Misdrijfzaken tegen alle verdachten Ingeschreven zaken

In de periode 2009-2019 is het aantal bij het OM ingeschreven misdrijfzaken2 ge-daald van 230.000 naar 189.000, een daling van circa 18%. Na jaren van daling is het aantal bij het OM ingeschreven misdrijfzaken in 2019 gestegen. Dit is overigens toe te schrijven aan een wijziging van de registratiemethode, waardoor zaken die in eerdere jaren in de voorfase (vóór instroom bij het OM) werden geseponeerd, nu wel bij het OM instromen.

Eerder door het OM afgedane zaken kunnen ook weer herinstromen, bijvoorbeeld, omdat een executie van een strafbeschikking OM mislukt. Het OM zal de zaak dan opnieuw beoordelen. De hier gepresenteerde cijfers zijn exclusief deze herinstroom (zie bijlage 3 voor meer achtergrondinformatie over de telwijze). Volgens het jaar-bericht van het OM bedraagt de herinstroom in 2019 ongeveer 12.000 misdrijfzaken (bron: Jaarbericht OM 2019).

Van alle in 2019 ingeschreven verdachten is circa 90% meerderjarig, 8% minder-jarig en 2% een rechtspersoon. Het aandeel minderminder-jarige verdachten is in 2019 afgenomen ten opzichte van 2009: van 13 naar circa 8% (zie tabel 5.1). Het aan-deel minderjarige verdachten is in 2019 ten opzichte van 2018 licht toegenomen van 7 naar 8%

Ruim 36% van de in 2019 ingeschreven misdrijfzaken betreft een vermogensmis-drijf (dit was ca. 30% in 2009). Het aandeel ingeschreven misvermogensmis-drijfzaken in 2019 wegens vernielingen en misdrijven tegen openbare orde en gezag is 11% (dit was ca. 13% in 2009). Het aandeel gewelds- en seksuele misdrijven bedroeg 20%, dat vergelijkbaar is met 2009. Voor de verkeersmisdrijven was dit circa 16% ten opzichte van circa 18% in 2009. Het aandeel drugsmisdrijven nam in de periode 2009-2019 toe van 6% naar 7% (zie tabel 5.2). Het aandeel (vuur)wapenmisdrijven blijft in 2019 vergelijkbaar met 2009 zo rond de 2%.

Beslissingen door het OM

In 2019 bedroeg het aantal beslissingendoor het OM 192.000 (zie figuur 5.1). Dit is 24% minder dan in 2009 en circa 9% meer ten opzichte van 2018. Ook deze cijfers zijn exclusief herinstroom, zoals hierboven beschreven (zie bijlage 3 meer achter-grondinformatie over de telwijze). In 2019 nam het OM ongeveer 200.000 beslis-singen in misdrijfzaken inclusief herinstroom (bron: Jaarbericht OM 2019). Van alle door het OM genomen beslissingen in 2019 ging het in 83% om beslissin-gen met betrekking tot een mannelijke verdachte, in 15% om beslissinbeslissin-gen met betrekking tot een vrouwelijke verdachte en in 2% om beslissingen met betrekking tot een rechtspersoon (zie tabel 5.1).

2 In dit hoofdstuk staan zaken van de strafrechter centraal. We noemen dit misdrijfzaken, maar die term is niet geheel correct. Een heel specifiek deel van de misdrijven (stroperij en enkele milieu- en drugsdelicten) wordt door de sector kanton behandeld (in aantallen een zeldzaamheid). Daarnaast worden sommige overtredingen (landloperij, bedelarij, in de economische sfeer of in combinatie met misdrijven) door de sector straf behandeld.

Het aandeel meerderjarigen betrof in 2019 90% (t.o.v. 84% in 2009) en minderjari-gen 8% (t.o.v. 13% in 2009).

Het aandeel beslissingen met betrekking tot vermogensmisdrijven in het totaal van de door het OM genomen beslissingen nam toe van 29% in 2009 naar 36% in 2019. Het aandeel vernielingen en misdrijven tegen openbare orde en gezag nam in deze periode af van 15% naar 11%, hetzelfde gold voor de economische delicten (van 8 naar 5%). Het aandeel verkeersmisdrijven bleef in 2019 vergelijkbaar met 2009 zo rond de 16%. Het aandeel gewelds- en seksuele misdrijven lag met 20% in 2019 op een iets lager niveau als in 2009 (21%). Het aandeel drugs-gerelateerde misdrijven nam toe van 6% in 2009 tot 7% in 2019 (zie tabel 5.3).

Figuur 5.1 Bij het OM ingeschreven misdrijfzaken en beslissingen door het OM naar delict

* Voorlopige cijfers.

Voor corresponderende cijfers zie tabel 5.2 en 5.3. Bron: WODC

In 2019 schreef het Openbaar Ministerie 93.000 dagvaardingen uit, 32% minder dan in 2009. Het aandeel dagvaardingen van alle door het OM behandelde misdrijf-zaken is in 2019 circa 48%. Het OM doet dus iets meer dan de helft van alle mis-drijfzaken zelf af en brengt de andere helft voor de rechter. In 2019 waren er nog 400 oproepen ter terechtzitting na verzet tegen een strafbeschikking waarbij de strafbeschikking door een andere instantie dan het OM is opgelegd en die na verzet bij het OM zijn ingestroomd(zie tabel 5.4; dit is exclusief herinstroom, dus exclusief oproepen ter terechtzitting na verzet tegen een strafbeschikking die door het OM zelf is opgelegd).

