nee misschien wel want ik weet <lacht> ik heb nog gewoon mensen van IBM gehoord dat eh ja een anti kernenergie beweging eh dat had een beetje een activistische naam en dat

had je nog bij IBM waar der toentertijd wel steeds veel mee samenwerkte, die heeft mij wel eens verteld dat mensen van IBM niet eens naar binnen durfden om een poster af te geven want ja wat kon der gebeuren bij al die linkse activisten wel niet. En eh ja ze, we hebben geprobeerd uit te leggen dat we toch heel gewone mensen waren die heel vriendelijk waren en waar je van alles mee kon en waar je echt niet meteen op gegeten werd maar eh dat is eh ja ik denk dat in die tijd ehm de, de ja het was nieuw en eh mensen moesten aan je wennen ook de gemeente bijvoorbeeld moest, hoewel ze natuurlijk al wel vrij snel met die eh energie vierdaagse wel met ons hebben samengewerkt maar ook daar zag je nog dat eh het ja toch eng was.

I: Hm.

A: De vrouw die dus in de raad zeg maar moest uit, uit kristalliseren ook en dat we ook van die door veranderd is natuurlijk.

I: Veranderd in de zin?

A: Nou ja je hebt, wat ik net al zei doordat je eh met internet te maken krijgt krijg je op een andere manier eh informatievoorziening, eh je hebt natuurlijk een eh economische crisis gehad eh door dat we subsidies ineens een stuk minder hebben en nog andere manier gekeken werd naar van ja wat zijn de belangrijkste, wat is iedereen kwijt geraakt en nu ook in kleinere ruimtes zitten bijvoorbeeld daardoor dus ja eh, je je doet altijd in een onveld en wij bestaan inmiddels eh nou op naar de 40 jaar bestaan we geloof ik eh vanaf 1981 gerekend. I: Uhu.

A: Eh ja dat is gewoon een hele tijd en dan gebeurt er van alles in de samenleving ja daar heb je ook mee te maken.

I: Ja.

A: En dat, dat zorgt ook voor, voor verandering

I: Begrijpelijk en ehm nah het zorgde dus niet voor nieuwe ledenwerving die plek waar jullie samen kwamen of niet, niet.

A: Nee niet denk, niet die plek, die ledenwerving was meer op eh acties of, of

handtekeningacties of in de stad of zo omdat je dan, eh we hebben bij de overgang van eh energiewinkel naar milieucentrum ‘de Broeikas’…

144 I: Uhu.

A: …ben ik wat bij betrokken geweest maar daar is eh, daar hebben we gezegd en ook milieudefensie schijnt vroeger een werkgroep te hebben gehad in Nijmegen gewoon voor tijd. Die bestond niet meer en wij zijn toe bewust bezig gegaan om die milieudefensie werkgroep weer opnieuw op te richten en dat hebben ze gedaan door een eh, een soort cursus te organiseren waar iedereen toekon, een aantal thema’s van als je met milieu, waar je mee te maken had, bijvoorbeeld eh kernenergie maar ook hoe werkt actievoeren en dat soort dingen. En daar is wel een aantal vrijwilligers uit voorgekomen die eh waarmee we dan de, in de, de milieucentrum de Broeikas verder zijn gaan invullen. Maar je ziet bijvoorbeeld nu ook dat eh nou in de jaren 70/80 eh mensen lid werden van een organisatie en nog bleven zie je dat mensen niet veel meer inschrijven op projecten en eh studenten zitten bijvoorbeeld ook met een studie die ze moeten dus dan mot er nou we dan gaan die en die actie doen, een eh tijd van eh nou paar maanden, jaar of zo en daar binden ze zich aan. Niet aan de organisatie maar aan een activiteit.

I: Dus als, als ik het dus eh waar eerder de verbondenheid als het goed was en je samen actie ging voeren, ben je dan eigenlijk uit een hele grote vijver aan het vissen en iedereen… A: Ja. Ja, ik denk ook eh was ook in mijn eh afstudeer-, afstudeeronderwerp dat je ziet dat eh wat ik net zei in de beginjaren 70, jaren 70 is zijn, zijn anti kernenergie bewegingen opgericht en ik denk dat was, miileudefensie en zo toen ook zijn opgericht en eh ook op ander terreinen denk je voor, dat, dat zulk soort dingen geïnstutionaliseerd zijn en dan eh daarmee gesprekspartner werden voor de overheid en eh de actievoerders in mijn beeld ook wat meer kregen van een, een groep mensen die steeds wisselend dingen eruit pakten dat hoefde niet altijd milieu te zijn. De ene keer ben je bezig met de vredesbeweging, de ander met de vrouwenbeweging misschien homobeweging misschien of anders met eh ja met milieubeweging net wat op dat moment actueel was en daar onder had je een soort netwerk van instituties die dan op, op zo iets het hele veld, wij hielden dan voor Nijmegen het energie en milieu beleid eh bij en trokken aan de bel zetten een actie op en dan kwamen er wel weer een hoop mensen en zo werkt het denk voor een belangrijk deel nog steeds dat eh…

I: Oke. Interessant eh bij jullie kwamen dan samen bij iemand thuis, jullie hadden een plek waar jullie samen kwamen, denkt u dat eh, eh hoe waren die banden en relaties tussen jullie als groep? Waren, waren die sterk of had je het gevoel van wat minder of?

