Methoden van dataverzameling

In deze paragraaf wordt voor elke databron uitgewerkt op welke manier de data verzameld en geanalyseerd zal worden. Hierbij wordt onder andere beschreven welke methoden er voor handen zijn en waarom voor welke methoden is gekozen in dit onderzoek.

4.4.1 Interviews

Het ontsluiten van de databron ‘personen’ gebeurd door middel van interviews. Interviews zijn een belangrijke vorm van dataverzameling in kwalitatief onderzoek, en er zijn dan ook veel verschillende methoden beschikbaar. Door mensen te interviewen krijg je inzicht in de belevingswereld van mensen en de betekenis die zij geven aan een sociaal verschijnsel. Er zijn echter ook een aantal beperkingen bij het afnemen van interviews. Allereerst is er altijd een bepaalde sociale interactie tussen de interviewer en de respondent. De respondent deelt misschien bepaalde zaken niet en kan de neiging hebben om sociaal-wenselijke antwoorden te geven. Daardoor is een interview minder geschikt om feitelijke informatie over een verschijnsel te vergaren. Dit komt ook doordat het geheugen van mensen beperkt. Het is goed mogelijk dat een respondent heel eerlijk antwoord geeft, maar dat zijn of haar antwoorden alsnog feitelijk niet volledig juist zijn (Bleijenbergh, 2015, pp. 55-56).

Interviews die gehouden worden binnen kwalitatief onderzoek worden “open interviews” genoemd. Dit houdt in dat respondenten zelf hun antwoord kunnen kiezen, in plaats van te moeten kiezen uit een aantal vooraf opgestelde antwoordcategorieën. Er worden twee typen open interviews onderscheiden, het halfgestructureerde interview en het ongestructureerde interview. In dit onderzoek wordt gebruik gemaakt van het halfgestructureerde interview. Hierbij zijn de vragen van tevoren vastgelegd en worden deze vragen vaak ook in een bepaalde volgorde gesteld. Het voordeel van deze interviewvorm is dat er bepaalde informatie in ieder geval besproken wordt en dat elke geïnterviewde grofweg dezelfde vragen krijgt voorgelegd waardoor de betrouwbaarheid toeneemt. Het nadeel van het halfgestructureerde interview is dat het gesprek in een bepaalde richting wordt gestuurd waardoor ongewone of onverwachte zaken misschien minder snel aan bod komen (Bleijenbergh, 2015, p. 74). Het gestructureerde karakter van deze interviewvorm past het best bij de deductieve onderzoeksbenadering die in dit onderzoek gehanteerd wordt. Op deze manier worden alle belangrijke theoretische aspecten meegenomen in het interview. Daarnaast zorgt deze vorm er voor dat de inzichten van verschillende respondenten goed met elkaar

vergeleken kunnen worden omdat elke respondent dezelfde vragen voorgelegd krijgt. Tot slot biedt deze vorm ook nog steeds de mogelijkheid om goed door te vragen en in te springen op antwoorden van respondenten.

Vervolgens wordt het interview geregistreerd. Dit houdt in dat op een gedetailleerde manier wordt vastgelegd welke informatie een interview heeft opgeleverd. De meest gebruikte manier is om een letterlijk transcript te maken van het gesprek. Een alternatief voor het letterlijk transcript is om een gespreksverslag te maken. Hierbij wordt aan de hand van uitgebreide aantekeningen een goed beeld gevormd van de inhoud van het gesprek. In dit onderzoek wordt gebruikt gemaakt van het vastleggen van de interviews door middel van een gespreksverslag. Er zijn een aantal gevallen waarin een gespreksverslag een goed alternatief kan zijn. In dit geval is de meest belangrijke reden dat er in dit onderzoek gesproken wordt met onder andere politiek gekleurde respondenten zoals gemeenteraadsleden. Omdat er ook gevoelige cases aan bod komen, willen een aantal raadsleden liever niet dat hun uitspraken worden vastgelegd door middel van een geluidsopname. Daarnaast was het ook niet mogelijk om elk interview volledig op te nemen doordat er onder andere telefonische interviews zijn afgenomen. Om het verlies aan nauwkeurigheid te compenseren worden de gespreksverslagen teruggekoppeld naar de respondent. De respondent kan dan controleren of in dit verslag de informatie op de juiste manier is weergeven (Bleijenbergh, 2015, p. 85). Dit gespreksverslag vormt uiteindelijk het object van de data-analyse. De methode van data- analyse zal verderop uitgebreid besproken worden.

4.4.2 Documenten

Naast het gebruik van zogenoemde “gecreëerde data” zoals interviews, wordt er in kwalitatief onderzoek ook gebruik gemaakt van al bestaand materiaal in de vorm van documenten. Organisaties zijn talige gemeenschappen, waarin veel teksten worden opgesteld en verspreid. Voorbeelden van talig materiaal in organisaties zijn e-mails, nieuwsberichten, notulen jaarverslagen, visies en strategische teksten. Het gaat hierbij dus om bronnen die niet specifiek voor dit onderzoek gecreëerd zijn, zoals bij interviews (Bleijenbergh, 2015, p. 61).

Het onderzoeken van documenten in kwalitatief onderzoek heeft een aantal voordelen. Een groot voordeel van documenten is dat ze een goede afspiegeling zijn van de situatie op een bepaald tijdstip. Hierbij kan gedacht worden aan bijvoorbeeld strategische visies of doelen. Mensen kunnen zich gebeurtenissen en plannen later anders herinneren, maar zaken die op papier zijn gezet veranderen niet. Hierdoor zijn documenten vooral zeer geschikt om veranderingen in een organisatie door de tijd heen te reconstrueren. Hoewel interviews hier ook gebruikt voor kunnen worden, treedt hier vaak snel een vertekening van de werkelijkheid op omdat mensen hun herinneringen gaan invullen met de kennis die ze nu hebben. Aan de andere kant hebben documenten ook nadelen. Documenten leggen vaak geen onderliggende discussiepunten of onenigheden bloot. In een document wordt alleen het uiteindelijke besluit of doel beschreven, maar vaak wordt hierbij het voorafgaande proces niet beschreven. Hierdoor kan het voorkomen dat documenten alleen de uitkomst van een proces beschrijven en niet het proces zelf. Bij het bestuderen van documenten is het dus mogelijk dat er belangrijke en soms zelfs cruciale informatie wordt misgelopen (Bleijenbergh, 2015, pp. 61-62).

In dit onderzoek wordt voornamelijk gebruik gemaakt van beleidsdocumenten en raadstukken die opgesteld zijn door de ambtelijke organisatie. Deze documenten bieden inzicht in het verloop van een proces van burgerparticipatie en de rol van de gemeenteraad hierin. Deze documenten zijn op verschillende momenten beschikbaar waardoor door de tijd heen gekeken kan worden hoe het proces zich ontwikkeld heeft. Daarnaast wordt gebruik gemaakt van een aantal

verslagen van bijeenkomsten. Deze documenten zijn geschikt om een beeld te schetsen van de manier waarop in de gemeente Venray invulling wordt gegeven aan burgerparticipatie en de rol van de gemeenteraad hierin. De in dit onderzoek gebruikte documenten hebben voornamelijk een openbaar karakter, dit betekent dat ze door de gemeente Venray online zijn gepubliceerd. Denk hierbij aan visies, raadsbesluiten en verslagen van raadsbijeenkomsten.