"Je hoeft niet ziek te zijn om beter te worden!" - Prof. dr. Tinka van Vuuren
Uit de eerste kennismaking met de professionals blijkt dat ze zich op een aantal punten onderscheiden van artsen, medisch specialisten, praktijkondersteuners en leken. De leefstijl-, en
vitaliteitsprofessionals houden zich bezig met preventieve interventies en curatieve programma’s, ze richten hun blik op fysieke én mentale aspecten van gezondheid, ze werken met een persoonlijke aanpak en helpen mensen gedragsverandering vol te houden, ze onderscheiden zich van artsen door hun aandacht voor leefstijlaspecten en van leken door hun gedegen opleidingen. Deze typerende eigenschappen van deze beroepsgroep liggen het meeste aan de oppervlakte en zijn dus het meest zichtbaar voor de buitenwereld. De vraag is echter in hoeverre deze legitieme redenen ook daadwerkelijk het bestaansrecht van de professionals weergeven. Er zijn genoeg argumenten te bedenken om geen gebruik te maken van een leefstijl- of vitaliteitsprofessional. Iedereen kan informatie op internet vergaren of een boek lezen over gezonde voeding en beweging en de huisarts heeft vast en zeker ideeën over het verhelpen van mijn slaapprobleem. Ontspannen is gewoon een kwestie van tijd vrij maken, daar heb ik geen hulp bij nodig en dat sporten je een goed gevoel geeft is inmiddels ook algemene kennis. Daarbij moet mijn motivatie om gezond te leven toch echt uit mezelf komen en als ik iets écht wil dan zal dat vanzelf wel gaan. Hier speel ik advocaat van de duivel en natuurlijk zijn er ook redenen te bedenken om wel met een professional in zee te gaan, maar de gedachte is interessant. Wat doet de leefstijl- en vitaliteitsprofessional tot een groeiende beroepsgroep behoren en welke diepere motieven en legitimeringen vallen te ontdekken in de profilering van deze professionals? Waaraan ontleent de professional zijn bestaansrecht?
Gezondheid en de optimalisering van jezelf en het van leven
We zagen al hoe de professionals hun werkwijze associëren met een holistisch of biopsychosociaal uitgangspunt. Ze benadrukken dit door te stellen dat lichaam en geest één geheel vormen en dusdanig benaderd moeten worden wanneer het gaat over gezondheid. Zoals al eerder aangegeven zijn de mentale aspecten van gezondheid minder duidelijk te definiëren dan de fysieke aspecten in het verhaal van de leefstijl- en vitaliteitsprofessional. Toch kan er tussen de regels door een terugkerend thema onderscheiden worden, namelijk dat van optimalisering van gezondheid in de vorm van de
32 verhaal van de professional.
Sommige professionals spreken over energie en je fit voelen:
"Je gaat jouw leven vitaler inrichten waardoor je je fitter voelt, meer rust ervaart en meer energie hebt." - Website professional
Een andere professional benadrukt ook het effect op de gemoedstoestand:
"Ben je altijd moe, zelfs als je uren slaapt en nog steeds het gevoel of je geradbraakt bent? Heb je ’s middags het gevoel dat je echt even moet gaan liggen? Ben je vaak somber en niet meer zo vrolijk als je vroeger was? Ik vertel je hoe je je energieniveau weer op pijl kan brengen, en wat je gemoedstoestand verbetert."- Website professional
Anderen noemen het beleving, zingeving, passie of bezieling:
"Gezondheid is een staat van compleet fysiek, geestelijk en sociaal welbevinden en heeft
daarmee alles te maken met beleving en zingeving in een sociale en maatschappelijke context." - Website beroepsvereniging
"Dus als je wil werken aan je vitaliteit: bijna iedereen heeft het over voeding, beweging en ontspanning. Maar wij zeggen: nee, de allerbelangrijkste basis is passie en bezieling, of je doelen, wat streef je na in het leven. Dat is de basis voor je energie." - Interview professional
Vaak wordt ook letterlijk over optimalisering gesproken:
"Samen met mijn cliënten streef ik naar een zo optimale mogelijke balans tussen lichaam en
geest." - Website professional
"Ik heb mijzelf de missie gesteld om zoveel mogelijk mensen te inspireren en te helpen om hun geluk en kracht te optimaliseren. [..] Dit bereik ik momenteel door individuele leefstijl – en lifecoaching, en het geven van workshops voor particulieren en bedrijven." - Website professional
"Wat ik eigenlijk doe is dat ik mensen coach in optimale gezondheid. En optimale energie en lichaamssamenstelling door middel van voeding een leefstijlaanpassingen. Dus het is echt zorgen voor een gezonde basis van het lichaam zodat alle randvoorwaarden aanwezig zijn, zodat het lichaam optimaal kan functioneren." - Interview professional
Ook ‘meer uit het leven halen’ en ‘het beste in iemand naar boven halen’ komen regelmatig naar voren:
33
"Vitaliteit is de kracht en de energie waarmee je in het leven staat. Wil jij meer uit jouw leven halen? Dan coach&train ik jou graag! Ik begeleid je stap voor stap met houding & beweging, eten & drinken, denken & voelen." - Website professional
"Wat ik met die mensen doe is coachen, dus het beste uit die mensen omhoog halen. Want het zit er allemaal in." - Interview professional
