Materiaal en methode

Onder de ‘zwarte’ lijn van Ertvelde en op de controle locatie werden in de periode van 1 november  2017 ‐ 2 februari 2018 op regelmatige tijdstippen een kadaver uitgelegd. Kadavers werden zowel onder  de ‘zwarte’ lijn als op de controle locatie geplaatst op drie verschillende plaatsen om zo de invloed van  de  specifieke  locatie  (‘zwarte’  lijn  vs.  controle‐locatie)  op  de  verdwijnsnelheid  optimaal  te  kunnen  onderzoeken. De plaatsen waar de kadavers werden uitgelegd worden weergegeven in Figuur 14.  

Figuur 14 Aanduiding van de locaties waar de trailcams werden opgehangen: groen = onder de ‘zwarte’ lijn, rood  

= op de controle-locaties.

Bij het Agentschap voor Natuur en Bos werd op 27 juli 2017 een afwijking aangevraagd conform artikel  19 van het Soortenbesluit van 15 mei 2009. Een vergunning met referentienummer ANB/BL‐FF/V17‐

00133 werd bekomen voor het vervoeren van dode specimens van vogels, van diverse bestemmingen  naar de onderzoekslocatie in Ertvelde. 

Elk kadaver werd uitgelegd op dag 1. Door een trailcam gericht op het kadaver was het de bedoeling  om alle  bewegingen van  warmtebronnen omheen  het  uitgelegde kadaver vast te leggen  zodat kon  worden vastgesteld welke predator wanneer actief was rond het uitgelegde kadaver. De trailcam werd  ingesteld om bij elke trigger drie foto’s te nemen en een videolapse van drie seconden. Op alle beelden  worden automatisch datum, tijd, temperatuur en maanstand geregistreerd. Op dag 5 werd de locatie  opnieuw bezocht en werd nauwkeurig beschreven welke resten van het kadaver nog zichtbaar waren. 

Er werd geoordeeld dat het kadaver door een predator werd ontdekt wanneer het kadaver niet meer  op de originele locatie lag, wanneer de prooi deels was aangevreten of helemaal was opgegeten of  wanneer  de  prooi  volledig  was  verdwenen.  Er  werd  gesteld  dat  een  prooi  volledig  was  verdwenen  wanneer  er  nog  minder  dan  vijf  pluimen  aanwezig  waren.  Op  dag  5  werden  alle  resterende  kadaverresten verwijderd alvorens een nieuw kadaver op dezelfde locatie uit te leggen. De kaart van  de trailcam werd op die dag ook uitgelezen. 

De reden om zowel onder de hoogspanning als op een controle locatie kadavers uit te leggen was om  na  te  gaan  of  predatoren  zouden  hebben  geleerd  dat  er  onder  ‘zwarte’  lijnen  (of 

hoogspanningsleidingen in het algemeen) vaker kadavers kunnen worden gevonden dan op plaatsen  waar geen hoogspanningsleidingen lopen. Mocht dit het geval zijn, zou dit ertoe kunnen leiden dat  predatoren  hoogspanningsleidingstrajecten  vaker  zouden  controleren  op  de  aanwezigheid  van  kadavers en die kadavers dus sneller zouden verdwijnen dan kadavers op locaties die niet onder een  uitgelegd  op  kale  akkers,  zodat  een  vergelijkbare  zichtbaarheid/vindbaarheid  was  van  de  kadavers  onder de ‘zwarte’ lijn en op de controlelocaties.  maar  ook  meenamen.  Toch  werd  het  effectieve  moment  van  verdwijnen  slechts  vijf  keer  door  de  trailcam geregistreerd. In de andere gevallen werd vastgesteld dat op het ogenblik dat de camera werd  getriggerd het kadaver niet meer aanwezig was, terwijl het op een vorige opname nog wel aanwezig  was.  Het  moment  waarop  dus  werd  voor  het  eerst  werd  vastgesteld  dat  het  kadaver  niet  meer  aanwezig  was,  is  in  die  gevallen  dus  niet  bekend.  In  sommige  gevallen  werd  er  zelfs  geen  enkele  opname gemaakt en werd pas bij het uitleggen van een nieuw kadaver voor het eerst vastgesteld dat  het vorige kadaver was verdwenen. Hoe het ook zij: in die gevallen waarbij het exacte moment waarop  het  kadaver  verdween  niet  kon  worden  geregistreerd,  zal  de  berekende  verdwijnsnelheid  een  onderschatting  zijn  van  de  echte  verdwijnsnelheid.  Indien  het  verdwijnen  niet  werd  geregistreerd,  werd als tijdstip van verdwijnen immers gekozen voor het moment waarop een nieuw kadaver werd  uitgelegd,  doorgaans  5  dagen  nadat  het  verdwenen  kadaver  werd  uitgelegd.  Het  enige  wat  in  die  gevallen met zekerheid bekend is, is dat het kadaver voor dat tijdstip is verdwenen. 

5.2.1 Herkomst en keuze van de kadavers  

De kadavers werden bekomen bij het Opvangcentrum voor vogels en wilde dieren van Merelbeke. Er  werd enkel soorten weerhouden die ook van nature als draadslachtoffer onder de ‘zwarte’ lijn van  Ertvelde zouden kunnen voorkomen. Het ging in hoofdzaak om meeuwen, eenden en duiven. Aan de  verantwoordelijk van het Opvangcentrum werd gevraagd om enkel kadavers aan te leveren die niet  stierven  t.g.v.  van  een  ziekte  maar  wel  door  een  andere  oorzaak  (bv.  verkeersslachtoffer,  raamslachtoffer, gepakt door de kat, aangeschoten). Hiermee wilden we verhinderen dat door zieke  prooien uit te leggen, ook aaseters die de uitgelegde prooien zouden aanvreten, ziek zouden kunnen  worden. Of aan steeds aan deze voorwaarde werd voldaan, kon niet worden geverifieerd.  

