Chiropcontact jg. 23 (4) - december 2017
Nieuws uit de wetenschap
42 Nieuws uit de wetenschap
Daan Dekeukeleire
Met Autotransecten mis je zeldzame vleermuizen
Vleermuizen monitoring is niet eenvoudig. Vaak zijn de middelen beperkt, en is het niet duidelijk welke methode het best gekozen wordt. Een methode die soms aangeraden wordt, is die van een mobiel transect: met een auto of een fiets en met een batdetector een vaste route afleggen doorheen een gebied. Onderzoekers vergeleken 3 methodes in het Everglades National Park in Florida (VS): (1) autotransecten waarbij een vaste route 20 keer afgelegd werd, (2) 40 nachten onderzoek met automatische detectors (SM3’s) geplaatst waar veel vleermuisactiviteit verwacht werd (nabij open water) en (3) 20 nachten met automatische detectors (SM3’s) random geplaatst in de verschillende vegetatie-types (6 in bos, 6 in prairie).
De resultaten tonen aan dat autotransecten leiden tot een onderschatting van de vleermuisdiversiteit, en dit vooral doordat je op deze manier zeldzame en sterk bedreigde soorten mist. De twee strategieën voor de plaatsing van automatische detectors verschilden weinig, maar het verdelen van detectors over vegetatie-types leidde tot een hogere detectie-kans.
Het artikel is gratis te lezen en te downloaden op de site van het tijdschrift PeerJ:
Braun de Torrez EC, Wallrichs MA, Ober HK, McCleery RA. (2017) Mobile acoustic transects miss rare bat species: implications of survey method and spatio-temporal sampling for monitoring bats. PeerJ 5:e3940 https://doi.org/10.7717/peerj.3940
Akoestische spiegels: vleermuizen kunnen gladde oppervlakten niet waarnemen met hun sonar en vliegen hiertegen
Menselijke bouwwerken domineren grote delen van de aarde, en kunnen een grote invloed hebben op dieren. Om hun weg te vinden in een natuurlijke omgeving evolueerden ingewikkelde zintuig-systemen bij veel dieren, maar in antropogene situaties zijn deze niet altijd betrouwbaar. Vleermuizen vertrouwen
voornamelijk op hun echolocatie, maar gladde structuren, zoals metalen platen of glas, kaatsen geluiden weg van de vleermuis. In een studie vonden wetenschappers van het Max Planck Instituut in Duitsland dat Vale vleermuizen crashen tegen zulke gladde oppervlaktes geplaatst in een vliegtunnel.
Pas als de vleermuizen vlakbij zijn, kaast de sonar terug. Dit verklaard waarom sommige vleermuizen op het laatste moment nog een manoeuvre uitvoeren, maar vaak toch nog botsen tegen de plaats.
Ook in het wild, bij gladde metalen platen geplaatst nabij kolonies, werden gelijkaardige botsingen waargenomen bij Vale vleermuis, Schreibers vleermuis en Kleine dwergvleermuis. Doordat de
Chiropcontact jg. 23 (4) - december 2017
Nieuws uit de wetenschap
43
vleermuizen in de kleine vliegtunnel in het labo niet snel konden vliegen, geraakten geen van de dieren in de experimenten gewond. Maar mogelijk is dit wel het geval in het wild, en dus is monitoring noodzakelijk.
Op de site van het Max Planck Insituut in kan je een aantal boeiende filmpjes van dit onderzoek bekijken.
Greif S, Zsebok S, Schmieder D & Siemers BM (2017) Acoustic mirrors as sensory traps for bats. Science 357 (6355): 1045-1047. https://doi.org/10.1126/science.aam7817
Jonge vleermuizen leren hun dialect van koloniegenoten
Mensen leren taal door geluiden van anderen na te bootsen. Dit is slechts bij enkele andere diersoorten waargenomen, waaronder walvissen en dolfijnen. Israëlische onderzoekers onderzochten dit proces bij jonge Nijlrousettes, een fruit-etende vleermuissoort. Vleermuizen zijn bijzonder sociale dieren, en jonge dieren horen niet alleen het geluid van hun moeder, maar ook dat van de andere dieren in hun kolonie. In een experiment kweekten de onderzoekers 3 kolonies op in het lab. In deze opzet hoorden de opgroeiende vleermuizen niet alleen de geluiden van hun moeder, maar ook experimenteel afgespeelde sociale geluiden met verschillende frequenties. Na 6 maand hadden de jonge vleermuizen duidelijk verschillende dialecten ontwikkeld, gelijkaardig aan de frequenties van de geluiden die afgespeeld werden tijdens hun ontwikkeling. Deze studie toont dus aan dat vleermuizen communicatiegeluiden niet enkel van hun moeder leren, maar ook van hun koloniegenoten (‘crowd learning’). Hierdoor vormen vleermuizen een interessant systeem om het aanleren van taal en de ontwikkeling van dialecten te onderzoeken.
Het artikel is gratis te lezen en te downloaden op de site van het tijdschrift PLOS Biology:
Prat Y, Azoulay L, Dor R, Yovel Y (2017) Crowd vocal learning induces vocal dialects in bats:
Playback of conspecifics shapes fundamental frequency usage by pups. PLOS Biology 15(10):
e2002556. https://doi.org/10.1371/journal.pbio.2002556
Chiropcontact jg. 23 (4) - december 2017
Nieuws uit de wetenschap
44
Rosse vleermuizen beslissen om te migreren in het voorjaar op basis van de interactie tussen luchtdruk, windsnelheid en windrichting
Het is relatief goed gekend dat vogels zich baseren op hun eigen vetvoorraad en de weeromstandigheden om hun trek te beginnen.
Doordat vleermuizentrek zo moeilijk te
bestuderen is, is hier veel minder over bekend.
Onderzoekers van het Max Planck Instituut
“radio-trackten” vrouwtjes van Rosse vleermuis in Zuid-Duitsland en Zwitserland om te
bestudeerden welke factoren de beslissing om te trekken in het voorjaar bepalen. In tegenstelling tot vogels, was er bij de vleermuizen geen periode van ‘aanvetten’ voor de trek naar het noorden begon. De Rosse vleermuizen vertrokken na een gewone avond foerageren. De Rosse
vleermuizen kunnen complexe weersomstandigheden waarnemen om op basis hiervan te
beslissen.De trek werd bepaald door een combinatie van hoge luchtdruk, en snelle wind uit de juiste windrichting. Maar later in het voorjaar vertrokken ze ook op minder optimale nachten, met lage luchtdruk en een lage windsnelheid uit de verkeerde richting.
Het artikel is gratis te lezen en te downloaden op de site van het tijdschrift Biology letters:
Dechmann D, Wikelski M, Ellis-Soto D, Safi K, O’Mara MT (2017) Determinants of spring migration departure decision in a bat. Biology Letters. 2017 13(9):20170395.
https://doi.org/10.1098/rsbl.2017.0395.
Chiropcontact jg. 23 (4) - december 2017
Nieuws uit de wetenschap