DEEL II: EMPIRIE
6.1. Meldingen bij de Financial Intelligence Unit-Nederland
Notarissen, advocaten en accountants dienen ongebruikelijke transacties onverwijld maar tenminste binnen veertien dagen na vaststelling van het ongebruikelijke karakter van de transactie te melden bij de FIU-Nederland. Deze meldingen worden vervolgens opgenomen in een zwaar beveiligde database, waartoe alleen geautoriseerde medewerkers van de FIU-Nederland toegang hebben. De reden hiervoor is dat niet alle ongebruikelijke transacties per definitie ook verdacht zijn. Een ongebruikelijke transactie kan op vier manieren als verdacht worden verklaard, telkens onder verantwoordelijkheid van het hoofd van de FIU-Nederland:
1. Door een ongebruikelijke transactie automatisch te matchen met bepaalde politiegegevens. 2. Op basis van onderzoek verricht door de FIU-Nederland.
3. Via een match met een lopend onderzoek door de Landelijke Officier van Justitie witwassen. 4. Door een bevraging van een buitenlandse FIU.
Verdachte transacties worden vervolgens via het Intranet Verdachte Transacties (IVT) doorgemeld aan de relevante opsporingsautoriteiten. De bewaartermijn voor verdachte transacties is tien jaar; die voor ongebruikelijke transacties is vijf jaar.164
6.1.1. Totaal aantal meldingen
Alvorens de cijfers omtrent het aantal ongebruikelijke en verdachte transacties voor de vrije beroepsbeoefenaars te presenteren, zal kort het totaal aantal meldingen bekeken worden. De FIU-Nederland maakt een onderscheid tussen money transfer meldingen en non-money transfer meldingen. De eerste categorie is in 2007 reeds voor het derde jaar op rij gestegen; de tweede categorie vertoont een dalende trend, mede door de doelstelling om het aantal meldingen in die categorie (en de daarbij horende administratieve lasten) te reduceren en de kwaliteit van de meldingen te verbeteren. In totaal was er in 2007 een duidelijke stijging t.o.v. het voorgaande jaar. De totaalcijfers voor de periode 2003-2007 zijn als volgt:165
164 Jaaroverzicht FIU-Nederland 2007, Zoetermeer, juni 2008, pp. 21-22.
0 100.000 200.000 300.000
Figuur 6.1: Aantal ongebruikelijke transacties (2003-2007)
niet money transfers 53.662 58.220 50.631 26.707 25.093
money transfers 123.495 116.615 130.992 146.158 188.947
2003 2004 2005 2006 2007
Het aantal als verdacht aangemerkte transacties vertoont het volgende verloop:166
0 20.000 40.000 60.000
Figuur 6.2: Aantal verdachte transacties (2003-2007)
niet money transfers 10.447 9.995 8.908 5.337 4.763
money transfers 27.031 31.008 29.573 28.994 40.893
2003 2004 2005 2006 2007
Het aandeel van de vrije beroepsbeoefenaren hierin was relatief klein qua absolute aantallen
meldingen, namelijk 1%. Echter, als naar de bedragen gekeken wordt die gepaard gingen met
diezelfde verdachte transacties dan was dit aandeel aanmerkelijk hoger (28%). Een verklaring hiervoor ligt o.a. in het feit dat met vastgoedtransacties en girale transacties hogere bedragen gemoeid zijn dan met money transfers. Dit duidt tevens ook op het relatief grote belang van de meldingen door beroepsbeoefenaren - en daaruit volgend: het belang van de meldingsplicht en de bekendheid daarvan bij beroepsbeoefenaren.
Tabel 6.1: Aandeel per meldsector in aantallen en bedragen verdachte transacties167
Sector Aantal Bedrag
Money transfers 90% 9%
Banken (excl. money transfers) 6% 54%
Handelaren 2% 3% Geldtransactiekantoren (excl. money transfers 1% 0% Vrije beroepsbeoefenaars 1% 28% Casino’s 1% 1% Overheid 0% 4% Creditcardmaatschappijen 0% 0% Levensverzekeraars 0% 1% Assurantietussenpersonen 0% 0% Beleggingsinstellingen 0% 0% Effectenbemiddelaars 0% 0% Financieringsmaatschappijen 0% 0% Totaal 100% 100%
Tabel 6.2 geeft een overzicht van het aantal meldingen door vrije beroepsbeoefenaars bij de FIU-Nederland in 2007 en het aantal als verdacht aangemerkte meldingen door de FIU-NL. Ter vergelijking zijn ook de cijfers uit 2006 weergegeven.