A: Jawel die waren toen wel vrij sterk daar werd ook eh wij hebben ,je hebt nu ook die werkgroep gemeente Gendringen die eh in het begin. En wij hebben daar ook mee gedaan met eh bijvoorbeeld blokkade acties bij de eh UC in Almelo Ultracentrifuge (onverstaanbaar) fabriek en dat kernenergie project om uit te leggen maar weet niet of dat heel belangrijk is ehm maar hier gaat voor, voor (onverstaanbaar) moet eh uranium verrijkt worden en dat doe je door heel snel te centrifugeren totdat eh pure uranium naar buitenkant van de centrifuge komt en het minder goede naar de binnenkant en dan heb je aan de buitenkant heb je het goede spul wat je verder kunt gebruiken. Net als in een wasmachine de was ook altijd aan de buitenkant gaat zitten middelpunt, vliedend effect heet dat geloof ik <lacht>, heb ook ooit nog natuurkunde gehad.

I: <lacht>

A: Ehm dus eh en ja zeker als je met dat soort acties mee doet dan, dan moet je ook een eh een goede band hebben met elkaar en op elkaar kunnen vertrouwen dus eh dat is toch ja dat dat is daar niet, ja de werkgroep bestaat niet meer maar ik ken de mensen nog wel en ik bijvoorbeeld vorige week op de Music meeting eh toen was ik iemand tegengekomen die ik, die ik ieder jaar op de Music meeting tegenkom die nog steeds in de Achterhoek woont, maar ja dan sta je nog steeds met elkaar te kletsen toch ook nog wel de, die tijd op te halen

145

en zo. Het is niet, ik heb er niet meer dagelijks contact mee maar dat komt, ik ben nog wel, mijn moeder woont nog in die eh in de (onverstaanbaar) ik loop daar heel af en toe nog wel eens rond en dan, dan kom je elkaar af en toe nog tegen en dan klets je en zo ja of een geintje en eh. Nu is er iemand hier ook in Nijmegen, iemand die heel toevallig in een museum in den Bosch tegen gekomen <lacht>

I: Dus ehm het is niet meer dat u zeg maar nu tegenwoordig contact heeft maar als ik het zo hoor was toentertijd die band wel zo sterk…

A: Ja.

I: …dat jullie, zouden jullie ook door het vuur voor elkaar gaan? Is dat met die acties bijvoorbeeld als er iemand bijvoorbeeld ehm dat het risico is dat iemand verraden zou worden of zo zou…

A: Nee dat, dat dat moest natuurlijk 1 van de dingen die bij ons bijvoorbeeld bij zo ultra centrifuge zo’n actie die eh, die mag natuurlijk niet uitlekken. Dat gebeurde natuurlijk altijd wel op de een of andere manier want ik weet dat we daar op een gegeven moment een zoontje van een eh, van iemand die bij de politie werkte en die was de avond ervoor door zijn vader vast: en jullie gaan toch morgen, ja hij dacht dat het hartstikke geheim was of hij was de mol dat kunnen we niet controleren <lacht> maar eh dat was natuurlijk wel en zeker in een eh wat illegale actie ja je wordt door politie kun je worden weggesleept, je kunt worden opgepakt en dat soort dingen en dan moet je wel wat inderdaad wat dingen van elkaar eh weten en daar ook, ook elkaar steunen inderdaad dus dat, dat wat meer dan toevallig naast elkaar zitten of zo.

I: En hoe, hoe ontstonden die banden dan zo dat het zo sterk was? Is dat door ontmoeting of door…

A: Ja ik denk, ik denk dat het in die werkgroepen gegroeid is door op een gegeven moment eh daar was toen nog die kende vanuit de Electronenbom acties nog die de groep voor kernenergie in Gendringen opzette. En die, ja dan zoek je mensen erbij die daar ook in geïnteresseerd zijn.

I: Uhu.

