Natura 2000 beheerplannen en soortherstelplannen

Momenteel wordt nagedacht over het opstellen van beheerplannen in het kader van Natura 2000. De-ze beheerplannen dienen om uitwerking te geven aan de in de Aanwijzingsbesluiten opgenomen in-standhoudingsdoelstellingen. Daar waar verbeterdoelstellingen voor habitats en soorten zijn opgeno-men kunnen deze aansluiten op de door ons opgenoopgeno-men verbetervoorstellen. Zij zouden als zodanig kunnen doorwerken in een zeer daarvoor geëigend beleidskader.

Herstel van het voedselweb van de Waddenzee

26

8. BESTAAND BELEID

Voor het herstel van het voedselweb is divers bestaand en reeds ingezet beleid van belang. Bij de uitwerking van concrete maatregelen zal hierbij zoveel mogelijk aansluiting worden gezocht. Hieronder volgt een overzicht van de naar ons inzicht meest relevante beleidsdocumenten. Een uitgebreide sa-menvatting van de uit deze documenten meest belangrijke passages treft u aan als bijlage 3.

Natura 2000 Aanwijzingsbesluiten

In de aanwijzingsbesluiten voor de Waddenzee en de Noordzeekustzone (februari 2008) zijn speciale beschermingszones aangewezen en instandhoudingsdoelen (behoud en/of verbetering) geformuleerd voor soorten en habitats van de Vogel- en Habitatrichtlijn. Voor soorten en habitats met een ongunsti-ge staat van instandhouding zijn verbeterdoelen ongunsti-geformuleerd.

Voor 6 duingebieden in het Waddengebied zijn ook aanwijzingsbesluiten vastgesteld. Deze gebieden grenzen aan het plangebied voor het Natuurherstelprogramma.

Beheerplannen Natura2000

Binnen de beheerplannen Natura 2000 moet invulling worden gegeven aan de wijze waarop de in-standhoudingsdoelen worden gerealiseerd. Voor de realisatie van de doelen voor de Natura2000-gebieden van de Noordzee, Waddenzee en de duinNatura2000-gebieden in het Waddengebied worden de be-heerplannen nu opgesteld. Voor een aantal kwetsbare soorten zullen in dit kader ook herstelplannen moeten worden opgesteld. Deze beheerplannen zijn nu in ontwikkeling en moeten uiterlijk februari 2012 zijn vastgesteld. In het kader van Natura2000 zijn een voor een aantal habitats en soorten ver-beterdoelstellingen afgesproken. Deze soorten zijn kwetsbaar en nemen vaak in aantallen af. Voor de karakteristieke soorten kunnen herstelplannen worden afgesproken, waarbij nadrukkelijk ook naar de rol en functies van andere leefgebieden voor deze soorten moet worden gekeken. Ook dient naar ons inzicht bij het opstellen en uitvoeren van deze plannen rekening te worden gehouden met populatie-dynamische criteria.

Nota Ruimte, pkb Derde Nota Waddenzee

Het Pkb-gebied Waddenzee betreft Waddenzee en Nederlandse deel van Dollard en Eems estuarium. De natuurdoelstellingen voor het Waddengebied zijn als volgt in een ‘offensieve strategie’ (ontwikkel-perspectief) omschreven:

Strategie: offensieve en ontwikkelingsgerichte benadering van de Waddenzee. Ontwikkelperspectief is gericht op:

• natuurlijke dynamiek van fysische processen, • behoud en waardering landschappelijke kwaliteiten,

• waterkwaliteit nodig voor optimale ontwikkeling van flora en fauna,

• gunstige omstandigheden voor trekkende en broedende vogels (beschikbaarheid voedsel, natuurlijk broedsucces, ongestoorde pleisterplaatsen en rustgebieden, natuurlijke vluchtafstanden) • levensvatbare stand en natuurlijke reproductiecapaciteit van gewone - en grijze zeehond en bruinvis

• vergroting areaal natuurlijke kwelders,

• bescherming van waardevolle delen van estuaria en behoud/herstel natuurlijke rivieroevers • areaalvergroting van ongestoorde natuurlijke mosselbanken en zeegrasvelden,

• vrije vismigratie tussen zoet binnenwater en Waddenzee, • meerdere zoet-zout-gradiënten,

• duurzame visserij (rijke en gevarieerde visstand en geen negatief effect op overige flora en fauna),

Herstel van het voedselweb van de Waddenzee

27

Beheer- en Ontwikkelingsplan Waddengebied (door RCW in opdracht van CCW):

Bedoeld voor de uitwerking van het ontwikkelperspectief van het pkb-beleid. Kansen, koers en afspra-ken tussen betrokafspra-ken overheden worden in deel A opgenomen. Beheerplannen voor KRW en Natu-ra2000 worden zo mogelijk geïntegreerd in deel B van het B&O-plan. In deel C wordt de uitvoering van maatregelen geprogrammeerd voor de periode 2009-2020.

Over de uitvoering van het B&O-plan wordt periodiek verslag gedaan. Ook wordt een periodiek Hand-havingsprogramma Waddenzee opgesteld. Het bevoegd gezag voor een onderwerp is verantwoorde-lijk voor de uitvoering en handhaving van het maatregelen- en handhavingsprogramma.

Nota Schelpdiervisserij (met bijbehorende convenanten)

Voedselreserveringsbeleid waarbij naast de schelpdiervisserij nog voldoende schelpdieren over blij-ven voor schelpdieretende vogels. Een areaal mosselbanken van minimaal 2000 ha wordt nage-streefd. Mechanische kokkelvisserij is niet vergund (kokkelvisserij is uitgekocht). Handkokkelvisserij is wel vergund. De mosselvisserij is aan beperkingen onderworpen. De minister van LNV verleent ver-gunning voor beperkte visserij op mosselzaad.