Het aantal opgelegde strafbeschikkingen is, sinds de invoering van de wet OM-af-doening in 2008, fors gestegen tot 45.300 in 2012. Vervolgens daalde het aantal opgelegde strafbeschikkingen tot 30.700 in 2015, waarna het aantal weer licht begon te stijgen. In 2019 bleef vergelijkbaar met het jaar ervoor het aantal opge-legde strafbeschikkingen zo rond de 32.000.

0 50.000 100.000 150.000 200.000 250.000 300.000 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019* Overige misdrijven Verkeersmisdrijven

Gewelds- en seksuele misdrijven

Vernielingen en misdrijven tegen openbare orde en gezag Vermogensmisdrijven

De strafbeschikking bestaat in 2019 in het merendeel van de gevallen uit een geld-boete (26.700) of een taakstraf (4.100)3 en wordt het vaakst opgelegd voor een vermogensmisdrijf (31%) of een verkeersmisdrijf (22%). Het aandeel van econo-mische misdrijven in de periode 2009-2019 nam toe vanaf 2011 met 7% naar 14% (zie tabel 5.4 en tabel 5.8).

In de periode 2009-2019 daalde daarentegen het aantal voldane transacties4 met 94% van 66.000 in 2009 tot 3.700 in 2019. Het OM stelt voorwaarden aan het transactievoorstel, zoals het betalen van een geldsom of het verrichten van een taakstraf. De voorwaarde geldsom komt in 2019 het meest voor (1.700), direct gevolgd door voorwaarde taakstraf (1.600) (zie tabel 5.4). Transacties werden in 2019 het vaakst aangeboden voor vermogensmisdrijven (38%). Het aandeel van economische misdrijven in 2019 nam toe ten opzichte van 2018 met 11% naar 13% (zie tabel 5.5).

Het totale aantal onvoorwaardelijke sepots (technische, beleids- en administratieve sepots) steeg in de periode 2009-2019 van 31.000 naar 53.000, een stijging van 71%. Sinds 2012 schommelde het aantal onvoorwaardelijke sepots tussen de 35.000 en 40.000. In 2019 wordt er een flinke sprong gemaakt naar 53.000 onvoor-waardelijke sepots. De verklaring voor deze stijging is dat het OM sinds begin 2019 alle sepotbeslissingen vastlegt in de eigen registratiesystemen en dat alle sepot-beslissingen nu meegeteld worden als uitstroom. In de periode 2013 tot 2019 regis-treerde het OM de (technische) sepotbeslissingen ook al, maar dan in het politie-systeem BOSZ.

Van het totale aantal onvoorwaardelijke sepots in 2019 was 75% een technisch sepot, 19% een beleidssepot en 6% een administratief sepot. Het aantal technische sepots toonde in de periode 2009-2019 schommelingen. In de periode 2009-2013 steeg het aantal van 15.900 tot 22.700, maar daarna nam het weer af tot 17.300 in 2017. In 2018 steeg dit aantal naar 19.300 om in 2019 zelfs naar 40.000 te groeien (stijging van ca. 107%). Het totale aantal onvoorwaardelijke beleidssepots nam in de periode 2009-2016 toe van 11.800 naar ongeveer 19.200, maar daalde in 2017 tot 12.900 en bleef in 2018 ongeveer gelijk met 12.800 om in 2019 te dalen naar 10.300; ten opzichte van 2009 gaat het om een daling van 13%.

Het aantal voorwaardelijke beleidssepots steeg tussen 2009 en 2019 met circa 25% van 6.700 tot 8.400. De aantallen voegingen ter berechting (500) en ad informan-dum (40) komen alleen voor in COMPAS waarin de complexe zaken nog worden geregistreerd. Sinds 2009 daalde de aantallen5 sterk waarbij ze in de periode 2015-2017 betrekkelijk constant bleven rond de 1800 respectievelijk 70. In 2018 daalden de aantallen naar 1.200 resp. 25. In 2019 daalden de voegingen ter berechting ver-der naar 500 (daling van ca. 60% t.o.v. 2018).

Naast de bovenstaande afdoeningswijzen werden in GPS in 2019 nog 460 zaken administratief afgehandeld (zie figuur 5.2 en tabel 5.4).

3 Het totale aantal straffen bij strafbeschikkingen kan hoger uitkomen dan het totale aantal opgelegde strafbe-schikkingen, omdat de strafbeschikking kan bestaan uit een combinatie van straffen (bijvoorbeeld geldboete met een taakstraf). Alle straffen worden apart geteld.

4 Het totale aantal voorwaarden bij transacties kan hoger uitkomen dan het totale aantal transacties, omdat de transactie kan bestaan uit een combinatie van voorwaarden (bijvoorbeeld een geldsom in combinatie met een taakstraf). Alle voorwaarden worden apart geteld.

5 Zaken kunnen ook ter zitting door de rechter worden samengevoegd met een andere zaak. Omdat dit een rechterlijke beslissing betreft, worden deze voegingen hier niet meegenomen. Het totale aantal voegingen is daardoor in werkelijkheid hoger dan het hier genoemde aantal (zie ook bijlage 3).

Figuur 5.2 Percentage OM-beslissingen bij misdrijfzaken naar soort beslissing

* Voorlopige cijfers.

** Ter berechting en ad informandum.

*** Oproepen ter terechtzitting n.a.v. verzet op strafbeschikking, Administratief afgehandeld, afdoeningswijze onbekend. Voor corresponderende cijfers zie tabel 5.4.

Bron: WODC

5.2 Misdrijfzaken tegen minderjarige verdachten