Objectieve screening

Indien de aanvrager wel in het JDS voorkomt, start het COVOG een objectieve screening. Voorwaarde voor deze screening is dat het delict binnen de terugkijktermijn valt. Zaken die niet binnen de terugkijktermijn vallen, worden in principe niet in de beoordeling meegenomen.53

De vraag die moet worden beantwoord in het kader van de objectieve screening is: in hoeverre de justitiële gegevens die worden aangetroffen, indien herhaald, gelet op het risico voor de samenleving, een belemmering zijn voor een behoorlijke uitoefening van de functie/taak /bezigheid waarvoor de VOG is aangevraagd. Het gaat met andere woorden om het beantwoorden van de vraag, of er een relevante relatie is tussen het strafbare feit en de beoogde functie.

53 In principe, want indien er sprake is van relevante feiten binnen de terugkijkperiode, worden ook eventuele feiten buiten de terugkijktermijn meegewogen. Deze worden dan betrokken bij de beoordeling op basis van de subjectieve criteria.

57

De objectieve screening vindt plaats met behulp van zogenaamde antecedentenlijsten waarbij voor elk screeningprofiel een eigen antecedentenlijst beschikbaar is. Op deze overzichten staan de wetsartikelen die volgens het COVOG een risico vormen, indien herhaald, in het licht van het screeningsprofiel dat hoort bij de functie. Of anders gezegd: ze vormen een belemmering voor het zonder risico voor de samenleving behoorlijk uitoefenen van de aangevraagde functie/taak/bezigheid. Het gaat hierbij volgens het COVOG niet om uitputtende (limitatieve) lijsten, maar om overzichten die voor de medewerkers dienen als een hulpmiddel bij het beoordelen van de relevantie van feiten in het licht van het screeningsprofiel. De keuze voor de artikelen die op de lijst staan, komt volgens het COVOG in de meeste gevallen mede tot stand in overleg met belanghebbende branches / sectoren.54 Maar niet in alle gevallen is er rechtstreeks contact met branches; dat blijkt uit de deels schriftelijk verlopen correspondentie met het KNV Taxi in het licht van dit onderzoek. Zo bericht de woordvoerder dat het KNV "nooit is gevraagd om input (of evaluatie) over de criteria voor het toekennen van een VOG."55 Navraag bij het COVOG leert echter dat de lijnen lopen via de opdrachtgevers van het COVOG. In het voorbeeld van het screenen ten bate van de taxichauffeurskaart is het Ministerie van Infrastructuur en Milieu daarmee de gesprekspartner van COVOG en zouden de branchevertegenwoordigers met het Ministerie van I&M om de tafel moeten zitten. Een soortgelijke constructie zou gelden ten aanzien van bijvoorbeeld de VOG voor de kinderopvang. Daar is het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid de opdrachtgever waar het gaat om het screeningsprofiel voor de medewerkers in deze branche. Wel gebeurt het in de praktijk dat het COVOG meedenkt met de branche en suggesties doet voor de screeningscriteria.

Het COVOG maakt in eerste aanleg een onderscheid tussen twee soorten screeningsprofielen, te weten het algemene profiel en het specifieke profiel. Binnen het algemene screeningsprofiel worden acht risicogebieden onderscheiden. Het betreft de volgende gebieden: informatie, geld, goederen, diensten, zakelijke transacties, proces, aansturen organisatie en personen. De

54 Zie bijvoorbeeld Wildemors in zijn rol als juridisch adviseur voor het COVOG vanuit de Dienst Justis (2012, p. 84): "Of een feit relevant is, hangt zoals al gesteld af van de vraag welke maatschappelijke risico's in het geding zijn. Dat wordt meestal bepaald door de belanghebbende organisatie die de VOG verlangt (meestal is dat de toekomstige werkgever)."

55 Het KNV-Taxi voegt daar aan toe, dat in het najaar van 2010 de brancheorganisatie zelf vragen heeft gesteld over de criteria. Hierop zou het Ministerie Infrastructuur en Milieu (I&M) op 1 november 2010 het volgende hebben geantwoord: “Rond 2004 is I&M inderdaad betrokken geweest bij het opstellen van het specifieke screeningsprofiel voor taxichauffeur. De uitwerking van het screeningsprofiel in toetsingscriteria alsook de inrichting van de toetsingsprocedures is geheel en al een zaak van COVOG. I&M staat hier buiten. Ook de beoordeling is een geheel zelfstandige verantwoordelijkheid van COVOG.” Het KNV zegt toentertijd de nodige vragen te hebben neergelegd bij het COVOG, maar slechts 'vrij vage antwoorden' retour te hebben gekregen.

58

omschrijving van de profielen geeft steeds kort weer welke risico's (voor de samenleving) zich op het betreffende gebied zouden kunnen voordoen, indien een strafbaar feit in kwestie wordt gepleegd (wordt herhaald).