Beleidsnota Schelpenwinning, (1998, ministerie van Verkeer en Waterstaat)

Het schelpenwinbeleid van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat is in 2004 aangepast in de Tweede partiële herziening Landelijke Beleidsnota Schelpenwinning en is getoetst aan de Habitat- en Vogelrichtlijn en Planologische Kernbeslissing voor de Waddenzee (PKB- Waddenzee). Op basis van een verminderde schelpenproductie is het totale jaarlijkse quotum voor de periode 2005 - 2007 ver-laagd tot respectievelijk 200.000, 190.000 en 180.000 m3 per jaar in het Waddenzeegebied, waarvan 90.000 m3 in het PKB -gebied. Deze daling is waarschijnlijk structureel door een afname van de eutro-fiëring en een verhoogde watertemperatuur (minder broedval kokkels). Er wordt alleen maar gewon-nen in de diepere geulen van de zeegaten Marsdiep, Vlie en het Friese Zeegat, waar ook veel andere menselijke activiteiten plaatsvinden.

Convenant vaarrecreatie (december 2007)

De kern van dit Convenant Vaarrecreatie Waddenzee is dat recreatie en natuurbescherming

samen kunnen gaan en daarbij geen maximum hoeft te worden gesteld aan het aantal ligplaatsen, mits alle betrokken partijen zich inspannen om ervoor te zorgen dat recreanten zich ‘netjes’ (d.w.z. geen verstoring van kwetsbare soorten) gedragen. Dat die partijen zich daarvoor blijven inzetten is nu in een convenant vastgelegd.

Nationaal Waterplan:

• Waterafvoer van IJsselmeer naar Waddenzee onder vrij verval via spuisluizen zo lang mogelijk volhouden

• Multifunctionele inrichting van Afsluitdijk (passend bij kernkwaliteiten IJsselmeergebied) • Duurzame bescherming en ontwikkeling van de Waddenzee (incl. Eems-Dollardgebied) als

natuurgebied en behoud van het open landschap (uitgewerkt in pkb Derde Nota Waddenzee en Beheer- en Ontwikkelingsplan Waddenzee; zandsuppleties aan Noordzeekust dragen bij aan meegroeien Waddenzee; economische en recreatieve activiteiten toegestaan mits geen significante negatieve effecten op natuurwaarden)

• Grensoverschrijdende bescherming van Waddenzee, incl. Eems-Dollardgebied

• In onderzoeksprogramma “Kennis voor Klimaat” is Waddenzee als hotspot aangewezen (met accent op effect van Waddenzee als klimaat-/veiligheidsbuffer op natuurbeheer, wijzigingen in voedselweb en ecosysteem, effect klimaatwijziging op economische activiteiten en effect van zandsuppleties).

(Ontwerp-)Beheer- en Ontwikkelplan voor de Rijkswateren 2010-2015, Programma Noordzee-kustzone, Waddenzee en Eems-Dollard:

Herstel van het voedselweb van de Waddenzee

28

KRW-doel: instandhouden en verbeteren aquatisch milieu (goede ecologische en chemische toestand realiseren)

Natura2000-doel: waarborgen van biodiversiteit (behouden en verbeteren van belangrijke soorten en leefgebieden)

Doelen tot 2015:

- schoon water door het reduceren van chemische belastingen, verminderen van eutrofiëring (0-60 % reductie) en verbeteren van doorzicht (aandachtsstoffen zijn octylfenolen, PAK’s, PBDE’s, TFT en TBT; internationale aanpak nodig om stikstofbelasting en troebelheid te reduceren)

- herstellen van oppervlak en kwaliteit van natuurlijke habitats, verbeteren van geschikte en rustige verblijfplaatsen (uitbreiding areaal kwelders, areaal en kwaliteit zeegras verbeteren d.m.v. kennisvergaring, instandhouden kenmerkende habitattypen als permanent overstroomde zandbanken, slik- en zandplaten, en duin- en kwelderhabitats met voldoende kwaliteit (van belang voor zeehonden, steltlopers, eenden, ganzen en viseters).

- opheffen van belemmeringen van vismigratie (in Eems-Dollard stroomopwaarts van Emden) Maatregelenprogramma 2010-2015:

- schoon water door uitvoeren van onderzoek en algemene maatregelen

- verkenningsstudies naar oorzaken achteruitgang kwelders en zeegrasvelden; studies naar verbeteringsmogelijkheden in de slibhuishouding en naar effecten van baggeractiviteiten, verken-ningsstudie naar herstel habitat (ingrepen en locatie), pilot-onderzoek verspreiden groot zeegraszaad - herstellen dynamiek duin en kwelder Ameland, vergroten buitendijks kwelderareaal, verbete-ren kwaliteit vastelandskwelders (Friese zomerpolders), gebied op Hond-Paap geschikt maken voor natuurlijke habitats, herinrichten gebied voor macrofauna, bijdrage leveren aan het scheppen en be-houden van rust en broedgebieden (kale) grondbroeders, sanering van de “griesberg” van Brunner-mond in de Eems-Dollard

- Aanleggen vistrappen en vispassages in Waddenzee en Eems-Dollard (totaal 19 stuks) en toepassen visvriendelijk spuibeheer van grote en kleine sluizen

In deze periode wordt niet gestreefd naar verbetering van de toestand voor macrofauna. Maatregelenprogramma 2015-2027:

Om de ecologische doelstelling van de KRW te kunnen halen zijn ook na 2015 nog aanvullende maat-regelen nodig. Dit zijn ondermeer:

- resterende verbeteropgaven voor vissen in Eems-Dollard en voor kwelders en zeegras in de waterlichamen van Waddenzee, Waddenzee-vastelandkust en Eems-Dollard.