8.2.4! Maatschappelijke,uitdagingen,,
!
De! mate! waarin! netwerkversterking! al! dan! niet! werkt! is! ook! afhankelijk! van! de! maatschappelijke!
context.!In!de!verschillende!focusgroepen!werden!enkele!macroIsociologische!evoluties!besproken!die!
volgens!de!respondenten!invloed!hebben!op!hun!sociale!netwerk!of!de!sociale!cohesie!in!de!wijk.!Deze!
evoluties!zijn!niet!noodzakelijk!negatief!maar!brengen!wel!verschillende!externe!bedreigingen!mee!die!
in!rekening!moeten!worden!gebracht.!!
!
Digitale!kloof!!
!
Zo!is!er!volgens!de!deelnemers!aandacht!nodig!voor!de!digitale,kloof,die!een!impact!heeft!op!de!sociale!
relaties!van!mensen!in!armoede.!Deelnemers!gaven!aan!dat!deze!kloof!zich!uit!op!twee!manieren.!
Enerzijds! hebben! ze! niet! allemaal! de! financiële! middelen! om! een! internetaansluiting! te! betalen!
waardoor!ze!zich!uitgesloten!voelen!van!het!hele!sociale!mediagebeuren.!Steeds!meer!communiceren!
mensen!online!en!leren!mensen!elkaar!via!sociale!media!kennen,!een!belangrijke!vorm!van!sociaal!
kapitaal! waar! mensen! in! armoede! niet! zomaar! beroep! op! kunnen! doen.! Anderzijds! worden! ook!
sommige!netwerkversterkende!activiteiten!online!bekend!gemaakt!of!zelfs!online!aangeboden!(bv.!eI cursussen)! en! hebben! zij! hier! geen! toegang! toe.! Het! project! ‘Aangen@me! kennismaking’!
(Haesendonckx! et! al.,! 2010)! van! RechtIOp! in! samenwerking! met! Samenlevingsopbouw! Antwerpen!
Stad!speelde!hier!bijvoorbeeld!mooi!op!in!(zie!4.3.2).!In!dit!project!gingen!duo’s!samen!aan!de!slag!om!
te!leren!werken!met!de!computer.!Op!deze!manier!wilden!ze!de!digitale!kloof!verkleinen!terwijl!ze!
tegelijkertijd!via!een!buddymethode!inzetten!op!netwerkversterking.!!
!
Nieuwe!armoede!!
!
‘Nieuwe, armen’, gaven! verder! aan! dat! bestaande! methoden! nog! weinig! afgestemd! zijn! op! hun!
behoeften.!Ze!ervaren!een!dubbele!kloof.!Enerzijds!voelen!ze!zich!niet!helemaal!thuis!tussen!generatieI armen! maar! anderzijds! ook! niet! in! hun! oude! vriendenkring.! Financieel! voldoen! ze! niet! aan! de!
maatstaven!van!de!laatste!groep!en!cultureel!voelen!ze!zich!soms!weinig!verbonden!met!de!eerste.!
Hooggeschoolde!deelnemers!gaven!aan!dat!ze!weinig!mensen!in!armoede!kennen!met!gelijkaardige!
interesses.!Deze!respondenten!vinden!het!bovendien!moeilijk!om!naar!buiten!te!komen!als!nieuwe!
arme!en!sluiten!zich!daarom!minder!gemakkelijk!aan!bij!organisaties!die!zich!specifiek!richten!naar!
mensen! in! armoede.! Een! belangrijke! partner! ziet! een! van! de! deelnemers! wel! in! de! diensten!
maatschappelijk!werk!van!de!mutualiteiten.!!
!
Gekleurde!armoede!!
!
Belgen!met!een!migratieachtergrond!hebben!een!verhoogd!risico!om!in!de!armoede!terecht!te!komen.!
Het!armoederisico!op!basis!van!inkomen!bij!Belgen!geboren!buiten!een!EU28Iland!bedraagt!44,7%7,!
kijken!we!specifiek!naar!mensen!met!een!nietIEU28Inationaliteit,!stijgt!het!risico!zelfs!tot!61,2%.!Bij!
mensen! uit! een! EU28Iland! (buiten! België)! bedraagt! het! risicopercentage! 19%! op! basis! van!
geboorteland! en! 24,9%! op! basis! van! nationaliteit.! Dit! ligt! ver! boven! het! Belgische! gemiddelde! van!
ongeveer!11%!(van!der!Burg!&!Coene,!2015).!!