De specifieke screeningsprofielen zijn opgebouwd uit de functieaspecten genoemd onder het algemene screeningsprofiel.56 Zo is er een specifiek screeningsprofiel voor politieke ambtsdragers, een voor visum en emigratie, vakantiegezinnen en adoptie, gezondheidszorg en welzijn van mens en dier, juridische dienstverlening, onderwijs, de taxibranche (chauffeurskaart of ondernemersvergunning), (gezins)voogd bij voogdijinstellingen, reclasseringsmedewerker, raadsonderzoeker en maatschappelijk werker. Maar ook voor een lid van een schietvereniging en voor een aantal beroepsgroepen binnen de financiële dienstverlening (onder andere voor accountants en hypotheekadviseurs) geldt een specifiek screeningsprofiel. En verder is er nog een specifiek profiel voor mensen van wie nog niet bekend is welke functie ze zullen gaan vervullen (bijvoorbeeld voor personen die in databanken voor werving van personeel zijn opgenomen).57 Deze specifieke profielen komen tot stand in overleg met de opdrachtgevers. Indien er sprake is van wettelijk verplichte VOG's zijn dat de voor de functie relevante ministeries.

Twee fictieve voorbeelden laten zien hoe de antecedentenlijst voor de objectieve screening in de praktijk van het COVOG ongeveer zou kunnen werken:

Voorbeeld 1

Een man vraagt een VOG aan voor een baan als administrateur op de boekhoudafdeling van een groot warenhuis. Uit de JDS-gegevens wordt duidelijk dat de aanvrager ruim twee jaar voorafgaand aan de aanvraag is veroordeeld voor het verduisteren van geld (art. 359 Sr). De aanvrager heeft daarmee voldaan aan het objectief criterium (het delict staat op de antecedentenlijst behorend bij het (risico)profiel geld).

56 Zie voor een overzicht van alle deelprofielen Tabel 3.2 VOG NP naar screeningsprofiel (2015).

57 Een bijzondere vorm van screening is de zogenaamde continue screening die geldt voor de werknemers in de kinderopvang, peuterspeelzalen, gastouders en houders van een taxichauffeurskaart. Er wordt dan aan de hand van signalen dat bepaalde personen uit de betreffende branche een nieuw crimineel antecedent hebben opgelopen in het JDS door JustID daarvan een melding gemaakt bij de toezichthoudende autoriteit. Deze autoriteit (voor de kinderopvang bijvoorbeeld de GGD) neemt bij een dergelijk signaal contact op met de betreffende persoon met de mededeling dat er – om het werk te continueren – opnieuw een VOG zal moeten worden aangevraagd. Ondanks de continue screening moeten taxichauffeurs nog wel elke vijf jaar een nieuwe VOG overleggen. Omdat deze werkwijze niet lijkt te stroken met de continue screening heeft het ministerie van Infrastructuur en Milieu begin 2015 beloofd daar onderzoek naar te gaan doen. Medio 2017 zou er meer duidelijkheid moeten zijn, aldus een woordvoerder van het KNV-taxi. Zie voor uitleg rond de 'continue screening' ook hoofdstuk 2.

59 Voorbeeld 2

Een vrouw vraagt een VOG aan voor een baan als lerares Duits op een VMBO. Ze is anderhalf jaar voorafgaand aan de aanvraag veroordeeld voor openbare dronkenschap (art. 453 Sr). De aanvrager heeft daarmee voldaan aan het objectief criterium (het artikel is onderdeel van het specifieke screeningsprofiel onderwijs).

Op basis van louter deze bevindingen in de twee voorbeelden zou er een voornemen tot weigeren kunnen worden verzonden, ware het niet dat er ook nog een beoordeling volgt op basis van subjectieve criteria.

In de praktijk rond de objectieve screening lijkt er sprake te zijn van een element dat – al dan niet bewust – leidt tot een voor de aanvrager mogelijk minder gunstige uitkomst van de objectieve screeningsfase. Zo zou er, volgens de respondent van de reclassering bij werkgevers van wie de aanvragers volgens het algemene screeningsprofiel worden gescreend nogal eens de neiging bestaan kwistig te zijn bij het aankruisen van de acht mogelijke screeningsaspecten (geld, goederen, informatie enzovoort). Hierdoor zouden soms onnodig zware eisen worden gesteld in het licht van uit te voeren werkzaamheden. Tegelijkertijd wordt volgens de medewerkers van het COVOG door hen er wel op gelet dat er niet al te gekke eisen worden gesteld bij bepaalde functies ten aanzien van de VOG. Als daarover een vermoeden bestaat, is het gebruikelijk dat contact wordt opgenomen met de aanvrager om deze een functieomschrijving te laten overleggen.