Moslims en immaterieel cultureel erfgoed

Zoals in een voorafgaande paragraaf beschreven staat, worden migranten veelal gezien als een bedreiging voor het ‘eigen’ cultureel erfgoed. Zoals in de inleiding beschreven staat is een groot deel van de bewoners van de Bijlmer een migrant of een nakomeling ervan. In tegenstelling tot UNESCO vindt Imagine IC dat de komst van migranten en diverse andere gevolgen van globalisering niet gezien moeten worden als bedreiging, maar als een werkelijkheid. Het is een werkelijkheid dat migranten en haar nakomelingen zich gevestigd hebben en daar kan wat mee gedaan worden. Bovendien komt in de bovenstaande paragraaf

49 naar voren dat er nieuwe vormen van erfgoed ontstaan, vanwege de globalisering. Het is interessant om te onderzoeken hoe deze nieuwe vormen ontstaan zijn en hoe zij vormgegeven zijn. Binnen dit onderzoek zal er alleen gekeken worden naar de vormen van erfgoed van mijn respondenten die moslim zijn. In deze paragraaf zal onderzocht worden hoe de respondenten denken over erfgoed en of er volgens hun zoiets bestaat als islamitisch erfgoed. Bovendien is het van belang om hier te benadrukken dat moslims niet gezien worden als migranten in een samenleving, maar als onderdeel van de samenleving. Dit zal ik doen aan de handt van het Everyday Muslim Symposium, het Halal in Holland symposium en gesprekken met mijn respondenten. Ik zal beginnen met het Everyday Muslim Symposium, omdat dit een voorbeeld is, waarbij er Britse moslims zichzelf actief plaatsen als vormgevers van het Britse moslimerfgoed. Later in deze paragraaf zal duidelijk worden dat dit in grote maten verschilt met het debat wat in Nederland en in de Bijlmer tijdens het Halal in Holland evenement plaatsvindt.

3.6.1 Everyday Muslim Symposium

Op 31 januari 2015 organiseerde de Khizra Foundation het Everyday Muslim Symposium in de bibliotheek van het Bishopsgate Institute in Londen. Samen met een collega van Imagine IC ben ik naar Londen afgereisd om hierbij aanwezig te kunnen zijn. Imagine IC was geïnteresseerd in de Khizra Foundation, omdat deze organisatie een soortgelijke instelling is als Imagine IC. Net als Imagine IC is het een erfgoedinstelling die verbonden is aan een bibliotheek. Bovendien richt de Khizra Foudation zich op de erfgoedvorming van islamitische migranten en haar nakomelingen. Imagine IC heeft een soort gelijke visie gehad, maar richt zich nu op de gehele samenleving en haar erfgoed. Het doel van mijn reis was om te achterhalen wat door deze organisatie gezien wordt als erfgoed en hoe islamitisch erfgoed vormgegeven wordt.

De dag voor het symposium bezocht ik samen met de collega van Imagine IC de oprichtster van de Khizra Foundation Sadiya Ahmed. Het beeld wat wij hadden van de organisatie werd door dit gesprek bijgesteld. Voordat wij met haar spraken hadden wij door de website het idee gekregen dat de organisatie groter lijkt dan dat het in werkelijkheid is. Sadiya Ahmed bleek de grootste spil te zijn binnen de organisatie. Naast haar zijn vele vrijwilligers actief en wordt zij door haar familie geholpen tijdens het organiseren van evenementen zoals de Everyday Muslim Symposium. Sadiya Ahmed vertelde tijdens het gesprek over haar persoonlijke motivaties om deze organisatie op te richten. Ze vertelde ons

50 over het effect van ‘9/11’ op haar als moslim zijnde. Zij voelde zich na deze gebeurtenis geroepen om haar kinderen uit te kunnen leggen wat hun islamitisch erfgoed is. Veel jonge moslims groeien, volgens haar, op zonder houvast. Het negatieve beeld wat over moslims bestaat, zou volgens haar gecompenseerd kunnen worden door kennis van islamitisch erfgoed en geschiedenis. Toen zij hier naar opzoek ging, kwam zij er achter dat het islamitische erfgoed nauwelijks zichtbaar was in de erfgoedsector. Bovendien weten, volgens Sayida Ahmed, veel moslims niet wat hun eigen erfgoed is en voelen zij zich hierdoor niet verbonden met de plek waar zij leven. Volgens haar kan dit verbeterd worden door een representatie van moslims binnen de erfgoedsector. Met dit in haar achterhoofd besloot zij in 2010 de Khizra Foundation op te richten.

