De kwantitatieve informatie in het DOS AVV omvat een groot aantal gegevens. Voor elke combinatie van toekomstscenario, zichtjaar en oplossingsrichting is voor tal van indicatoren een waarde nodig, vaak per dijkring. Deze gegevens zijn gebaseerd op bestaande modelberekeningen en/of expert judgement.
10.3 Wat ons staat te wachten als we Nul
referentie kiezen
De eerste stap in een mogelijke gebruikerssessie is een analyse van wat ons als land in de toekomst te wachten staat in termen van waterveiligheid en ruimtelijke ordening als we vanaf 2015, het referentiejaar, niets meer doen. Met ‘Nul referentie’ bedoelen we géén aanvullende investeringen zoals dijken ophogen, nieuwe waterkeringen en géén maatregelen om potentiële gevolgen van een overstroming te reduceren. Dat dit een irreële optie is voor een land als Nederland zal duidelijk zijn. Tegelijkertijd is dit een effectieve analyse om duidelijk te maken voor welke uitdaging we staan in de adaptatie van Nederland aan de verwachte klimaatveranderingen en veranderingen in economie en bevolkingsomvang. Bovendien dient de optie “Nul referentie” als referentie voor de evaluatie van nieuwe oplossingsrichtingen.
In het DOS AVV komt de hypothetische optie om geen maatregelen meer te treffen terug als de ‘Nul referentie’-variant. Onder de Nul referentie-variant nemen zowel de overstromingskansen als het overstromingsrisico toe.
Beschikbare elementen uit het DOS AVV
De elementen in het DOS AVV waar een gebruiker in deze eerste analysestap gebruik van maakt zijn de volgende:
• De keuze uit een aantal zichtjaren; • De keuze uit diverse toekomstscenario’s;
169
We bespreken nu hoe elk van deze elementen in het DOS beschikbaar zijn en de uitbreidingsmogelijkheden in het vervolg van AVV. Screendumps van het prototype visualiseren het betreffende onderdeel van het DOS. Een uitgebreide beschrijving van de inhoudelijke aspecten (zoals oplossingsrichtingen en effecten) zijn elders in dit rapport gegeven. Hier concentreren we ons op de manier waarop de elementen in het DOS tot uiting komen (Figuur 10.3).
Zichtjaren
Het referentiejaar voor alle effectbepalingen in AVV is het jaar 2015. Dit jaar staat symbool voor het moment waarop Nederland wat betreft waterveiligheid op orde is volgens de nu geldende normen. Dan zijn de tot nu toe gesignaleerde zwakke plekken in de waterkeringen verbeterd en is bovendien het rivierverruimings-programma Ruimte voor de Rivier voltooid. We gaan er dus vanuit dat in 2015 elke dijkring minimaal voldoet aan de veiligheidsnorm. Sommige dijktrajecten zijn, vergeleken met de norm, overgedimensioneerd.
De zichtjaren waarvoor een gebruiker van het DOS AVV de effecten van een veranderend klimaat en veranderende socio-economische omstandigheden kan analyseren zijn de volgende:
• 2040 – Dit jaartal is gekozen om aan te sluiten bij de WLO scenario’s;
• 2100 – Dit jaartal is gekozen als ijkpunt voor het meten van effecten over een periode van ongeveer een eeuw;
• Verre toekomst – Hier is geen specifiek jaartal gekozen. De verre toekomst is van belang om de effecten van extreme zeespiegelstijging te kunnen analyseren (socio-economische ontwikkelingen worden gelijk verondersteld aan de situatie in het jaar 2100).
De gebruiker selecteert een zichtjaar door de verticale lijn links in het scherm te verslepen. Daarmee passen de gegevens in de kaarten rechts in het scherm zich direct aan aan het gekozen zichtjaar.
FIGUUR 10.3 > Illustratie van het onderdeel van het DOS AVV waarin toekomstbeelden worden samengesteld uit zichtjaren (schuif links), toekomstscenario’s (linksboven) en indicatoren (tabbladen rechts met kaarten).
170
171
Toekomstscenario’s
In het DOS keuzemenu wordt een onderscheid gemaakt in socio-economische scenario’s en klimaatscenario’s. In de vervolgfase van AVV worden hier mogelijk bestuurlijke trends aan toe gevoegd en wordt bekeken hoe ‘discontinuïteiten’ in de scenario’s kunnen worden opgenomen (zie ook Hoofdstuk 2).
In het prototype maakt de gebruiker een keuze uit de volgende opties (Hoofdstuk 2): • Een klimaatscenario, waarin voor nu uitsluitend de zeespiegelstijging in beschouwing is genomen:
o KNMI Gematigd: 60 cm/eeuw o KNMI Warm: 80 cm/eeuw o Snel veranderend: 150 cm/eeuw
• Een socio-economisch scenario, i.e. een van de WLO-scenarios’: o Global economy (GE)
o Regional communities (RC)
De gebruiker selecteert een combinatie van scenario’s uit de beschikbare keuzemenu’s linksboven in het scherm (zie Figuur 10.3). De grafieken onder de zichtjaren visualiseren hoe de geselecteerde scenario’s (de doorgetrokken lijnen) zich verhouden tot de range over alle beschikbare scenario’s (het lichtgekleurde vlak).
Indicatoren
De invloed van de gekozen scenario’s in het gekozen zichtjaar wordt in het DOS gekarakteriseerd met behulp van de volgende indicatoren:
• Ruimtegebruik van verschillende typen landgebruik in ha • Kans op overstromen per jaar • Potentiële schade in euro’s (dijkdoorbraak) • Mate van wateroverlast in mm/dag • Potentieel aantal slachtoffers • Risico (kans * schade)
171
Deze indicatoren worden allemaal gevisualiseerd met behulp van kaartjes van Nederland, waarin met behulp van kleuren de waarden van elke indicator wordt weergegeven. Behalve het ruimtegebruik, waarvoor een specifieke kaart uit de Ruimtescanner wordt gebruikt, en de kaarten over het wateroverlast, zijn alle
indicatoren berekend en getoond per dijkring. Door het gewenste tabblad te selecteren verschijnt het kaartje met de gevraagde indicator. Onderstaande Figuur 10.4 is een voorbeeld van een mogelijke ruimtegebruikkaart.
Naast de kaarten bevat het DOS ook een tabel met daarin een getalsmatige
samenvatting van de effecten. Deze staat in het onderdeel Toekomstbeelden vergelijken en wordt in de volgende paragraaf meer uitgebreid beschreven.
10.4 Oplossingsrichtingen
In de vorige paragraaf beschreven we hoe door middel van het DOS AVV geanalyseerd kan worden wat ons te wachten staat als we na 2015 niets meer doen om de
waterveiligheid van Nederland te verbeteren. De volgende vraag die bij de gebruiker zal opkomen is welke oplossingsrichtingen denkbaar zijn om overstromingsrisico’s blijvend te beheersen. Het DOS AVV biedt de mogelijkheid om deze vraag op een systematische manier te verkennen.
Het huidige prototype biedt twee alternatieven in de vorm van twee uitgewerkte oplossingsrichtingen: Business as Usual (BAU) en Nederland Omhoog. Aan de hand van deze oplossingsrichtingen illustreert het prototype op welke manier een verder uitgewerkt DOS het mogelijk maakt om oplossingsrichtingen te analyseren. In het vervolg van deze paragraaf lichten we toe hoe deze functionaliteit verder kan worden uitgebreid.
FIGUUR 10.4 > Illustratie van een
ruimtegebruikkaart. Dit betreft een rechtstreeks resultaat uit de Ruimtescanner.