!
Werken,aan,persoonlijke,netwerkversterking,voor,deze,groepen,vraagt,toch,een,soms,andere,en, specifieke, aanpak., Armoede, heeft, vaak, wel, degelijk, ‘een, kleur’, (Deelnemer, inhoudelijke, stuurgroep,,ronde,4).
!
Deelnemers! met! een! migratieachtergrond! wezen! op! verschillende! drempels! waarmee! zij! specifiek!
geconfronteerd!worden.!Zo!kaartten!ze!het!taalgebruik!aan!dat!sommige!professionals!en!vrijwilligers!
in!cursussen,!vormingen!en!activiteiten!hanteren.!Soms!wordt!er!gebruikgemaakt!van!spreekwoorden!
of!dialect,!deze!worden!niet!altijd!begrepen!door!mensen!met!een!recente!migratiegeschiedenis!die!
de!taal!nog!niet!helemaal!machtig!zijn.!Dit!leidt!tevens!tot!een!gevoel,van,sociale,uitsluiting.!!
!
Omdat! deze! deelnemers! soms! nood! hebben! om! samen! te! komen! met! mensen! die! dezelfde!
achtergrond! delen,! nemen! ze! ook! deel! aan! activiteiten! van! zelforganisaties! van! etnischIculturele!
minderheden! –! al! dan! niet! gericht! op! mensen! in! armoede.! Binnen! deze! organisaties! worden! ze!
geconfronteerd!met!minder!drempels!(taalgebruik,!cultuurverschillen!enz.)!en!kunnen!ze!tevens!een!
sterk! netwerk! van! lotgenoten! opbouwen.! Ze! kaartten! echter! aan! dat! de! financiering! van! deze!
organisaties!te,beperkt,is,waardoor!de!activiteiten!voor!etnischIculturele!minderheden!in!armoede!te!
duur!zijn.!!
!
Onderzoek! vanuit! KU! Leuven! (Vermeersch,! Sels! en! Vandenbroucke,! 2012)! wees! uit! dat! er! een!
mismatch!bestaat!tussen!de!verwachtingen!ten!aanzien!van!deze!zelforganisaties!en!de!mate!waarin!
ze! aan! deze! verwachtingen! kunnen! voldoen.! Een! van! de! knelpunten! is! het! gebrek! aan! voldoende!
financiële!draagkracht!voor!het!werk!dat!ze!verrichten!en!verwacht!worden!te!verrichten.!EtnischI culturele!federaties!zijn!sterk!subsidieafhankelijk,!onder!andere!omdat!ze!vaak!werken!met!kwetsbare!
groepen!en!minder!inkomsten!halen!uit!lidgelden!of!vrije!bijdragen.!De!bevoegde!minister!maakte!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
7!Gebaseerd!op!de!EUISILC!2014.!!
daarom!in!2017!extra,middelen,vrij!voor!de!tien!erkende!federaties!van!etnischIculturele!verenigingen!
in!Vlaanderen!en!Brussel!(Dejaegher,!2017;!FOV,!2017).!
!
Spanningen!en!concurrentie!‘onderaan!de!maatschappelijke!ladder’!!
!
De!deelnemers!met!migratieachtergrond!gaven!tevens!aan!dat!ze!zich!soms!uitgesloten!voelen!van!
netwerkversterkende! groepsactiviteiten! zoals! buurtfeesten.! Ook! ‘autochtone’! deelnemers! en!
praktijkwerkers! bevestigden! dat! deze! groep! minderheden! soms! als! een! bedreiging! gezien! wordt.!
Volgens!de!ervaringsI!en!praktijkdeskundigen!heeft!dit!vooral!te!maken!met!concurrentiegevoelens!
onderaan!de!maatschappelijke!ladder!en!het!gevoel!dat!steun!(al!dan!niet!financieel)!aan!minderheden!
–!vooral!vluchtelingen!–!ten!koste!gaat!van!de!‘eigen’!noden!en!financiële!tegemoetkomingen.!Het!
cliëntenbestand!van!welzijnsvoorzieningen,!zoals!het!CAW!en!OCMW,!wordt!meer!verscheiden!op!vlak!
van!etnischIculturele!achtergrond!(Van!Robaeys!&!Driessens,!2011).!Ook!vormingsinstelling!Motief!vzw!