Tabel 6.2: Aantal ongebruikelijke en verdachte transacties vrije beroepsbeoefenaars
2007 2006
Sector Ongebruikelijk Verdacht Ongebruikelijk Verdacht
Accountants 85 64 76 15 Advocaten 11 6 10 4 Bedrijfseconomisch adviseurs 16 13 43 37 Belastingadviseurs 9 4 13 1 Bemiddelaars in onroerende zaken 0 1 1 0 Makelaars in onroerend goed 4 2 2 2 Notarissen 407 157 158 58 Onafhankelijk juridisch adviseurs 3 0 0 0 Trustmaatschappijen 3 4 5 1 Totaal 538 251 308 118 Uit tabel 6.2 blijkt dat notarissen en accountants in 2007 verreweg de meeste meldingen verrichtten (91%). Ook van de verdachte transacties was 88% afkomstig van deze twee beroepsgroepen.168 In het bijzonder valt de opvallende stijging op van het aantal notarismeldingen. Het betreft hierbij niet alleen het aantal meldingen per notaris, maar ook het aantal notarissen dat meldt (140 in 2007 t.o.v. 77 in 2006). In de volgende paragraaf zullen de mogelijke verklaringen hiervoor worden gegeven.
167 Bron: Jaaroverzicht FIU-Nederland 2007, Zoetermeer, juni 2008, p. 69.
168 Met name bij de accountants betreft het hierbij soms transacties die reeds in 2006 gemeld waren en in 2007 door de FIU-Nederland verdacht verklaard werden.
6.1.2. Meldingen door notarissen
De linkerkolommen in grafiek 6.3 geven een overzicht van de ontwikkeling van het aantal notarismeldingen in de periode 2003-2007. Het is duidelijk te zien dat vanaf 2003 (toen waren er slechts 26) het aantal meldingen elk jaar is toegenomen, maar nimmer was de stijging zo groot als in 2007: er werden 158% meer ongebruikelijke transacties gemeld dan in 2006.
0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
2003 2004 2005 2006 2007
Figuur 6.3: Meldingen door notarissen (2003-2007)
Ongebruikelijke transacties notarissen
Verdachte transacties notarissen
Volgens de FIU-Nederland zouden zowel toezichthoudende activiteiten (controlebezoeken en voorlichting) door het BFT als het in 2007 opgerichte Auditbureau een belangrijke invloed hebben gehad op het meldgedrag van notarissen.169 Dit Auditbureau controleert de naleving van de Wet MOT en de WID (thans WWFT) aan de hand van steekproeven. Het bureau ressorteert onder de beroepsorganisatie KNB, maar staat tevens onder toezicht van het BFT, dat de steekproef en de werkwijze van de KNB-onderzoekers beoordeelt. Daarnaast heeft het Auditbureau een “Eigen Verklaring” naar alle leden van het notariaat gezonden. Het betrof een verzoek aan notarissen om te verklaren dat ze maatregelen hebben genomen om de Wet MOT en de WID na te leven. In hoofdstuk 7 komen we uitgebreider terug op deze vormen van intern en extern toezicht.
De ontwikkeling van het aantal verdacht verklaarde transacties is in de rechter kolommen van grafiek 6.3 weergegeven:170 De stijgende lijn in het aantal verdachte transacties vanaf 2004 (27) werd in 2006 onderbroken: er waren toen 58 verdachte transacties t.o.v. 80 in 2006.
6.1.3. Meldingen door advocaten
Het aantal meldingen door advocaten ligt een stuk lager dan dat van notarissen en accountants. Ook de trend is anders, in die zin dat deze in de periode 2004-2006 dalend was voor zowel de ongebruikelijke
169 Jaaroverzicht FIU-Nederland 2007, Zoetermeer, juni 2008, p. 59 en pp. 94-95. Daarnaast wordt door FIU-Nederland geopperd dat negatieve publiciteit voor het notariaat in de media zou hebben kunnen leiden tot scherpere naleving van de Wet MOT.
170 Bronnen: Jaaroverzicht 2005 en vooruitblik 2006 Meldingen Ongebruikelijke Transacties, 2006, p. 28; Jaaroverzicht
FIU-Nederland 2006, Zoetermeer, oktober 2007, p. 65; Jaaroverzicht FIU-Nederland 2007, Zoetermeer, juni 2008, p.
(gemelde) als de verdachte transacties. Pas in 2007 valt er een stijging waar te nemen. Omdat de ongebruikelijke en verdachte transacties eenzelfde trend vertonen zijn ze in één figuur opgenomen.171
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
2004 2005 2006 2007
Figuur 6.4: Meldingen door advocaten (2004-2007)
Ongebruikelijke transacties advocaten
Verdachte transacties advocaten
6.1.4. Meldingen door accountants
Wat bij de accountants vooral opvalt is de grote stijging in het aantal verdacht verklaarde transacties in 2007 ten opzichte van voorgaande jaren. Een derde hiervan betreft echter meldingen uit het jaar 2006. Niettemin blijft er ook dan een behoorlijke stijging over. Er is geen duidelijke trend waar te nemen bij de ongebruikelijke transacties, noch bij de verdachte transacties. Wel is er een stijging t.o.v. 2004: van 54 naar 85 voor de ongebruikelijke transacties; en van 28 naar 64 voor de verdachte transacties.
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
2004 2005 2006 2007
Figuur 6.5: Meldingen door accountants (2004-2007)
Ongebruikelijke transacties accountants
Verdachte transacties accountants
171 Bronnen: zie noot 170.