De Khizra Foundation is een organisatie met drie verschillende doelstellingen. Allereerst wil het de Britse moslimsgemeenschap onderwijzen in het belang van verbindingen tussen het islamitische erfgoed en de representaties van hun identiteit in de samenleving. Ten tweede wil de organisatie het inzicht in het dagelijks leven van moslims vergroten onder een groot en divers publiek. Als laatste wil het de bijdrage van moslims in de huidige samenleving, zowel in het verleden, het heden als de toekomst identificeren, documenteren en vieren.28 Het belangrijkste, vijf jaar durende project van deze organisatie is genaamd Everyday Muslim, waarbij de moslimgemeenschap gestimuleerd wordt om eigenaar te worden van het eigen erfgoed. Hierbij staan de dagelijkse onderwerpen, zoals kleding, werk, voedsel en aanbidding centraal. Met behulp van het verzamelen van afbeeldingen, oral-

histories en documenten wil de Khizra Foundation een samenhangend portret schetsen van

het leven van moslims, waarbij zijzelf eigenaar worden van de geschiedenis en het erfgoed.29 Het Everyday Muslim Symposium was een belangrijk onderdeel in dit verzamel- en bewustwordingsproject.

Openhartig vertelde Sadiya Ahmed over de grote verbazing die zij had over de grote hoeveelheid aanmeldingen en geïnteresseerde sprekers op het symposium. Het was de eerste keer dat zij een evenement zoals deze organiseerde en ze vertelde dat ze hoopte dat alles goed zou gaan. Het was haar doel om met behulp van dit evenement verschillende disciplines die zich bezighouden met islamitisch erfgoed met elkaar kennis te laten maken en een platform voor dialoog te bieden. Zij kwam tijdens haar persoonlijke zoektocht naar het erfgoed van moslims in Groot-Brittannië verschillende disciplines tegen die zich hiermee bezig houden, maar niet met elkaar hierover communiceren. In de uitnodiging van het symposium stond

28_{http://www.everydaymuslim.org/#!khizra-foundation/cfyh (bezocht op: 24-01-2015)} 29_{http://www.everydaymuslim.org/#!about/c1va9 (bezocht op 24-01-2015)}

51 geschreven dat het zou gaan over de representatie van Britse moslimidentiteiten in museums, archieven, media en kunst in Groot-Brittannië in het verleden, het heden en de toekomst. De tweeëntwintig sprekers uit disciplines zoals de wetenschap, geschiedenis, archieven, kunstensector en welzijnsorganisaties zorgde ervoor dat het een lange en intensieve dag werd, waarbij veel verschillende thema’s met betrekking tot het islamitische erfgoed aan bod kwamen.

Alle afzonderlijke sprekers waren het met elkaar eens dat er een gebrek aan moslims was binnen de discipline waarin zij zich bevonden. De sprekers die afkomstig waren uit de archiefsector lieten weten dat archieven identiteiten kunnen vormgeven. In het geval van de Britse moslims bestaan deze archieven niet of nauwelijks, waardoor er onduidelijkheid bestaat over wie zij als moslims zijn. ‘History is always written. If we don’t write it ourselves someone else will write it.’ Aldus archivaris Faridha Karim. De sprekers tijdens dit panel hadden als overeenkomst dat zij het belang van islamitische archieven onderstreepte. Binnen de erfgoedsector, de archiefsector en museums komen, volgens de sprekers, moslims te weinig aan het woord om het eigen erfgoed te laten zien. Bovendien voelen moslims zich niet verbonden met het erfgoed wat er over moslims bestaat.