(2012)! ondervond! in! haar! vormingen! dat! het! voor! moslims! en! nietImoslims! in! armoede! niet! altijd!
eenvoudig!is!om!een!gezamenlijke!strijd!tegen!armoede!aan!te!gaan.!In!het!onderzoek!‘Buren!zoals!we!
ze!(niet)!kennen’!gingen!de!medewerkers!aan!de!hand!van!interviews!met!armoedeIorganisaties!en!
focusgroepen!met!mensen!in!armoede!na!hoe!deze!veronderstelde!concurrentie!speelt!in!de!praktijk.!!
!
Het! denken! in! termen! van! concurrentie! doet! zich! niet! enkel! voor! tussen! de! verschillende! etnischI culturele!groepen.!Ook!tussen!verschillende!zogenaamde!autochtone!mensen!in!armoede!en!bepaalde!
subgroepen!(jong!en!oud,!nieuwe!armen!en!generatieIarmen)!doen!zich!conflicten!voor.!Het!Netwerk!
tegen! Armoede! (2016)! organiseerde! in! 2016! een! intervisie! over! deze! onderlinge! concurrentie! om!
verenigingen!tips!aan!te!reiken!om!met!deze!gevoelens!om!te!gaan.!Volgens!ervaringsdeskundigen!is!
deze! strijd! echter! nog! niet! gestreden! en! moet! er! meer! ingezet! worden! op! de! onderlinge, sociale, cohesie! en! solidariteit.! Belangrijke! middelen! daarbij! volgens! hen! is! het! verschaffen! van! de! juiste!
informatie! over! sociale! herverdeling! en! het! investeren! in! gezamenlijke! activiteiten! vanuit!
verbodenheid!en!een!gedragen!doel.!!
!
Gentrificatie!en!sociale!cohesie!!
!
Spanningen!doen!zich!eveneens!voor!op!wijkniveau.!De!opwaardering!van!bepaalde!kansarme!wijken!
en! daarmee! gepaarde! gentrificatieprocessen,! werden! door! enkele! deelnemers! ervaren! als! een!
bedreiging.! Enerzijds! worden! mensen! in! armoede! verdrongen! uit! de! wijk! (o.a.! door! stijgende!
huurprijzen)! en! anderzijds! wordt! ook! het! sociale! leven! duurder! (bv.! horecaconsumptie)! waardoor!
ontmoeting!moeilijker!betaalbaar!wordt.!Hoewel!opwaardering!van!wijken!ook!kansen!biedt!volgens!
de!inhoudelijke!stuurgroep,!vroeg!ze!uitdrukkelijk!rekening!te!houden!met!deze!verdringingsprocessen!
en!de!impact!daarvan!op!de!sociale!cohesie.!Vaak!trekt!men!‘kapitaalkrachtigere’!bewoners!aan!om!
een!‘sociale!mix’!te!bekomen,!maar!deze!mix!zonder!meer!werkt!niet!volgens!de!deelnemers.!We!zien!
deze!bevinding!ook!in!ander!onderzoek!bevestigd!(Blokland!&!van!Eijk,!2010).!Zij!concluderen!‘…how, hard,it,is,to,mix,communities,,even,among,people,who,claim,to,be,open,to,such,mixture,and,moved,to,
an, area, because, the, diversity, attracted, them., Although, they, are, living, together,, they, still, move, in, networks,divided,by,class,,ethnicity,and,level,of,education’!(p.!328).,
!
Bij!de!vraag!naar!voorwaarden!voor!die!sociale!mix!aan!de!leden!van!de!stuurgroep,!benoemden!ze!
ontmoetingsplaatsen! als! voorbeeld.! In! een! superdiverse! wijk! moet! er! ingezet! worden! op!
buurtactiviteiten!vanuit!een!gemeenschappelijk!doel.!Deze!ontmoeting!kan!via!verschillende!instituties!
(bv.!onderwijs)!en!organisaties!(bv.!verenigingen)!gestimuleerd!worden.!Interdisciplinair!onderzoek!
van! onderzoeksconsortium! DieGem! (Diversiteit! en! Gemeenschapsvorming)! legt! zich! toe! op! deze!
spanningsvelden! in! een! superdiverse! samenleving.! In! een! recente! publicatie! (Schuermans,! Jans,!
Vandenabeele,! Oosterlynck! &! Holemans,! 2017)! reiken! de! onderzoekers! tevens! handvaten! aan! om!
solidariteit! in! deze! superdiversiteit! te! versterken.! Een! van! de! conclusies! is! dat! de! overheid! moet!
investeren!in!publieke!ontmoetingsinfrastructuur.!