Mbeki en de Afrikaanse Renaissance

Thabo Mbeki wordt op het moment dat hij het roer overneemt belast met de druk om

resultaten te leveren. Waar Mandela in zijn politieke agenda de nadruk legt op verzoening en eenheid, moet Mbeki resultaten laten zien en een solide economische fundering garanderen. De vraag naar verandering is groot en dat is precies wat Mbeki met zijn politieke discours, de

115 _{M. Gevisser, ‘For a manic-depressive nation it’s euphoric victory or hellish despair’, The Sunday Times, 28}

oktober 2007, 4.

116 _{Alexander Johnston, Inventing the nation, South Africa (London 2014) 148.} 117 _Ibidem.

46

Afrikaanse Renaissance, gaat proberen als hij in 1999 het presidentschap officieel overneemt. De focus ligt op sociaaleconomische veranderingen.118 _{Onderstaande reactie van bisschop}

Desmond Tutu op de overwinning van het wereldkampioenschap rugby geeft een overzicht van wat dit beleid inhoudt.

Viva AmaBokoboko. Fantastic! That image of the Springboks carrying our president shoulder high; wasn’t that just something? That spoke volumes about our beautiful land, our Rainbow Nation and its potential. The land was a sea of green and fold and hardly a whisper about transformation. (…) We have continuing economic growth. Our president has played a leading role in Africa brokering peace deals. But why should the Springbok victory in Paris come as a much-needed boost to a sagging morale? Well, it is that much has happened and is happening that is distressing. We were flummoxed by a perplexing policy on HIV/Aids and a high crime rate. (…) Our friends who helped us become free are dismayed by our extraordinarily postures internationally, represented by our very odd vote with China and Russia against a non-punitive resolution in the United Nations Security Council on Burma and our policy towards Zimbabwe. It all seems such a betrayal of our ideals and our past. (…) What an unedifying spectacle the leadership contest has become. Cry, the beloved country, cry as we see more and more who thumb their noses at the people.119

Deze tekst van Tutu geeft een beeld van de manier waarop het beleid van Mbeki wordt beoordeeld, en is erg vergelijkbaar met de manier waarop de wetenschappelijke literatuur schrijft over het politieke beleid van Mbeki.120 _{Het is niet een louter positief stuk. In het begin}

stelt Tutu dat er sprake is van economische groei en dat Mbeki vaak betrokken is bij vredesonderhandelingen op het Afrikaanse continent. En ook Welschen beaamt dit door te schrijven dat de naam Afrikaanse Renaissance al doet vermoeden dat Mbeki gericht op het Afrikaanse continent. Mbeki benadrukt dat Afrikaanse landen hetzelfde leed kennen en eenzelfde lot hebben ondergaan en daarom elkaar moeten ondersteunen.121 Alexander Johnston is in zijn boek Inventing the Nation, South Africa, kritisch over de speciale rol die Zuid-Afrika hierin toe-eigent. Er worden namelijk in Zuid-Afrika meer investeringen gedaan

118 _{Ibidem, 153.}

119 _{Desmond Tutu, ‘Sports on the rainbow nation’, Mail & Guardian, 9 november 2007, 1.} 120 _{Johnston, Inventing the nation en Welschen, The country we are supposed to be.} 121 _{Welschen, The country we are supposed to be, 87.}

47

waarbij andere Afrikaanse landen zich soms achtergesteld voelen. Daarnaast is de

economische groei in Zuid-Afrika groter dan in andere Afrikaanse landen. En ook wat betreft de organisatie van internationale sportevenementen benadrukt Zuid-Afrika de ligging op het Afrikaanse continent, maar benadrukt het dat Zuid-Afrika de beste plek is om evenementen te organiseren.122

Tutu benadrukt dat ook een ander aspect van het internationale beleid is veranderd. In plaats van steun aan landen die hebben geholpen bij het beëindigen van apartheid koos Zuid-Afrika de zijde van Rusland en China tijdens een stemming in de veiligheidsraad van de Verenigde Naties. Volgens Tutu was dat verraad aan de idealen van Zuid-Afrika en verraad aan het verleden.

Maar ook nationale thema’s zijn lastig. Mbeki wordt persoonlijk verantwoordelijk gehouden voor een onthutsend HIV/Aidsbeleid. Hij verliest veel populariteit door te ontkennen dat aids wordt veroorzaakt door een virus. Volgens Mbeki zijn de oorzaken van aids onder andere armoede, slechte voeding en een algemene slechte gezondheid. Wegens zijn standpunt worden medicatieprogramma’s geweerd uit het land. Door Zuid-Afrika te vergelijken met omringende landen schat men dat ongeveer 330.000 levens gespaard hadden kunnen worden.123 Een punt waarop Mbeki tot op de dag van vandaag veel kritiek krijgt.

Als het over rugby gaat, focust Mbeki op een transformatie van de sport, een van de

hoofdthema’s rondom het rugby toernooi van 2007. Nu is de invoering van quota niet nieuw, want dat speelde ook al tijdens het bewind van Mandela, maar er wordt wel meer nadruk op gelegd. Nu maakt men meer een onderscheid tussen aan de ene kant arm en zwart en aan de andere kant blank en rijk. Dit wordt in Johnston uitgelegd aan de hand van Mbeki zijn Two

Nations speech:

‘a major component part of the issue of reconciliation and nation building is defined by and derives from the material conditions in our society which have divided our country

122 _{Johnston, Inventing the nation, 170.}

123 _{Sarah Bosely, ‘Mbeki Aids denial caused 300,000 deaths’, The Guardian online,}

48

into two nations, the one black and the other white. We therefore make bold to say that South Africa is a country of two nations.’124

Mbeki legt hier terecht de nadruk op materiele ongelijkheid als een obstakel voor het

natievormingsproces. Echter, doordat Mbeki stelt dat de samenleving in twee delen uiteenvalt op basis van ras in plaats van rijkdom zorgt deze speech voor veel ophef claimt Johnston.125 Mbeki zet zich hiermee indirect af tegen de blanke bevolking die wordt gezien als rijk en geprivilegieerd, ondanks dat er een steeds grotere zwarte midden- en bovenklasse opkomt. In zekere zin krijgt de blanke bevolking het boetekleed aangetrokken door Mbeki. Dit leidt tot veel kritiek op het beleid van Mbeki. Het is aan de hand van deze speech duidelijk dat Mbeki een ander beleid voert om natievorming tot stand te brengen dan zijn voorganger Mandela waarbij de nadruk ligt op de diversiteit omarmen om eenheid te creëren. En heeft het

transformatie beleid veel impact in het rugby. Daar kijken we naar in de volgende paragraaf.