"Coaching op het gebied van voeding en leefstijl inspireert de mensen om aan de slag te gaan met hun gezondheid, het maximale uit henzelf te halen en geeft kennis zodat ze in de toekomst zelf de tools voorhanden hebben om de juiste keuzes te maken op het gebied van hun leefstijl en voedingspatroon." - Website professional
"Ik help je graag bij het eens en voor altijd afvallen, het verliezen van (plaatselijk)
lichaamsvet, het verkrijgen van een blijvend slank en strak lichaam, het verkrijgen van meer energie; vitaler in je vel zijn, fitter worden, kortom.. het verkrijgen van een optimale
gezondheid voor de rest van je leven." - Website professional
"Ik heb mijzelf de missie gesteld om zoveel mogelijk mensen te inspireren en te helpen om hun geluk en kracht te optimaliseren. Ik vind het gaaf om mensen te zien groeien in hun geluk en kracht, voor zichzelf, maar ook zodat ze een positieve invloed zullen hebben op anderen. Dit bereik ik momenteel door individuele leefstijl – en lifecoaching, en het geven van workshops voor particulieren en bedrijven." - Website professional
"[…] dat ik er achter kwam dat ik de rest van mijn leven wilde wijden aan het motiveren en helpen van mensen om meer uit het leven te halen. Door gezond te leven, door in hun kracht, fysiek, én mentaal, te komen én te blijven, en zo het meeste voor zichzelf, voor hun dierbaren, en voor de wereld om hun heen te kunnen betekenen." - Website professional
Gezondheid wordt hier gepresenteerd als veel meer dan lichamelijk in orde zijn, niet ziek zijn, zoals de definitie van ‘gezond’ in de van Dale luidt. Gezondheid brengt volgens de professionals energie, kracht, productiviteit en geluk met zich mee. Gezondheid is in die definitie meer een streven om in optimale toestand van welbevinden te zijn en daarmee alles uit het leven en het beste uit jezelf te halen.
Het motief van de paradox in het biomedische model
Met deze nieuwe definitie van gezondheid is het interessant om terug te keren naar de paradox van het biomedische model waarbij iemand naar biomedische maatstaven ziek kan worden verklaard (omdat dit in het laboratorium is aangetoond), maar zich niet ziek hoeft te voelen, en iemand anders zich ziek kan voelen zonder dat er sprake is van een somatische afwijking (Engel 1977:133). De leefstijl- en vitaliteitsprofessional ontleent zijn bestaansrecht onder andere aan het gat in de markt dat ontstaat door
34
deze paradox, die versterkt wordt door de nieuwe definitie van gezondheid. Het biopsychosociale model, zoals gepresenteerd door Engel biedt een antwoord op deze paradox en de professionals presenteren hun werkwijze ook langs de lijnen van de kenmerken van dit model en nemen hierdoor een bijzondere positie in het medische landschap in. De leefstijlinterventies die de professionals aanbieden zijn niet gebaseerd op een medische diagnose, maar wel op een individuele hulpvraag van de cliënt die wellicht buiten de reikwijdte van de biomedische wetenschap valt. Cliënten die in het reguliere medische circuit buiten de boot vallen kunnen zich, zo stelt de professional, door de interventies beter gaan voelen. Hiermee presenteren de professionals een aparte ziek-gezond grens, minder gebaseerd op het biomedische model dat ziekte in termen van somatische parameters definieert en psychosociale factoren buiten het werkveld en de verantwoordelijkheid van de geneeskunde plaatst (Engel , 1977:129), meer gebaseerd op de individuele beleving van de mens. Op de website van een beroepsvereniging valt deze verschoven grens tussen ziek en gezond terug te zien:
"U bent niet ziek maar u mist de energie om de dingen te doen die u zou willen doen. Dat kan in privé situaties, maar ook onder werkomstandigheden." - Website beroepsvereniging
En verderop:
"Soms hebt u minder energie dan u hoort te hebben en niet altijd met een aanwijsbare reden.
Als dit een langere tijd aanhoudt, dan haalt u minder voldoening uit wat u doet en staat u verder af van wie u wilt zijn. Een vitaliteitsprofessional van de [beroepsvereniging] kan u helpen om de oorzaak te vinden en met een gepast programma vitaler maken." - Website beroepsvereniging
Een professional schrijft op zijn website:
"Mijn grote passie is mensen te adviseren op weg naar verbetering van hun gezondheid. Het is zo bijzonder om iemand verder te kunnen helpen, vaak al na jaren van klachten, maar te horen hebben gekregen dat ze er ‘mee moeten leren leven’ omdat er klinisch niets aantoonbaar mis is." - Website professional
De leefstijl- en vitaliteitsprofessional plaatst zichzelf niet alleen bewust in het biopsychosociale gezondheidsparadigma door dit letterlijk te benoemen, maar draagt dus ook een andere visie op gezondheid uit door te spreken over vitaliteit, energie en over meer uit het leven halen. Enerzijds versterkt deze visie de paradox van het biomedische model, namelijk door te benoemen dat iemand zich futloos, weinig energiek en moedeloos kan voelen zonder medisch aangetoond ziek te zijn; anderzijds biedt deze benadering een mooie legitimering van hun eigen professionaliteit, juist door het erkennen van energie, kracht en geluk als wezenlijke componenten van gezondheid. Deze
componenten blijven volgens de professionals onderbelicht in de medische sector waardoor zij de ruimte krijgen hier hun werk van te maken.
35