De kadavers werden uitgelegd op een afstand van 5 tot 20 meter onder de hoogspanningsleiding. Op  die  manier  werd  gepoogd  om  de  valpositie  van  ‘echte’  draadslachtoffers  zo  goed  als  mogelijk  te  simuleren. Voordat de kadavers werden uitgelegd in het veld, werden ze gedurende 24 uur in de open  lucht gelegd om te verhinderen dat eventuele predatoren naar het uitgelegde kadaver zouden kunnen  worden  aangetrokken/afgestoten  door  kunstmatige  geuren,  bv.  doordat  het  kadaver  te  veel  werd  gemanipuleerd  door  de  onderzoekers  alvorens  het  werd  uitgelegd  op  de  onderzoekslocatie. 

Onderzoek toonde eerder ook aan dat licht gekleurde kadavers mogelijk opvallender zouden kunnen 

zijn  voor  aaseters  die  hun  prooien  op  zicht  zoeken  (bv.  roofvogels,  Ekster,  Zwarte  kraai).  Voor  aasetende  zoogdieren  zou  de  kleur  van  de  uitgelegde  kadavers  er  minder/niet  toe  doen  aangezien  deze soorten vooral op de geur afgaan en nachtactief zijn. Hoe het ook zij: er werd gestreefd naar een 

Tabel 11 Overzicht van alle kadavers die werden uitgelegd onder de ‘zwarte’ lijn, met opgave van datum van uitleg, uur van uitleg, soort, wetenschappelijke naam en gewicht van het kadaver (bij uitleg). 

locatie  datum uitleg  uur uitleg  soort  wetenschappelijke naam  gewicht (gr)  1  31 oktober 2017  15:20 Zilvermeeuw  Larus argentatus  niet bepaald 1  5 november 2017  16:00 Stadsduif  Columba livia forma domestica  niet bepaald 1  10 november 2017  16:00 Turkse tortel  Streptopelia decaocto  niet bepaald

1  15 november 2017  17:02 Houtduif  Columba palumbus  niet bepaald

1  19 november 2017  11:33 Stadsduif  Columba livia forma domestica  niet bepaald

1  24 november 2017  17:03 Houtduif  Columba palumbus  niet bepaald

1  29 november 2017  16:12 Blauwe reiger  Ardea cinerea  860

2  4 december 2017  13:13 Kleine mantelmeeuw  Larus graellsii  780

2  9 december 2017  20:43 Groenling  Chloris chloris  25

2  14 december 2017  12:43 Spreeuw  Sturnus vulgaris  89

2  19 december 2017  12:46 Houtduif  Columba palumbus  525

2  24 december 2017  13:02 Stadsduif  Columba livia forma domestica  410

2  29 december 2017  17:03 Kauw  Coloeus monedula  170

2  4 januari 2018  16:30 Stormmeeuw  Larus canus  370

2  8 januari 2018  12:17 Ransuil  Asio otus  222

2  13 januari 2018  15:30 Kauw  Corvus monedula  230

2  19 januari 2018  15:26 Buizerd  Buteo buteo  676

2  23 januari 2018  15:37 Merel  Turdus merula  93

2  28 januari 2018  12:19 Stadsduif  Columba livia forma domestica  295

3  8 januari 2018  10:51 Kokmeeuw  Chroicocephalus ridibundus  240

3  13 januari 2018  14:10 Kauw  Corvus monedula  240

3  19 januari 2018  15:11 Meerkoet  Fulica atra  695

3  23 januari 2018  15:13 Kokmeeuw  Chroicocephalus ridibundus  253

3  28 januari 2018  10:51 Stadsduif  Columba livia forma domestica  320  

Tabel 12 Overzicht van alle kadavers die werden uitgelegd op de controle-locaties, met opgave van datum van uitleg, uur van uitleg, soort, wetenschappelijke naam en gewicht van het kadaver (bij uitleg). 

locatie  datum uitleg  uur uitleg  soort  wetenschappelijke naam  gewicht (gr)  1  31 oktober 2017  16:51 Zilvermeeuw  Larus argentatus  niet bepaald

1  5 november 2017  10:43 Houtduif  Columba palumbus  niet bepaald

1  10 november 2017  16:20 Houtduif  Columba palumbus  niet bepaald 1  15 november 2017  14:40 Houtduif  Columba palumbus  niet bepaald

1  19 november 2017  9:31 Houtduif  Columba palumbus  niet bepaald

1  24 november 2017  15:32 Houtduif  Columba palumbus  niet bepaald

1  29 november 2017  14:27 Blauwe reiger  Ardea cinerea  1240

2  4 december 2017  11:29 Zilvermeeuw  Larus argentatus  950

2  9 december 2017  10:10 Groene specht  Picus viridis  180

2  14 december 2017  12:11 Spreeuw  Sturnus vulgaris  66

2  19 december 2017  11:00 Houtduif  Columba palumbus  566

3  26 december 2017  12:01 Ekster  Pica pica  203

3  29 december 2017  16:19 Houtduif  Columba palumbus  210

3  4 januari 2018  15:48 Stormmeeuw  Larus canus  410

3  8 januari 2018  10:10 Stormmeeuw  Larus canus  431

3  13 januari 2018  14:42 Houtduif  Columba palumbus  400

3  19 januari 2018  14:06 Kokmeeuw  Chroicocephalus ridibundus  282 3  23 januari 2018  14:19 Kokmeeuw  Chroicocephalus ridibundus  265 3  28 januari 2018  10:19 Stadsduif  Columba livia forma domestica  310