Omgevingsvisie provincie Utrecht

In de Omgevingsvisie Utrecht zijn integrale beleidskeuzes voor de fysieke leefomgeving voor de lange termijn vastgelegd. Provinciale Staten hebben de Omgevingsvisie op 11 maart 2021 vastgesteld.

Ontwikkelingen die passen bij de Utrechtse kwaliteiten

Vertrekpunt voor de toekomstvisie voor de provincie vormen de Utrechtse kwaliteiten. Binnen de provincie wordt ruimte geboden voor ontwikkelingen die passen bij de Utrechtse kwaliteiten (zie volgende tekstkader), met het principe ‘lokaal wat kan, regionaal wat moet’. Daarbij is adaptiviteit belangrijk: door mee te bewegen, bij te sturen of juist te intensiveren kunnen provinciale doelen het beste worden gehaald.

Gemaakte keuzes over locaties wonen en werken

➢ De provincie kiest ervoor om de ruimtevraag voor wonen en werken op een duurzame wijze te accommoderen: met voorrang binnenstedelijk en nabij OV-knooppunten. En met aandacht voor de Utrechtse kwaliteiten, klimaatbestendigheid en de energietransitie.

➢ Hiermee heeft de provincie aangegeven dat de woningbehoefte geheel te gaan accommoderen.

Binnen het provinciale omgevingsbeleid worden twee centrale uitgangspunten gehanteerd:

▪ Kiezen voor integrale, toekomstgerichte oplossingen waarmee de Utrechtse kwaliteiten per saldo worden behouden of versterkt, zo nodig met compenserende maatregelen;

▪ Concentreren en combineren nieuwe ontwikkelingen, om zorgvuldig om te gaan met schaarse ruimte en kwaliteiten en door ontwerp en innovatie te stimuleren (zie paragraaf 3.1 en 3.2 Omgevingsvisie).

Utrechtse kwaliteiten behouden of versterken

De Utrechtse kwaliteiten zijn de kwaliteiten die belangrijk zijn voor de uitstraling en aantrekkelijkheid van de provincie Utrecht en voor het behoud van een duurzame en veilige leefomgeving. Het gaat om:

▪ de groene kwaliteiten, zoals natuur, landschap en erfgoed;

▪ de blauwe kwaliteiten, zoals bodem, water en lucht;

▪ de rode kwaliteiten, zoals economische ontwikkeling, bereikbaarheid, energie en een vitaal bebouwd gebied;

▪ de sociale kwaliteiten zoals voorzieningen, sociale samenhang, cultureel aanbod en inclusiviteit.

In het planMER Omgevingsvisie Utrecht is de huidige staat van de Utrechtse kwaliteiten in beeld gebracht, onderverdeeld in de zeven thema’s uit de Omgevingsvisie, zie bijlage 1 factsheets.

Visie in zeven thema’s

De visie van de provincie tot 2050 is weergegeven in Figuur 3.1 en uitgewerkt in zeven thema’s (zie eerstvolgende tekstkader).

Figuur 3.1: Visie provincie Utrecht 2050, incl. legenda vitale steden en dorpen (bron: Omgevingsvisie Utrecht) De toekomstige ontwikkeling van nieuwe woon- en werklocaties wordt bezien in samenhang met bereikbaarheid en in samenhang met de overige opgaven en kwaliteiten zoals in de Omgevingsvisie verwoord. Daarom worden de basisprincipes voor stedelijke ontwikkeling gehanteerd (zie paragraaf 3.4).

Daarnaast staat de locatiekeuze onder invloed van de effecten van klimaatverandering, van bereikbaarheid, van nabijheid van functies en behoud van de leefbaarheid, van behoud van landschappelijke en cultuurhistorische kwaliteiten, van behoud van biodiversiteit en van de energie-infrastructuur. En omdat er nu al spanning is op de woningmarkt, is het ook zaak de woningbouwproductie te versnellen.

Voor de woonlocaties en werklocaties zijn de volgende ambities en uitgangspunten opgenomen in de Omgevingsvisie.

Ruimte voor wonen (zie ook paragraaf 4.4.1 van de Omgevingsvisie Utrecht)

▪ 2030: alle nieuwbouw in de provincie Utrecht gebruikt 50% minder primaire abiotische grondstoffen.

▪ 2050: het realiseren van circulaire woningen of woonwijken.

▪ 2040: een sterke provincie met een duurzaam, gezond en divers woon- en leefklimaat. Er is aandacht nodig voor de kwaliteit van de openbare ruimte; klimaatverandering en gezondheid. Dit vraagt om een stedelijke omgeving waar tevens ruimte is voor groen en blauw en voor bewegen.

▪ 2040: behoud en versterking van de inclusiviteit van de Utrechtse samenleving, zodat alle inwoners kunnen wonen, werken of ontmoeten waar en wanneer zij dat wensen.

Bijvoorbeeld door menging van typen woningen en woonmilieus in stadsdelen, wijken en kernen.

▪ 2040: iedereen die in de provincie Utrecht wil wonen kan beschikken over passende De zeven thema’s van de Omgevingsvisie provincie Utrecht

In de Omgevingsvisie zijn zeven thema’s uitgewerkt. Op hoofdlijnen wil de provincie per thema het volgende bereiken:

1. Stad en land gezond. We zorgen ervoor dat de woon-, werk- en leefgebieden gezond zijn en uitnodigen tot bewegen (te voet of per fiets). Ook willen we dat er in en rondom steden en dorpen voldoende groene gebieden zijn om te recreëren.