A: En eh ja eh die dat ook heeft gewoon een aantal jaren bestaan en dan kom je vanzelf eh dat eh, dat eh, naar elkaar toe gaat groeien en, en als je aan die acties mee gaat doen dat is een proces, een groepsproces waardoor je inderdaad eh en ook nog zegt dat je elkaar nodig hebt in bepaalde situaties.

I: Hm

A: Je moet op elkaar kunnen vertrouwen niet dat dat ooit zo uitgesproken is hoor maar ja. I: Werd wel gevoeld misschien?

A: Ja was ook wel een eh ook wel een vriendenclub denk ik op een gegeven moment en in die tijd. Die ook elkaar buiten, buiten eh de acties zeg maar, buiten (onverstaanbaar) om, kwamen elkaar in de plaatselijke discotheek zag of zo en dat soort dingen. Er zaten mensen op school bij waar je wel wat meer mee optrok en zo en…

146

A: Ja je komt gewoon bij elkaar als mensen die eh, op dat die prima bij elkaar groep zijn en daarvoor kende je elkaar eigenlijk niet.

I: Uhu

A: En eh nou je hebt, ja een gezamenlijk doel en dan wordt dat ehm dat moet ook. Zeker als je acties gaat doen of een ja, of een blokkade bij een eh, bij een fabriek.

I: Ja. En, en hoe, hoe kwamen jullie dan bij elkaar? Zeg maar in de zin van ehm gingen jullie gewoon op een random moment ergens naar toe want bijvoorbeeld tegenwoordig spreek je met email af we hebben dan en daar een afspraak.

A: Nee dat was gewoon een hele structuur met een werkgroep die officieel ook een voorzitter en secretaris had en zo en dan eh ja per vergadering werd er gewoon eh een nieuwe

vergadering belegd van dan en dan komen we bij elkaar en daar werd er over gesproken van eh, hoe vaak je samen doen, hoe gaan we naar die acties toe eh, eh ja dat was gewoon eh een eh structuur. Het was niet een officiële vereniging maar het eh de structuur was daar wel mee te vergelijken…

I: Ja

A:… zeg maar.

I: Hoe vaak was er dan een vergadering? Per…?

A: Ik kan me voorstellen dat, dat een beetje verschilde van eh, maar volgens mij denk ik wel 1 keer per maand zo, zo bij elkaar en dan eens per 3 weken was het van eh..

I: Ja. Dus jullie zagen elkaar sowieso 1x in de 3 weken, 1x in de maand.

A: Ja 1x per 4 weken zagen wij elkaar wel ja. Uiteindelijk was dat dan voor een vergadering en daarnaast nog wel wat, ja wat activiteiten of dat je elkaar zag omdat, of dat je samen stond te flyeren of toch weer stickers te plakken of voor op de gevel op een school of iets dergelijks en eh ja je had toch wel die activiteiten natuurlijk.

I: Ja. Ik kan me voorstellen dat je daardoor ook dichter naar elkaar toegroeit? A: Ja, ja. Ja, nee dat hoort bij het groepsproces inderdaad.

I: Ja dat je, dat je bijvoorbeeld samen flyers staat te eh plakken of wat dan ook en dan… A: Ja je had ook iemand uit de groep die een eh, was een natuurkundige en in het beginnetje had ik nog een keer een discussie gehad over hoe bepaalde dingen nou precies liepen en later ben ik eh heel goed bevriend met hem geraakt in die periode nu, nu ben ik hem uit het oog verloren maar eh, maar dat is eigenlijk typisch wat in zo’n groep hoort van zo, zo ontwikkeling is ook wel nodig om de plaatsen ten opzichte van elkaar te bepalen hè. I: Oké

A: En dan, die ligt dan niet helemaal vast, net zoals als dieren of in de natuur ook even met elkaar moeten vechten en dan op een gegeven moment is er duidelijk wie er de baas is en eh. Niet dat 1 de baas was maar dat je aan elkaar zag van eh wat weet de 1, wat weet de ander.

147

I: Ja. Oké mooi en ehm hadden jullie ook eh het gevoel dat jullie vrij waren van een autoriteit ergens? Dus had je een plek waar je echt het gevoel had van oké hier kunnen wij onze ideeën vrij bespreken zonder dat…

A: Ja.

I: …in de gaten gehouden worden?

A: Ja. We hadden wel altijd het idee dat eh, ik geloof dat ook eh, heeft met die centrales, we zaten met een paar, ik woonde nog bij mijn ouders toen.

I: Ja.

A: en of mensen die al samen woonden of dat daar ook eh de telefoon dan afgeluisterd werd of dat soort dingen gebeurde. Dat idee hadden ze dan wel, maar eh ja dat eh deden we, was niet zo dat we ons heel erg beperkt door voelden of zo. En zeker die vergaderingen ja die. werden gewoon, die waren bij mensen thuis daar kun je gewoon dingen bespreken alles kon besproken worden.

