de
oplossingsrichtingen niet uitgezet wordt in de loop der tijd, maar als functie van snelheid van zeespiegelstijging. Een manier om dit te doen is om de kosten/baten-ratio uit te rekenen voor alle oplossingsrichtingen voor alle mogelijke scenario’s (ten aanzien van snelheid van zeespiegelstijging) en vervolgens een functie te schatten over de ontwikkeling van deze ratio als functie van de snelheid van zeespiegelstijging. Deze functie kan dan inzicht geven in belangrijke omslagpunten tussen de verschillende optimale oplossingsrichtingen en zo de te nemen keuzen direct afhankelijk maken van de veronderstellingen over de snelheid van zeespiegelstijging. Doordat de contante waarde van kosten en baten echter altijd een functie van de tijd blijven (vanwege de verdiscontering van toekomstige kosten en baten), is een volledige herformulering als functie van de snelheid van zeespiegelstijging niet mogelijk en blijft de afweging altijd afhankelijk van de tijd.