De verschillende sprekers die elk hun eigen voorbeelden erop na hielden om te laten zien dat moslims een rol spelen binnen de archieven, geschiedenis, museums en erfgoedsector ondersteunde de verschillende doelstellingen van de Khizra Foundation om moslims en niet- moslims bewust te maken van het feit dat moslims onderdeel zijn van de Britse samenleving. De keynote speaker van het ochtendprogramma, Humayun Ansari, nuanceerde dit en vertelde dat de moslimidentiteit lokaal wordt vormgegeven. De omgeving, zoals East End, vormt volgens hem de moslims die daar wonen. De moskee, de samenleving en de omgeving maakt de personen tot wie ze zijn. Het wonen in Groot-Brittannië heeft volgens hem invloed op de identiteit en heeft ook invloed op de manier waarop er gekeken wordt naar het Britse islamitische erfgoed. Ondanks dat de plek waarin deze moslims wonen invloed uitoefenen op de manier waarop iemand zijn of haar identiteit vormgeeft, kwam tijdens dit symposium naar voren dat moslims zich niet verbonden voelen met de manier waarop de moslims in Groot- Brittannië worden gerepresenteerd. Enerzijds gaat het dus over het Britse erfgoed waarbij er gesteld werd dat de moslims weldegelijk onderdeel hiervan zijn. Aan de andere kant voelen de meeste moslims zich, volgens de sprekers, niet verbonden met het erfgoed wat er bestaat en vinden zij dat het noodzakelijk is om het Brits islamitische erfgoed vorm te geven.

52 Net als het Everyday Muslim project van de Khizra Foudation ben ik geïnteresseerd in de schijnbaar alledaagse vormen van erfgoed die van belang zijn voor de identiteit als moslim. Een van deze dagelijkse dingen die deze organisatie probeert vast te leggen is voedsel. Zoals in het eerst hoofdstuk beschreven staat spelen eetgewoontes en voedseltradities een grote rol voor de identiteitvorming, maar lijkt dit meer te gaan over etnische identiteitsvorming. Ondanks dat islamitische voorschriften door de respondenten gescheiden werden van de voedseltradities bleef het interessant om dieper in te gaan op de zogenaamde islamitische voorschriften en de islamitische aspecten van voedsel. Zoals in de bovenstaande paragrafen naar voren is gekomen lijkt ‘de islam’ te worden gezien als een bedreiging voor de ‘westerse’ samenleving. Zoals ook tijdens het Everyday Muslim Symposium naar voren kwam voelen verschillende moslims zich niet verbonden met het dominante discour van ‘de Britse samenleving’ en het erfgoed van deze samenleving. Ook blijkt uit verschillende literatuur dat dit niet alleen een Britse aangelegenheid is, maar dat het ook in andere landen plaatsvindt.

Een artikel wat de politieke oorzaken en gevolgen van erfgoed beschrijft is het artikel

Global Halal: Meat, Money, and Relgion van Mukherjee (2014). In het artikel staat

beschreven dat halal meer is dan een regel of handeling van een individu of groep. Het is een plek waar vlees, macht en geloof samenkomen (ibid.: 25). De auteur van dit artikel beschrijft dat het eten van halal in Frankrijk door de nationalistische politica Marianne Le Pen als een grote bedreiging wordt gezien (ibid.: 58). In dit artikel wordt beschreven dat in de winter van 2010 de ‘Franse gastronomie’ bewaard werd, omdat het op de UNESCO Wereld Erfgoedlijst voor immaterieel cultureel erfgoed is komen te staan (ibid.: 65). De Franse keuken speelt volgens de commissieleden een belangrijke rol binnen de samenleving waardoor het onderdeel is geworden van de collectieve identiteit van Frankrijk. Deze collectiviteit werd bedreigd van buitenaf door de Halalization van Frankrijk (ibid.: 66). Het gaat niet zozeer om het eten wat op de lijst staat, maar het gaat voornamelijk over de Franse identiteit die bedreigd wordt door de komst van immigranten (ibid.: 66).

Ondanks dat de commissie spreekt van een intercultureel dialoog wat ontstaat door de Franse gastronomie, lijkt er volgens de auteur weinig ruimte te zijn voor dialoog. Door de bescherming van UNESCO van ondermeer de steak-frites laat zien dat het interculturele dialoog geremd wordt. De concurrentie van de steak-frites, de grec-frites, is een halal versie, waarbij er Griekse gyros of Turkse Döner kabab geserveerd wordt in een broodje met frietjes erbij. Het heeft, net als het Nederlandse gerecht Kapsalon, weinig connectie met de Turkse keuken en het feit dat het halal voedsel is lijkt van minder groot belang. Volgens de auteur is

53 dit eten het kenmerk van intercultureel dialoog (ibid.: 67). Ondanks dat het politiek gezien niet geaccepteerd wordt, is deze lokalisering van voedsel een interessant gegeven, waar meer onderzoek naar gedaan kan worden. Tijdens het seminar Halal in holland werd hier dieper op ingegaan.