KRW: stroomgebiedsbenadering en onderbouwing visonderzoek

Binnen het Kaderrichtlijnwater is de afgelopen jaren gewerkt aan het opstellen van visonderzoek om een meetlat te ontwikkelen voor het beoordelen van visstanden in overgangswateren. Er zijn geen ecologische doelen voor vissen in kustwateren zoals de Waddenzee en dus geen noodzaak vanuit beleid om een coherent onderzoeks- of monitoringsplan op te stellen. Wij geven als aanbeveling mee dat methodiek die ontwikkeld is voor de overgangswateren, in de gehele Waddenzee en kustzone wordt toegepast om zodoende inzicht te krijgen in de visstanden. De gehanteerde methodiek past heel goed in de hiërarchische aanpak die vanuit deze themagroep is geformuleerd, zoals blijkt uit de tabel die hier beneden is opgenomen.

Tabel Overzicht van Transitional Fish Classification Index zoals ontwikkeld voor de Kaderrichtlijnwater (Coates et al, in press)

3Hobday, A. J., and Smith, A. D. M. (2008). MSC risk-based framework: technical document v4. May 13, 2008. Marine Stewardship Council, London.

Herstel van het voedselweb van de Waddenzee

23

Metric type Metric

Species diversity and composition 1. Species composition

2. Presence or absence of indicator species Species abundance 3. Species relative abundance

4. Number of taxa that make up 90% of the abundance Nursery function 5. Number of estuarine resident taxa

6. Number of estuarine-dependent marine taxa Trophic integrity 7. Functional guild composition

8. Number of benthic invertebrate feeding taxa 9. Number of piscivorous taxa

10. Feeding Guild Composition

7.2.2Ecosysteembenadering

De ecosysteembenadering vormt de basis voor nieuwe Europese richtlijnen zoals de Kaderrichtlijn Marien en het herziene Gemeenschappelijke Visserijbeleid. In Europees verband is deze benadering eerder als volgt gedefinieerd.

“De ‘ecosysteembenadering’ is het volledig geïntegreerde beheren van alle menselijke activiteiten, ge-baseerd op de beste beschikbare wetenschappelijke kennis over het ecosysteem en de dynamiek van deze, om de factoren die kritisch zijn voor de gezondheid van het mariene ecosysteem te identificeren en te reguleren, met als gevolg dat er duurzaam gebruik mogelijk is en dat de integriteit van het ecosys-teem wordt gewaarborgd.”

In zijn meest brede zin gaat de ecosysteembenadering dus over alle activiteiten, maar wij beperken ons hierbij tot de visserij op de Waddenzee. Hiermee kunnen we recht doen aan de het basisprincipe dat de Waddenzee een natuurgebied is waarvoor er onlangs een ambitieus natuurherstelprogramma is afgesproken.

Er zijn een aantal leidende principes die het mogelijk maken de ecosysteembenadering verder toe te passen.

1. Het behoud van de natuurlijke structuur en functioneren van ecosystemen en hun productiviteit staat voorop. Ecosystemen zijn echter ook dynamisch.

2. Het beheer is adaptief, gebaseerd op wetenschappelijke inzichten volgens cyclische leerprocessen en wordt ondersteund door monitoring.

3. Het beheer van de natuurlijke hulpbronnen kan het beste gebeuren binnen een management system waarbij gedeelde streefbeelden en doelstellingen worden ontwikkeld door

desbetreffende stakeholders. Hierbij dient menselijk medegebruik expliciet te worden opgenomen.

De ecosysteembenadering is dus ‘science-based’ en begint met een visie. Voor ons is dat het streef-beeld Rijke Zee.

Implementatie van de ecosysteembenadering is in de praktijk niet vanzelfsprekend. Als we duurzaam gebruik als voorbeeld nemen, zouden we concreet moeten werken naar:

1. Een gedragen visie op het duurzaam beheren van de vis- en schelpdier bestanden in de Waddenzee gebaseerd op wetenschappelijke inzichten die, o.a., vanuit het

Natuurherstelprogramma komen en met een afweging van de cumulatieve effecten van het totaal van de verschillende visserijen op de Waddenzee op de natuur (b.v. Strategisch MER); 2. Een nieuw visserijbeleid voor de Waddenzee gebaseerd op deze ecosysteembenadering, op

genomen in het Beheerplan Natura 2000 en het B&O-plan Waddenzee – zie ook advies van Raad voor de Wadden;

3. Publieke belangstelling voor verduurzaming van de visserij op de Waddenzee.

Hiertoe moeten we inzetten op drie sporen: beïnvloeding van beleid en sectoren, onderzoek en maat-schappelijk draagvlak.

Herstel van het voedselweb van de Waddenzee

24

Beïnvloeding van het beleid van overheden en sectoren. Het beleidsmatig verankeren van de ecosys-teembenadering is afhankelijk van draagvlak bij alle stakeholders. Er moeten een aantal stappen wor-den genomen voor het opnemen van duurzaam gebruik in de toekomstige beheerplannen volgens de ecosysteembenadering, op de volgende wijze:

1. Het ontwikkelen van een integraal afwegingskader om in de komende jaren de lopende ver-gunningen te kunnen beoordelen (ecosysteembenadering “proof”) en het opnemen van criteria voor duurzaamheid;

2. Ontwikkelen van een visie over de ecosysteembenadering van gebruik met stappenplan voor implementatie. Hiervoor is het opzetten van stakeholders dialoog nodig waar de volgende onderwer-pen aan bod komen; definiëren van ecosysteem doelstellingen; ideeën over het uitvoeren van ecosys-teem assessment en aansluiting onderzoek; ontwikkelen van een integraal afwegingskader;

3. Door dit uit te dragen bij beleidsvoorbereidende themagroepen en wetenschappelijke dialo-gen.

Onderzoek. De wetenschappelijke verankering van de ecosysteembenadering is afhankelijk van vol-doende kennis. Het gaat om specifieke soortkennis, ecosysteem effecten visserij in de Waddenzee; verspreiding van kwetsbare habitats en soorten en de verspreiding van de visserijactiviteiten. Ook het ontwikkelen van modellen die de complexiteit van het systeem kunnen beoordelen zijn hard nodig. Het implementeren van de ecosysteembenadering vereist een terugkerende beoordeling van de toestand van het ecosysteem. Dit cyclisch proces wordt weergegeven in onderstaand schema dat is ontwikkeld t.b.v. het nieuwe Europese Kaderrichtlijn Marien.

Hiervoor is het nodig de juiste doelstellingen en parameters te onderscheiden, b.v. ecosysteem indica-toren zoals trofische integriteit, soorten of habitats, en deze op te nemen in monitoring en onder-zoeksprogramma’s zoals het Kust & Zee Programma van NWO. Wetenschappelijke onderbouwing zal deels voorkomen uit de bouwstenen van de themagroepen die i.h.k.v. het natuurherstelprogramma worden uitgewerkt.

Maatschappelijk draagvlak. Maatschappelijk draagvlak voor de ecosysteembenadering vraagt een duidelijke uitleg van de voordelen, b.v. duurzame vis en schelpdieren. Uit ontwikkelingen in de handel en retail is duidelijk dat de tijd rijp is voor méér vraag naar duurzame vis. Het betrekken van de regio en de consument is hierbij essentieel.

Scoping current situa-tion

Contrasting with vision

Identification of properties & threats Deriving operational

objec-tives

Management to move closer to targets Periodic updates

Setting ecological objectives 7-step method for application of the Ecosystem Ap-proach (EC, 2004)

targets & limits indicators & reference points

Herstel van het voedselweb van de Waddenzee

25