2. Klimaatbestendig en waterrobuust. We beschermen onze provincie tegen overstromingen, een tekort aan zoetwater of de gevolgen van extreem weer (wateroverlast en hitte). Ook gaan we de bodemdaling tegen, met name in de veenweidegebieden.

3. Duurzame energie. We stimuleren energiebesparing, evenals het opwekken van duurzame energie uit wind, zon, bodem en water

4. Vitale steden en dorpen. We bouwen nieuwe woningen en bedrijven vooral op plekken binnen de bebouwde kom. En op plekken die goed met trein, bus, tram en fiets te bereiken zijn.

5. Duurzaam, gezond en veilig bereikbaar. We leggen nieuwe verbindingen voor openbare vervoer en (snel)fietspaden aan tussen de woon-, werk- en leefgebieden. Ook willen we beter gebruik maken van de bestaande wegen.

6. Levend landschap, erfgoed en cultuur. We zorgen goed voor de landschappen, waterlinies, forten, kastelen en buitenplaatsen, en we willen dat veel mensen kunnen genieten van die fraaie plekken. Ook vinden we het belangrijk dat het cultuuraanbod (zoals festivals en musea) met het aantal inwoners meegroeit.

7. Toekomstbestendige natuur en landbouw. We beschermen de natuur en leggen nieuwe natuurgebieden aan die we onderling met elkaar verbinden. We helpen boeren om een omslag te maken naar kringlooplandbouw.

Dat betekent voedsel produceren met zo min mogelijk verlies aan grondstoffen en een zorgvuldig beheer van bodem, water en natuur.

Al deze thema’s en keuzes staan niet op zichzelf, maar kennen een onderlinge samenhang. Dat betekent dat niet overal alles kan, maar door slim combineren en concentreren wil de provincie de ruimte zo optimaal mogelijk gebruiken, dat past bij de Utrechtse kwaliteiten. Elk thema heeft betrekking op Utrechtse kwaliteiten en opgaven. Bij dit optimale gebruik wordt ook aandacht besteed aan inclusiviteit en circulariteit. Zo draagt de provincie bij aan een gezonde en veilige leefomgeving.

sociale en middeldure segment. Omdat de koop- en huurprijzen van de bestaande woningvoorraad relatief hoog zijn, sturen wij er op dat van de toe te voegen woningen ten minste 50 % moet worden gerealiseerd in de segmenten ‘middelduur’ en ‘sociaal’.

▪ 2040: behoud en versterking kwaliteit van de woonomgeving; gevarieerd en met aandacht voor de openbare ruimte met groen en blauw en ruimte om te bewegen en laagdrempelige en goed bereikbare voorzieningen.

▪ 2040: het realiseren van energieneutrale woningen of woonwijken. Alle woningbouwplannen die worden gerealiseerd zullen energieneutraal zullen zijn dan wel gebruik maken van duurzame vormen van energie.

Primair wordt ingezet op binnenstedelijke ontwikkeling (zie de basisprincipes voor stedelijke ontwikkeling in het navolgend tekstkader en paragraaf 3.4 Interim Omgevingsverordening). Binnen het stedelijk gebied van steden en dorpen is nog veel ruimte aanwezig die kan worden benut voor verdichting, herontwikkeling of intensivering.

Om te kunnen voldoen aan de toekomstige behoefte aan wonen en werken zullen we (provincie, regio’s en gemeenten) ons moeten inspannen om in alle kernen, innovatiever en compacter te bouwen dan we tot nu toe gewend zijn. De mate van compactheid is afhankelijk van de locatie, en hangt ook af van hetgeen mogelijk is relatie tot onze opgaven en ambities op het gebied van onder andere binnenstedelijke kwaliteit, energieneutraliteit en gezondheid. Bijvoorbeeld door in te zetten op hoogbouw en lagere parkeernormen komt er meer ruimte beschikbaar voor groen.

Ingezet wordt op een efficiënt gebruik van de ruimte, zodat het benodigde aantal extra hectares voor de woningbouwopgave zo veel mogelijk beperkt blijft.

Ruimte voor werken (zie ook paragraaf 4.4.2 van de Omgevingsvisie Utrecht)

▪ 2050: een duurzame en circulaire economie.

▪ 2040: behoud van het goede economische vestigingsklimaat. De provincie Utrecht is een gewilde provincie voor bedrijfsvestiging, niet in de laatste plaats vanwege de aantrekkelijke leefomgeving.

▪ In 2040 beschikken we over een goed functionerende regionale economie met goed functionerende bedrijven en aanbod van werkgelegenheid die past bij de Utrechtse beroepsbevolking.

Om aan de behoefte aan werklocaties te voldoen, zet de provincie allereerst in op herstructurering, revitalisering en eventuele herprofilering van en efficiënter ruimtegebruik op bestaande bedrijventerreinen in stedelijk gebied (zie de basisprincipes voor stedelijke ontwikkeling in het navolgend tekstkader en paragraaf 3.4 Interim Omgevingsverordening). Daarbij wordt primair ingezet op het creëren van ‘interactiemilieus’: goed bereikbare stedelijke locaties met een goed voorzieningenaanbod. De provincie is terughoudend met het mogelijk maken van de ontwikkeling van nieuw, nog niet gepland bedrijventerrein in de provincie Utrecht.