I: Ja het was wel een gevoel van vrijheid in die zin? A: Ja.

I: Oké en eh die vrijheid dan, is dat dan ook in de vrijheid van meningsuiting, hadden jullie ehm, hadden jullie het gevoel dat jullie daar erg beperkt in werden tijdens jullie acties en activiteiten bijvoorbeeld door de gemeente?

A: Nee niet, niet echt beperkt, je had wel eh je merkte wel dat de eh gemeente, zeker de gemeente Gendringen omdat plattelandsgemeente daar wat moeite eh mee had eh maar wel openstond en denk ook, ik heb daar wel verhalen gehoord ook dat eh ja destijds gemeentes dat was eh ik weet nog dat bij ons in de gemeente had je zeven raadzetels waarvan er eentje voor de VVD was, 3 voor de PvdA de rest was van het CDA. Had je bij ons nog dat je, je had Ulft dat was een heel groot kerndorp en heel veel dorpen en dan had Ulft (onverstaanbaar) . Ja eentje voor Ulft alleen en eentje voor de kerkdorpen, de andere dorpen. En die hebben op een gegeven moment zo ruzie gehad met elkaar dat ze eh bij de 3 wethouders van PvdA derbij nodig hadden voor die 3 wethouders omdat ze het allemaal elkaar niet gunde.

I: <gniffelt>

A: Maar ik weet van anderen dat bij de gemeenteraad waar die CDA nog veel meer een (onverstaanbaar) waar je echt, waar je niet tussenkwam. En ik weet, in, in onze gemeente had de politiek eh wel eh ten opzichte open stond, of probeerde open te staan en eh maar ik weet we hadden op een gegeven moment was de, de burgemeester had een eh, eh ja jubileum en zo van ja en wij hadden eh omdat ie op bepaalde vragen altijd antwoordde van dat hij het ook niet precies wist en wij hebben hem toen natuurlijk gefeliciteerd met zo’n tekst van eh als ik u vraag naar uw mening zeg me dan wat u denkt want twijfels heb ik al genoeg van mezelf, een citaat van een of andere beroemde schrijver, ik weet echt niet meer van wie. En er zat iemand bij de krant in dat die journalist ook iets had van de pers hm, kan dat wel. Maar je denkt ja, ja dat is uiteindelijk wel gewoon geplaatst en eh ja daar, daar werd wel gepraat met gemeentes. Men was het lang niet altijd met ons eens natuurlijk maar eh dat ja in Gendringen ging dat wel. Later in Nijmegen natuurlijk pas sowieso dan dat eh, maar ik, misschien dat ik me nu even moet beperken tot eh inderdaad tot, tot eh….

148

A: Nijmegen is toch weer ook een ander verhaal dingen hè dat eh. Alhoewel Nijmegen ook zo in de jaren 90 CDA en PvdA een totale rol hadden in het stadsbestuur en eh ja dat is toch anders als tegenwoordig met eh, het is bekend waarschijnlijk dat de huidige coalities in Nijmegen…

I: Ehm, niet uit mijn hoofd… A: Nou we hebben…

I: …Groenlinks dat weet ik wel.

A: De laatste eh college vanaf eh zo beetje 2004, 2005 was dat precies maar eh altijd GroenLinks erin gezeten in een combinatie met eh of PvdA of SP en soms D66 erbij en nog 1x een vorige periode zat er een kleinere stadspartij bij. Maar eh met name GroenLinks, eh SP vormen eigenlijk al heel langt de, de, de het centrum van het eh college hier in Nijmegen. I: Ja, ja. Dat wist ik het toch wel.

A: Ja hoe het precies zit, dat maakt ook niet uit. Er is 1 periode geweest dat eh, volgens mij 1x de SP er niet bij zat. Nee toen zat de SP er wel bij maar de, naja weet ik niet precies zou ik even na moeten zoeken Maar het is dus heel veel SP eh vooral SP, GroenLinks, PvdA en de laatste jaren is nu dan PvdA weggevallen omdat eh…

I: Ja. Eh en dan met die vrijheid van meningsuiting dan bijvoorbeeld je doet een actie of demonstratie die eh niet mocht of wat illegaal was. Als je het gevoel hebt dat bijvoorbeeld eh, dat je dan opgepakt kon worden, was je daar bang voor of had het erge gevolgen zeg maar als je daar niet naar luisterde?

A: Nee, je hield er altijd wel rekening mee, het is nooit gebeurd in ieder geval je hield er wel eens rekening mee, in die zin had je altijd wel een telefoonnummer van een advocaat dat je kon bellen, of die was dan meestal bij het organiseren was er altijd wel een advocaat die dan